Özel Emeklilik Sistemleinde Cinsiyete Dayalı Gelir Farkı: Türkiye Örneği

Özel Emeklilik Sistemlerinde Cinsiyete Dayalı Gelir Farkı: Türkiye Örneği 1970’li yıllardan itibaren birçok ülkede sosyal güvenlik sistemleri çeşitli nedenlerle krize girmiştir. IMF ve Dünya Bankası sorunların çözümü için sosyal güvenlik sisteminin özelleştirilmesini önermiş ve bu öneri başta Latin Amerika ülkeleri olmak üzere birçok ülkede uygulanmıştır. Türkiye gibi bazı ülkeler ise bu yönde yasal düzenlemeler yapmaktadır. Sosyal güvenlik sistemindeki bu reform çalışmalarına ilişkin alternatif öneriler üzerine yapılan çalışmaların oluşturduğu literatürde, reform etkilerinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığı konusunu ele alan birçok çalışma bulunmaktadır. Bu makalede bazı ülkelerde uygulanan tamamen özelleştirilmiş sosyal güvenlik (zorunlu bireysel emeklilik) sisteminin Türkiye’de uygulanması durumunda cinsiyete dayalı bir gelir farkının olup olmadığı 2004 Hanehalkı Bütçe Anketini kullanarak ortaya koymaya çalışılmaktadır. Zorunlu bireysel emeklilik sisteminin uygulanması durumunda karşılaşılabilecek çeşitli senaryolar sonucu elde edilen ampirik bulgular, işgücü piyasası nda erkeklere göre zaten daha düşük gelir elde eden ve çeşitli ayrımlarla karşılaşan kadınların, emekli olduklarında karşılaşacakları gelir kaybının erkeklere göre daha yüksek olacağını doğrular niteliktedir. Dolayısıyla özel emeklilik sistemleri refah devletinin ortadan kaldırma amacı güttüğü (en azından gütmesi gerektiği) cinsiyetçi eşitsizlik sarmalını döndürmeye devam etmektedir.

Gender-Based Earning Differentials in Private Pension Systems: The Case of Turk

Gender-Based Earning Differentials in Private Pension Systems: The Case of Turkey Since the 1970s many countries have experienced difficulties in maintaining their social security balances for various reasons. Private pension schemes, promoted by the IMF and the World Bank as recommended tools for stabilization, have in the past been considered as a means of overcoming these difficulties. Many countries in Latin American and elsewhere have already reformed their systems by implementing varying degrees of privatization ranging from partial to full privatization. Turkey, another country facing severe imbalances in the social security front, also started to modify the legal structure of the system and took a number of steps towards partial privatization. Given the role of gender issue as an important analytical category in the sizeable literature on social security reforms, this study aims to analyze the gender gap in pension benefits to be observed in case of full privatization of the social security system in Turkey, by using 2004 Household Budget Survey. Our findings from different scenarios confirm that the welfare of women, who are already have a disadvantaged position in household activities and labor market, will get even worse, if the system is fully privatized. The study therefore, shows that the private pension schemes will maintain the cycle of gender discrimination that the welfare state should attempt to eliminate.

PDF

___

Akalın, G. (2000), “Sosyal Güvenlik Sistemimiz: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Liberal Düşünce Topluluğu, 5(18).
Akyıldız, H. (1999), “Dünyada Sosyal Güvenlikte Alternatif Reform Arayışları”, Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 14(2),197-214.
Alagöz, M. ve Yapar, S. (2003), “Kalkınma Planları Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sorunu”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 439-450.
Alper, Y. (2003), “Tek Çatı Yaklaşımı Sosyal Güvenlik Sistemimiz İle İlgili En Önemli ve Acil Mesele Değildir”, TİSK İşveren Dergisi, Mayıs.
Andrew, C. (1984), “Women and the Welfare State”, Canadian Journal of Political Science, 17(4), 667-683.
