Azotla gübrelemenin bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verimi ve kalitesine etkileri

Trakya’da ağırlıklı olarak buğday yetiştirildiği için her yıl değişik yollarla bölgeye farklı buğday çeşitleri girmektedir. Ekilen çeşit sayısının fazla olması ister istemez bazı sorunları (düşük verim ve kalite, hastalık, soğuk ve kurağa az dayanıklılık gibi) da beraberinde getirmektedir. Bu yüzden araştırmada yöreye en uygun çeşit ve azot dozunun belirlenmesi hedeflenmiştir. Deneme Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün deneme tarlasında 2003/2004 ve 2004/2005 yetiştirme yıllarında yürütülmüştür. Araştırma tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Ana parsellere çeşitler (Gelibolu, Pehlivan, Turan-2000, Kate A-1 ve Golia), alt parsellere azot dozları (0, 4, 8, 12 ve 16 kg/da) yerleştirilmiştir. Azotun 1/3’ü ekim öncesi, 1/3’ü kardeşlenme ve 1/3’ü sapa kalkma döneminde verilmiştir. Denemenin ilk yılında çeşitler ve azot dozları arasında önemli fark olmamıştır. İkinci yılda Kate A-1 ve Turan-2000 daha yüksek tane verimine (539.9±35.1 ve 537.0±39.8 kg/da) sahip olmuşlardır. Bu yılda verilen azotun artışı ile tane verimi de artarak en yüksek azot uygulamasından (16 kg/da) en yüksek verim (616.1±23.4 kg/da) alınmıştır. Azotla gübreleme unun kalite özelliklerini (glüten miktarı ve sedimantasyon değerini) yükseltmiştir. Bu etki çeşitlere ve yıllara göre 8-16 kg/da azot dozuna kadar sürmüştür. Genel olarak Golia ve Gelibolu çeşitlerinden elde edilen unun ekmeklik kalitesi diğer çeşitlerden biraz daha yüksek olmuştur. Tane verimi ve un kalitesi birlikte ele alındığında, yöre için Gelibolu çeşidi tavsiye edilebilir niteliktedir.

The effects of nitrogen fertilization on grain yield and quality in some bread wheat varieties

Wheat is widely grown in Trakya Region of Turkey. Thus many wheat varieties are introduced into the region every year. This wide range of wheat varieties cultivated in the region inevitably causes some problems such as low yield and quality, disease, sensitivity to cold and drought. Therefore, in this present study, the objective was to determine the best variety and nitrogen dose for wheat. The study was conducted in Experimental Field of Trakya Agricultural Research Institute in 2003/2004 and 2004/2005 growing periods. The experiment was set up according to randomized complete split blocks design with four replicates. Main plots consisted of the varieties (Gelibolu, Pehlivan, Turan-2000, Kate A-1 ve Golia) and sub-plots consisted of nitrogen doses (0, 4, 8, 12 and 16 kg/da). Nitrogen was equally divided in three parts. First part was applied before seeding, second part was applied at tillering stage and third part was applied at jointing stage. In the first year, there was no significant difference between varieties as well as nitrogen doses. In the second year, Kate A-1 and Turan-2000 produced higher grain yield (539.9±35.1 and 537.0±39.8 kg/da, respectively) compared to other varieties. In this year, grain yield increased with increasing nitrogen doses. The highest grain yield (616.1±23.4 kg/da) was obtained from the highest nitrogen dose(16 kg/da). Nitrogen application improved the quality parameters of flour (gluten and sedimentation value). This effect continued until 8-16 kg/da nitrogen doses according to the varieties and years. In general, bread quality of flour obtained from Golia and Gelibolu varieties was higher than other varieties. Gelibolu is recommendable for Thrace region when both grain yield and flour quality are considered.

