Makarnalık buğdayda (Triticum durum L.) sulama ve azotlu gübrelemenin verim ve verim öğeleri üzerine etkisi

Bu araştırma; Haymana koşullarında 1996–1997 ve 1997–1998 yıllarında iki yıl süre ile yürütülmüştür. Kunduru–1149 ve Berkmen–469 makarnalık buğday çeşitlerine; üç farklı sulama (bir kez, iki kez, üç kez) ve 2, 8, 16 ve 20 kg/da olmak üzere dört farklı azot dozu uygulanarak başak uzunluğu, sap uzunluğu, biyolojik verim, hasat indeksi ve birim alan tane veriminde ortaya çıkan değişimler incelenmiştir. Denemeler her iki yılda da buğday anızında yürütülmüştür. Tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülen çalışmada çeşitler ayrı ayrı ele alınmıştır. Ana parsellere sulamalar (S1, S2, S3), alt parsellere ise azot dozları (N1, N2, N3, N4) yerleştirilmiştir. En yüksek birim alan tane verimi Kunduru–1149 çeşidinde birinci yılda 429, ikinci yılda 605, Berkmen–469 çeşidinde birinci yılda 415, ikinci yılda 482 kg/da olarak elde edilmiştir. Bu değerler; ekilişte, sapa kalkma devresinde, başaklanma devresinde olmak üzere üç defa sulanan ve ekimle birlikte 2, sapa kalkma öncesinde 9, başaklanma öncesinde 9 kg/da (toplam 20 kg/da N) saf azot verilen parsellerde ortaya çıkmıştır. Kunduru–1149 çeşidinde, en yüksek başak uzunluğu birinci yılda 5.87, ikinci yılda 7.63 cm; en yüksek sap uzunluğu birinci yılda 128,33, ikinci yılda 156.67 cm; en yüksek biyolojik verim birinci yılda 1138.67, ikinci yılda 1578.33 kg; en yüksek birim alan hasat indeksi birinci yılda % 37.26, ikinci yılda % 38.32. arasında değişmiştir. Berkmen–469 çeşidinde ise aynı değerler sırası ile 5.70-6.00 cm, 91.63–150.00 cm, 1120.96–1272.00 kg/da, % 37.10–37.93 olarak belirlenmiştir.

Effects of nitrogen and ırrigation on yield and yield compenents in durum wheat (Triticum durum L.)

This study was conducted for two years during 1996–97 and 1997–98 under Haymana conditions. Two durum wheat cultivars Kunduru–1149 and Berkmen-469 were studied to determine the effects of 3 different irrigation treatments (one time, two times, three times) and 2-20 (2, 8, 16 and 20) kg/da nitrogen fertilization on seed yield due to ear length, boot length, biological yield and harvest index. The experiments were carried out for two consecutive years using randomised complete block design with three replications and the experimental cultivars were considered separately. The main plots were considerd for irrigation plots (S1, S2, S3) and the sub plots were considered for nitrogen doses (N1, N2, N3, N4). The irrigations was done three times at the time of sowing, generative stage and heading stage. Fertilisation was done three times by applying 2 kg/da N at the time of sowing, 9 kg/da before the start of generative stage, and 9 kg/da before heading stage (total of 20 kg/da N). The maximum seed yield of 429 and 605 kg/da in cultivar Kunduru–1149 and 415 and 482 kg/da in cultivar Berkmen–469 were recorded during first and second years of experiment, respectively. The maximum spike length of 5.87 and 7.63 cm for cultivar Kundura-1149 and 5.70 and 6.00 cm for cultivar Berkmen - 469 were recorded during first and second years, respectively. The maximum boot length of 128.33 and 156.67 cm, biological yield of 1138.67 and 1578.33 kg/da, the highest unit area harvest index 37.26 % and 38.32 % were recorded for cultivar Kundura–1149 during first and second year, respectively. The maximum boot length of 91.63 and 150.0 cm, biological yield of 1120.96 and 1272 kg/da, the highest unit area harvest index 37.10 and 37.93 % were recorded for cultivar Berkmen-469 during first and second years, respectively.