Arıcı, K. (2007), “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Yönünden Anayasaya Aykırılığı Sorunu”, TİSK Akademi, 2(3), 7-25.
Aydın, U. (1998), “Sosyal Güvenlikte Özelleştirme Sebepler ve Uygulamalar”, Çimento İşveren Dergisi, 5(12), 4-17.
Başlevent, C. ve Onaran, Ö. (2003), “Are Married Women in Turkey More Likely to Become Added or Discouraged Workers?”, Review of Labour Economics and Industrial Relations, 17, 439-458.
Bertranou, F. M. (2006), “Pension and Gender in Latin America: Where Do We Stand in the Southern Cone?” içinde Neil Gilbert (editör), Gender and Social Security Reform: What’s Fair for Women?, International Social Security Series, Volume 11, Transaction Publishers.
Brook, A. ve Whitehouse, E. (2006), “The Turkish Pension System: Further Reforms to Help Solve the Informality Problem”, OECD Economics Department Working Papers, No. 529, OECD Publishing. Doi: 10.1787/363386547648.
Centel, T. (1997), Sosyal Güvenlikte Yapı sal Değişim, Sahinkaya Matbaası, İstanbul.
Çağatay, N. ve Berik, G. (1990), “Transition to Export-led Growth in Turkey: Is there a Feminization of Labor?”, Review of Radical Political Economics, 22, 115–134.
Dayıoğlu, M. ve Kasnakoğlu, Z. (1997), “Kentsel Kesimde Kadın ve Erkeklerin İşgücüne Katılımları ve Kazanç Farklılıkları”, METU Studies in Development, 24(3), 329–361.
De Mesa, A. A. ve Montecinos, V. (1999), “The Privatization of Social Security and Women’s Welfare: Gender Effects of the Chilean Reform”, Latin American Rese arch Review, 34(3), 7–37.
Dedeoğlu, S. (2000), “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadı n Emeği”, Toplum ve Bilim, 86, 139-170.
Dedeoğlu, S. (2002), “The Household, Female Employment and Gender Relations in Turkey”, içinde Neşecan Balkan and Sungur Savran (editörler), The Ravages of Neo Liberalism: Economy, Society and Gender in Turkey,. New York: Nova Science Publishers, Inc.
Dedeoğlu, S. (2004), “Dünya Ekonomisi ve Hayatta Kalmanın Feminizasyonu: Toplumsal Cinsiyet, Kalkınma ve Küreselleşme” içinde S. Dedeoğlu ve T. Subaşat (editörler), Kalkınma ve Küreselleşme, İstanbul: Bağlam Yayınları.
Demirbilek, S. (1994), “Sosyal Sigortaların Finansmanının Temel Özellikleri ve Sosyal Sigortalar Kurumunun Finansman Yapısı”, D.E.Ü, İ.İ.B.F. Dergisi, 9(1), 281-298.
Demirbilek, S. (2007), “Yeniden Yapılandı rma Sürecinde Türk Sosyal Güvenlik Sistemi”, içinde Ahmet Ay (editör), Türkiye Ekonomisi: Makroekonomik Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Konya: Çizgi Yayınları.
Demirbilek, S. ve Sözer, A.N. (1995), Türkiye’de Sosyal Sigortalar Kurumlarının Güncel Sorunları ve Çözüm Önerileri, EBSO Çalışma Grupları Yayınları Seri:5, İzmir.
Dilik, S. (1991), Sosyal Güvenlik, Ankara.
EGM (Emeklilik Gözetim Merkezi) (2005), Individual Pension System Progress Report 2005, Emeklilik Gözetim Merkezi (www.egm.org.tr).
Elveren, A. H. (2003), “Bireysel Emeklilik Sisteminin Makro Ekonomik Etkileri”, TİSK İşveren Dergisi, 41(8), Mart.
Elveren, A. Y. (2008), “Social Security Reform in Turkey: A Critical Perspective”, Review of Radical Political Economics, 40(2).