PDF

___

Akkaya, A. 1994. Buğday Yetiştiriciliği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv. Genel Yay. No: 1, Ziraat Fak. Genel Yay. No: 1, Ders Kitapları Yay. No: 1, Kahramanmaraş.
Aktan, B. ve A. Atlı. 1993. Çakmak-79 ve Kunduru-1149 makarnalık buğday çeşitlerinin makarna pişirme kalitesine azotlu gübre uygulamasının etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Enst. Dergisi 1: 37-49.
Aktan, B. 1992. Farklı Azot Uygulamasının Makarnalık Buğday Kalitesine Etkisi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Ankara.
Anonim 1972a. International Association for Cereal Chemistry. ICC Standard No:137. Anonim 1972b. International Association for Cereal Chemistry. ICC Standard No:116.
Anonim 1973. Araştırma Raporları. Toprak ve Gübre Araş. Enst. Yayın No: 7, 9 ve 12, Ankara. Anonim 1995. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi. 1995 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Trakya Tarımsal Araş. Enst., Edirne.
Anonim 1997. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi. 1997 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Trakya Tarımsal Araş. Enst., Edirne.
Anonim 1999. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi. 1999 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Trakya Tarımsal Araş. Enst., Edirne.
Anonim 2002. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi. 2002 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Trakya Tarımsal Araş. Enst.,Edirne.
Anonim 2005. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi. 2005 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Trakya Tarımsal Araş. Enst., Edirne.
Anonim 2006. Meteoroloji Müdürlüğü İklim Raporu, Edirne. Avçin, A. 1993. Buğdayın verim teşekkülünde azotun rolü. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Enst. Dergisi 3: 62-63.
Blade, S.F and R.J. Baker. 1991. Kernel weight responses to source-sink changes in spring wheat. Crop Sci. 31: 1117-1120.
Doğan, R., N. Çelik ve N. Yürür. 1997. Ekmeklik buğday çeşidi Arpathan-9’un azot gereksiniminin ve uygulama frekansının saptanması üzerine araştırmalar. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 11: 65-80.
Gardner, F.P., R.B. Pearce and R.L. Mitchell. 1995. Physiology of Crop Plants (Forth Ed.). Iowa State Univ. Press, Ames, 327 p.
Kahrıman, F. 2007. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Değerlerinin Belirlenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale. 37s.
QuanYi, S., W. JunChao, G. JuLin, L. RuiGuo and G. HongYan. 2007. Effect of wheat photosynthesis organs on grain yield of single ear in different fertilizations. J. Triticeae Crops 27: 116-121.
Sağlam, N. 1992. Trakya Koşullarında Beş Makarnalık Buğday Çeşidinde Farklı Azotlu Gübre Dozları ve Verilme Zamanlarının Verim ve Kalite Üzerine Etkileri. Trakya Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Tekirdağ.
Süzer, S. 1994. Buğday tarımında gübrelemenin önemi ve bitki besin maddeleri noksanlıklarının belirtileri. Marmara'da Tarım Dergisi 59: 42-44.
Tambussi, E.A., J. Bort, J.J. Guiamet, S. Nogues and J.L. Araus. 2007. The photosynthetic role of ears in C-3 cereals: Metabolism, water use efficiency and contribution to grain yield. Critical Reviews in Plant Sci. 26: 1-16.
Thomason, W.E., S.B. Phillips, T.H. Kenner, C.A. Griffey and B.R. Beahm, B.W. Seabourn. 2007. Managing nitrogen and sulfur fertilization for improved bread wheat quality in humid environments. Cereal Chemistry 84: 450-462.
TianCai, G., S. Xiao, M. DongYun, W. YongHua, X. YingXin, Z. FeiNa, Y. YanJun and Y. CaiFeng. 2007. Effects of nitrogen application rates on photosynthetic characteristics of flag leaves in winter wheat (Triticum aestivum L.). Acta Agronomica Sinica 33: 1977-1981.
Turgut, İ., V. Bulur, N. Çelik ve R. Doğan. 1998. Farklı ekim sıklığı ve azot dozlarının othalom ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim komponentlerine etkisi. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 12: 137-148.
Ülgen, N. ve N. Yurtsever. 1988. Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi. Toprak ve Gübre Araş. Enst. Müd. Yayınları, 151: 23-27, Ankara.
Winer, B.J., D.R. Brown and K.M. Michels. 1991. Statistical Principles in Experimental Design (Third Ed.), McGraw-Hill, Inc. USA, 1057.
Zabunoğlu, S. 1983. Gübreler ve Gübreleme. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 877, Ankara.