PDF

___

Alptürk, C. 1975. Azotlu Gübre Miktarı ve Sulama Zamanları İle Tohum Miktarlarının Güzlük Buğday Çeşitlerinin Yetişmesine ve Verimlerine Etkileri. Konya Bölge Toprak - Su Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 37. Konya.
Anonim. 2004. www.tuik.gov.tr. Şubat 2008
Baran, İ. 1997. Bazı Makarnalık Buğday Genotiplerinde Azotun Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. Doktora. Ankara.
Christiansen, N.W. and V. W. Meints. 1982. Evaluating N fertilizer sources and timing for winter wheat. Agronomy Journal 75 (5) : 840 - 844.
Çoşkun, Y. Ve A.Öktem. (2004); Farklı dozlarda ve zamanlarda uygulanan azotun makarnalık buğdayın verim ve verim unsurlarına etkisi. Harran Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 7 (3-4): 1-10 .
Darwinkel, A. 1983. Ear formation and grain yield of winter wheat as affected by time of nitrogen supply. Netherland Journal of Agric. Sci. 31:211–225.
Dinçer, N. 1972. Azotlu Gübre ve Ekim Sıklığının Ekmeklik ve Makarnalık Buğdaylarda Verim, Verim Komponentleri ve Bazı Agronomik Karakterlere Etkisi Üzerinde Araştırmalar. Doktora. İzmir.
Duwayri, M. 1984. Comparision of wheat cultivars grown in the field under different levels of moisture. Cereal Research Communications 12:27 – 34.
Hagras, A.M. 1985. Influence of seed rates and nitrogen fertilazition on yield durum wheat. Annals of Agricultural Sciens 30: 929-949.
Katkat, A.V., N. Çelik, N. Yürür ve M. Kaplan. 1987. Ekmeklik Cumhuriyet-75 Buğday çeşidinin azotlu ve fosforlu gübre ihtiyacının belirlenmesi. Türkiye Tahıl Sempozyumu. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Sayfa 583–591 Bursa.
Koç, M., A. Yazar, C. Barutçular, M. Tiryakioğlu, M. Sezen ve M. Kılıç. 2004. Kaliteli Makarnalık Buğday Üretiminin Geliştirilmesinde G.A.P. - Bölgesi Potansiyelini Değerlendirebilme Olanaklarının Araştırılması. Proje no: TOGTAG/TARP–1834. Tarım Orman ve Gıda Teknolojileri Araştırma Grubu.
Korukçu, A. ve I. Arıcı. 1987. Kimi tahıl türlerinde sulamanın etkinliği. Türkiye Tahıl Sempozyumu. 6-9 Ekim 1987 TÜBİTAK Tar. Orm. Ar. Gr. S. 201–207, Bursa.
Mihalyfalvy, I. and M. Frank. 1968. Water Requirement and Water Utilization of Winter Wheat. Növerytermels 17(2):11-27.
Özer, M.S. ve I. Dağdeviren. 1983. Harran Ovası Kuru ve Sulu Şartlarda Buğdayın Azotlu Gübre İsteği. Urfa Topraksu Araştırma Ens. Müd. Raporları, Genel Yayın No:12, Urfa.
Prima, G.D.I. R. Sorno and L. String. 1982. Nitrogen, it’s role in controlling yield and quality of durum wheat in the warn rid zone of scilly. Istuta Di Agronomia Generale Cultivaziona Erbacoe. Soil And Fertilizer Abs. 46:121-137.
Redy, S.C. and M.K.Redy. 1979. Response of dwarf wheat varieties to levels of nitrogen. Andhra Agricultural Journal 26: 95 – 97.
Zabunoğlu, S. 1983. Gübreler ve Gübreleme. Ankara. Üniv. Ziraat Fak., Yay.No. 877, Ders Kit. No. 242. Ankara. 1983.