Ercan, M. ve Gökçe, D. (1998), “Defined Contribution Model: Definition, Theory And An Application For Turkey”, ISE Review, 2(7-8), 33-49.
Ergin, H. (2007), “İptalle gelen Sorun: Reformdan Geriye Ne Kaldı? Anayasa Mahkemesi’nin 15.12.2006 tarihli Kararına İlişkin Bir Değerlendirme”,TİSK Akademi, 2(3), 26-65.
Ergüder, B. (2006), “Güvencesizlerin Sosyal Güvenliği: Enformel İlişki Ağları ve Pasif Güvenlik Mekanizması”, İktisat Dergisi, 479-480, 19-25.
Fisunoğlu, M. (1998), “Özel Emeklilik Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği ve Borsa İlişkileri”, İMKB Dergisi, 2(7-8), 91 104.
Fraser, N. (2004), “After the Family Wage: Gender Equity and the Welfare State”, Political Theory, 22(4), 591-618.
Gimenez, D. M. (2005), “Gender, Pensions and Social Citizenship in Latin America”, ECLAC No: 46, Ocak, Santiago, Chile.
Güler-Müftüoğlu, B. (2006a), “Küresel ve Yerel Aktörlerin Sosyal Güvenlik Sisteminin Dönüşüme Etkileri”, İktisat Dergisi, 478, 42-47.
Güler-Müftüoğlu, B. (2006b), “AB’de ve Türkiye’de Kadın Olmak: Eşitsizliğin Gölgesindeki Eşitlik!”, İktisat Dergisi, 469, 40 44.
Gümüş, E. (2004), “Sosyal Güvenlik Sisteminin Gelecegi Umut Veriyor Mu?”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3), 1-16.
Gümüş, E. (2005), “Benefit-Cost Analysis Of Turkish Social Insurance Institute’s Gradual Privatization Proposal”, Journal Of Economic Cooperation, 26(4), 87-126.
Gümüş, E. (2007), "Kamu Maliyesi Perspektifinden Sosyal Güvenlik Reform Sürecinin Değerlendirilmesi ve Finansal Geleceğ i”, 22. Türkiye Maliye Sempozyumu, 9 13 Mayıs, Antalya
Güzel, A. (2005), “Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Öngörülen Reform Mevcut Sorunlara Çözüm Mü?”, Çalısma ve Toplum, 4, 61-76.
ILO (International Labor Office) (1996), Social Security Final Report, Geneva: ILO.
IWPR (Institute for Women’s Policy Research) (2000), “Why Privatizing Social Security Would Hurt Women”, IWPR Publication # D437RB.
James, E.; Edwards, A.C. ve Wong, R. (2003), “The Gender Impact of Pension Reform: A Cross Country Analysis”, Journal of Pension Economics and Finance, 2(2), 181-219.
Jefferson, T. ve Preston, A. (2005), “Australia’s ‘Other’ Gender Wage Gap: Baby Boomers and Compulsory Superannuation Accounts”, Feminist Economics, 11(2), 79–101.
Kasnakoğlu, Z. ve Dayıoğlu, M. (1997), “Female Labour Force Participation and Earnings Differentials Between Genders in Turkey”, içinde J.M. Rivs and M. Yousefi (eds), Economic Dimensions of Gender Inequality: A Global Perspective, London: Praeger
Kasnakoğlu, Z. ve Dikbayır, G. (2002), “Gender Segregation in Turkish Manufacturing Industry: 1985–1998”, METU Studies in Development, 29(3–4), 333–353.
Kılıçdaroğlu, K. (1998), “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, İşletme ve Finans, 13(150), 35-40.
Kıroğlu, M.M.K. (2006), “Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Yeniden Yapılandırılması: AB ve Latin Amerika Ülkelerinde Emeklilik Reformları”, İktisat Dergisi, 478, 18-30.
