Muhammet YELTEN

Hazreti Mevlâna'nın tesirinde Muhammet İkbal ve Çağdaşı Mehmet Akif

Muhammet İkbal 1910 yılından itibaren İslâmı toplumsal ve siyasal bağlamda bütünleştirici bir olgu olarak kabul ettiğini halkına ileterek bu konuda bazı ilkeleri de sistem şeklinde aktarmaya başlamıştır. Bu sıralarda yani 1910-1920 yılları arasındaki dönemde bir başka fikir adamı da ulusunu birtakım tehlikelere karşı İslâmın kuvvetine dayanarak koruma çareleri aramaktaydı. Hem dinî bilimleri yani medresede verilen bilgileri ve Arapça, Farsça gibi lisanları öğrenmiş hem de batılı bağlamda eğitimini tamamlayan Mehmet Akif 1873-1936 yılları arasında var olan yaşamıyla Muhammet İkbal yani İkbal Lahuri ile çağdaş bir konumda yer almıştır. Akifin ait olduğu inanışı; çalışmayı motive eden, medeniyeti takip konusunda azimli ve uyarıcı bir kavram olarak değerlendirdiği açıkça görülmektedir. Muhammet İkbal de söylevlerinde İslâmı toplumsal ve siyasal ideal olarak önerirken reformcu bir dinî anlayışla zor durumdaki Müslüman toplumların toparlanabileceği mesajını veriyordu. Onun bu konuda feyiz aldığı kaynak hakkında malumat vermenin yerinde olacağı kanaatindeyim. Şimdi burada çok önemli bir etkileşim söz konusudur: 13. yüzyılın parlak ve kuvvetli bilgini, aşk adamı, şairi Hz. Mevlânanın şiirleri İkbali büyük ölçüde etkilemiştir. Bundan sonra Muhammet İkbal, Müslümanlığın kendisine sunduğu sevgi, hoşgörü, çalışma, eşitlik gibi kavramların arzu edilen idari sistemlerin kurulmasında etkili olacağı inancını da taşımaya başlamıştır. Evet, İkbalin de, Akifin de vurgulamak istedikleri esas fikir; şimdiye kadar toparlayıcı ve itici gücünü yerine getirmekten uzak bırakılmış muhteşem bir uyanışın varlığıdır.

Under influence of Mevlana: Muhammad Iqbal and His contemporary Mehmet Akif

Muhammad Iqbal adopted in 1910 the viewpoint that places Islam as the main unifying factor within the society both at sociological and political levels. At the same timeframe (1910 to 1920) another intellectual was trying to develop his own perspective against the significant danger of disintegration of his own country which entirely relies on Islamic principles. Mehmet Akif was an accomplished poet, fluent both in Arabic and Farsi beside his main profession of being a veterinarian. He lived between 1873 and 1936 thus he was a contemporary of Muhammad Iqbal also known as Iqbal Lahoree meaning Iqbal from the city of Lahore. Akif promoted faith as the driving force of work motivation which supports following all progress in science and technology. Similarly, Iqbal consistently stressed in his speeches that Islam could be the common ground for the society to act in synergy while it can also be the propelling force to reach welfare for the nations struggling in poverty and infrastructural backwardness. It is critical to point out what inspired Iqbal to think this way. Rumi, the great poet and philosopher who lived in Anatolia in 13th century, had a big influence on Iqbal through his ideas and insights that high lights Islam as the source of tolerance, work discipline and equality in the society. Thus, both Akif and Iqbal were convinced that a hidden power within the Islamic nations can shake and push forward them to freedom and the standards of modern life.

PDF

___

Akar, Metin, Mehmet Akif Ersoy, Bulvar Gazetesi Yayınları, İstanbul 1985.
Asrar, N. Ahmet, İki Halk Kahramanı Mustafa Kemal Atatürk ve Ali Cinnah, I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı EKitaptan, 2001.
Ayvazoğlu, Beşir, İstiklal Marşı, Tercüman Yayınları, İstanbul 1986.
Banarlı, Nihat Sami, Korkma Sönmez İstiklâl Marşımızın Manası, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 12, s. 4-8, Ocak 1967.
Banarlı, Nihat Sami, Mevlâna ve Mevlevi Medeniyeti, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 11, s. 4-7, İstanbul, Aralık 1970.
Bulut, Ayşe-Yazan, Nihal-Kaya, Rahmi, Türkün Şeref Destanı, Çanakkale Savaşları, Tercüman Yayınları, İstanbul 1986.
Çelik, İsa, Muhammet İkbalin Tasavvuf Düşüncesi, Kaknüs Yayıncılık, İstanbul 2004.
Dolu, Edibe, Ölümünün 30. Yılı Münasebetiyle Pakistanın Milli Şairi İkbal, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 4, s. 23-24-25, Mayıs 1968.
Düzdağ, M. Ertuğrul, Safahat Tetkikleri, Med Yayınları, İstanbul 1979.
Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, (Eseri tertip eden: Ömer Rıza Doğrul), İnkılâp ve Aka Kitabevleri, s. 184, 265, İstanbul 1974.
Gölpınarlı, Abdulbaki, Mevlâna, Varlık Yayınevi, İstanbul 1954.
Hacitahiroğlu, Abdullah Öztemiz, Mesnevi, Mevlâna, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1972.
İkbal, M., Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt: II, Milliyet Yayınları, s. 5596, İstanbul.
İkbal, Muhammed, Cavidnâme, (Çev: Annemarie Schimmel), Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 190-196, Ankara 1989.
İkbal, Muhammed, Hayat Ansiklopedisi, Hayat Yayınları, Cilt: 3, s. 1616, İstanbul.
İz, Mahir, Tasavvuf, Rahle Yayınevi, İstanbul, 1969.
Kazancıgil, Aykut, Söyleşiler Akiften Asıma, Kültür Bakanlığı Ya- yınları, s. 103, Ankara 2007.
Öztuna, Yılmaz, Mevlâna Celaleddîn-i Rumî, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 11, s. 4-7, 52, Aralık 1972.
Şerîfül-Hasan, Atatürk ve Pakistan, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 3, s. 4-7, Nisan 1966.
Tanzimattan Cumhuriyete Şiir Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 2, İletişim Yayınları, s. 427, İstanbul 1985.
Tarlan, Ali Nihat, Mevlâna, Hareket Yayınları, İstanbul 1974.
Tevetoğlu, Fethi, Türklüğe Hayran Bir Hürriyet Şairi Nazrûl İslâm, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 3, s. 7-9, Nisan 1972.