Kiren-Gürler, Ö. ve Üçdoğruk, fi. (2007), “Türkiye’de Cinsiyete Göre Gelir Farklılı ğının Ayrıştırma Yöntemiyle Uygulanması”, Journal of Yaşar University, 2(6), http://joy.yasar.edu.tr/makale/6.sayi/ozlemkirensenay. pdf (erişim: 10.06.2007).
Köse, A. H. ve Yeldan, E. (1999), Türkiye Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları ve Büyüme, Birikim ve Kamu Maliyesi Üzerine Etkileri, Friedrich Ebert Foundation. İstanbul.
MacDonald, M. (1998), “Gender and Social Security Policy: Pitfalls and Possibilities”, Feminist Economics, 4(1), 1–25.
Mesa Logo, C. (2006), “Emeklilik Reformu Üzerine Söylenceler ve Gerçekler: Latin Amerika Deneyimi”, Çeviren: M.M.K. Kı roğlu, İktisat Dergisi, 478, 31-41.
Metin, K. ve Üçdoğruk, fi. (1997), “İstanbul İlinde Gelir Farklılığını Belirleyen Etmenler: İnsan Sermayesi Modeli (1994)”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 8(27), 238 302.
Mızrak, N. (1993), “Sosyal Güvenlik Alanı nda Gelişmeler ve Bir Özelleştirme Örne ği: fiili Özel Emeklilik Sistemi”, Mülkiyeliler Dergisi, 17(152), 43-50.
O’Connor, J. S. (1996), “From Women in the Welfare State to Gendering Welfare State Regimes”, Current Sociology, 44(2), 1-108.
Orloff, A.S. (1996), “Gender and the Welfare State”, Institute for Research on Poverty, Discussion Paper No: 1082–96.
Özdemir, A.M. ve Yücesan-Özdemir, G. (2006), “Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Derin Dönüşümü: Farklı ‘Birey’ Tahayyülleri”, İktisat Dergisi, 478, 48-54.
Peker, A. (1997), “Sosyal Güvenlik Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Tartışmaları ve Çözüm Önerileri”, http//www. tcmb.gov.tr/yeni/evds/teblig/97/ ayse.pdf (erişim: 10.10.2007).
Quadagno, J. ve Fobes, C. (1995), “The Welfare State and the Cultural Reproduction of Gender: Making Good Girls and Boys in the Job Corps”, Social Problems, 42(2), 171-190.
Saraç, C. (2006), “ “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası”, “Primsiz Ödemeler” ve “Sosyal Güvenlik Kurumu” Kanun Tasarılarına İlişkin Genel Bir Değerlendirme” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 325-342.
Sayan, S. ve Kiracı, A. (2001a), “Parametric Pension Reform With Higher Retirement Ages: A Computational Investigation Of Alternatives For A Pay-As-You-Go Based Pension System”, Journal Of Economic Dynamics And Control, 25(6-7), 951-966.
Sayan, S. ve Kiracı, A. (2001b), “Identification Of Parametric Policy Options For Rehabilitating A Pay-As-You-Go Based Pension System: An Optimisation Analysis For Turkey”, Applied Economics Letters, 8(2), 89-93.
Sayan, S. (1999), “Türkiye’deki Yaşlılık (Emeklilik) Sigorta Prim Kaçaklarının Toplumsal ve Bireysel Maliyetleri”, ASO Medya, Eylül, 40-54.
Sayan, S. (2005), “Sosyal Sigortalar Kurumu’nun Uzun Dönem Aktüeryal Dengeleri: 1999 Reformu ve Alternatişeri”, Muğla Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Yaz, 1(1), 29 55.
Selim, R. ve İlkkaracan, İ. (2002), “Gender Inequalities in the Labor Market in Turkey: Differentials in Wages, Industrial & Occupational Distribution of Men and Women”, S e p t e m b e r , h t t p : / / w w w . e c o n . u t a h . e d u / ~ e h r bar/erc2002/pdf/P405.pdf (erişim: 10.04.2007).
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2004), Proposal For Reform In The Social Security System, Draft Text, Ministry of Labor and Social Security, Social Security Institution, July.
Sözer, A.N. (1998), Türkiye’de Sosyal Hukuk, II. Baskı, Barış Yayınları, Fakülteler Kitabevi, İzmir.
Susam, N. (2006), “Bireysel Emeklilik Sistemi Nedir?”, İktisat Dergisi, 479-480, 70 76.
Şeker, M. (2006), “Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve Bireysel Emeklilik Üzerine bir Alan Araştırması”, İktisat Dergisi, 479 480, 77-82.
Şenyapılı, T. (1981), “A New Component in Metropolitan Areas: The Gecekondu Women” içinde N. Abadan-Unat (ed), Women in Turkish Society, Ankara: Turkish Social Science Association
Tan, M.G.; Ecevit, Y. ve Üşür, S.S. (2001), Towards Gender Equality: Education, Working Life and Politics, TÜSİAD Publication No T/2001–3/294, İstanbul.
Tansel, A. (2000), Wage Earners, Self Employment and Gender in the Informal Sector in Turkey, Policy Research Report on Gender and Development Working Paper Series No. 24, Washington, D.C: The World Bank.
Tansel, A. (2002), Economic Development and Female Labor Force Participation in Turkey: Time Series Evidence and Cross Province Estimates, Economic Research Center Working Paper, No:5, Ankara:METU.
Teksöz, A.T. ve Sayan, S. (2002), “Simulation of Benefits and Risks After the Planned Privatization of Pension System in Turkey: Is Expected Boost to Financial Markets Feasible?”, Emerging Markets Finance and Trade, 38(5), 23–45.
Tuna, O. ve Yalçıntaş, N. (1991), Sosyal Siyaset, Filiz Kitabevi, İstanbul.
Tuncay, A. C. (1998), “TÜSİAD’ın Sosyal Güvenlik Raporunun Ardından” Çimento İşveren Dergisi, 1 (12).
Tuncay, A.C. (1996), Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta Yayınları.
TÜSİAD (1997), Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yeniden Yapılanma, Yayın No:
TÜSİAD-T/97- 10/217, İstanbul.
TÜSİAD (2000), Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş, İstanbul: TÜSİAD.
TÜSİAD (2004), Türk Emeklilik Sisteminde Reform: Mevcut Durum ve Alternatif Stratejiler, Yayın No: TÜSİAD-T/2004 11/382, İstanbul:TÜSİAD.
Uğur, S. (2004), Sosyal Güvenlik Sistemlerinde Özel Emeklilik Programlarının Yeri Ve Gelişimi, Yayın No: 244, TİSK, Ankara ( h t t p : / / w w w . t i s k . o r g . t r / y a y i n lar.asp?sbj=ana&ana_id=54, erişim tarihi: 15.12.2007).
Williamson, J. B. ve Rix, S.E. (1999), Social Security Reform: Implications for Women, Center for Retirement Research at Boston College, MA.
World Bank (2003), “Turkey Reforming the Health Sector for Improved Access and Efficiency”, Human Development Sector Unit Europe and Central Asias Region, The World Bank, March 2003.
Yazgan, T. (1992), İktisatçılar için Sosyal Güvenlik, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
Yeldan, A.E. (2005), “Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Gerçekler”, Cumhuriyet, 12.01.2005.
Yeldan, A.E. (2006), “Sosyal Güvenlik ‘Reformu’”, Cumhuriyet, 19.04.2006.
Yılmaz, B.E. (2006), “Sosyal Yardım Sisteminde Reform, Yoksulluğu Azaltabilecek mi?”, İktisat Dergisi, 478, 75-85.
Yılmaz, G.A. (2006), “Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Finansmanı”, İktisat Dergisi, 478, 62-74.