Bazı haşhaş (Papaver somniferum L.) melez hatlarının verim ve verim öğelerinde heterosis üzerine araştırmalar

Bu çalışmanın amacı, ülkemizin haşhaş tarımı yapılan alanlarında halen ekilmekte olan mevcut çeşitlerin yanında, üreticilerin de istekleri doğrultusunda, hem kapsül ve tohum verimi yüksek olan hem de morfin oranı ülke ortalamasından daha yüksek bir düzeyde olan bazı materyaller geliştirmek ve elde etmektir. İki yıl süreyle yürütülen çalışmaların ilk yılında seçilmiş olan yedi hat resiprok olarak melezlenmiş; elde edilen melezlerle birlikte anaç hatlar ikinci yıl verim denemesine alınmıştır. Melez ve anaç hatların verim öğeleri karşılaştırılmış ve aralarındaki heterosis ile heterobeltiosis değerleri incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre heterosis ve heterobeltiosis değerleri bakımından önemli bazı karakterlerde elde edilen değerler şöyle bulunmuştur: Bitki başına tohum verimi bakımından heterosis % -13.42 ile % 37.14; heterobeltiosis % -22.48 ile % 36.29; dekara kapsül verimi bakımından heterosis % -33.92 ile % 45.39, heterobeltiosis % –40.83 ile % 34.67; dekara tohum verimi bakımından heterosis % -32.05 ile % 45.89, heterobeltiosis % -38.34 ile % 43.22; morfin oranı bakımından heterosis % -24.21 ile % 44.62; heterobeltiosis % -32.44 ile % 32.68; dekara morfin verimi bakımından heterosis % -37.63 ile % 100.39; heterobeltiosis % -54.68 ile % 95.21 arasında değişim göstermiştir.

Researches on Heterosis on yield and yield components of some poppy hybrid (Papaver somniferum L.) lines

The aim of this study is to improve some poppy materials which both the seed yield and capsule yield are higher and its morphine ratio is higher level than the average ratio of the country. The current sown varieties that on the poppy cultivated areas are selected according to the wishes of the producers. The seven lines were crossed reciprocal that were selected in first year of the study which was carried out two years. The parent lines were taken with their hybrids to yield experiments in the second year. Yield components of hybrid and parent lines were compared and investigated for heterosis and heterobeltiosis between these lines. Heterosis and heterobeltiosis values of some important traits of the material have been given below: for seed yield per plant changed between -13.42% to 37.14% and -22.48% to 36.29%; for capsul yield -33.92% to 45.39% and -40.83% to 34.67%; for seed yield -32.05% to 45.89% and -38.34% to 43.22%; for morphine content -24.21% to 44.62% and -32.44% to 32.68%; for morphine yield -37.63% to 100.39% and –54.68% to 95.21%, respectively.

PDF

___

Arslan, N., C. Er ve H. Camcı. 1986. Haşhaş Ekimi Yasağının Kaldırılmasından Beri Haşhaş Tarımı ve Problemleri. VI. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. Bildiri Kitabı (Ed: B. Şener). 16-19 Mayıs 1986, Ankara. S: 99-118.
Dubedout, M. 1993. Analysis of progenies from a circular plan of crosses in poppy (Papaver somniferum L.). Ph. D. Thesis, Univ. Of Paris, Orsay, 101.
Hlavackova, Z. 1978. Application of three and six parameter test to the genetical analysis of seed weight per plant and plant height in seed poppy. Genetika a Slechteni 14 (2): 153-160.
Işıkan, M. 1963. Bitki Islahında Heterosisin Önemi ve Haşhaşta Heterosis. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yıllığı, s: 188-200, Ankara.
Kaicker, U.S., B. Choudhury, B. Singh, H.P. Singh, R. (ed.). Antoszewski, L. (ed.). Harrison and C.C. Zych.1974. Breeding of opium poppy (Papaver somniferum L.). Proceedings of the XIX International Horticultural Congress. I. Section VII. Vegetables. Pp. 621-674. Div. Veg. Crops & Floricult., Indian Agric. Res. Inst., New Delhi, India.
Kaymak, F. 1980. Diallel Melezleme Sisteminde Genel ve Özel Uyuşma Yeteneğinin Hesaplanması. Tarım ve Orman Bakanlığı, Pamuk İşleri Genel Md., Nazilli Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü. Nazilli.
Khanna, K.R. and R.K. Gupta. 1981. An assesment of germplasm and prospects for exploitation of heterosis in opium poppy (Papaver somniferum L.) Contemporary Trends in Plant Science, Ed.: Verma, S.C. Kalyani Pub. New Delhi, India, 368-381.
Khanna, K.R. and S. Shukla. 1983. The degree of out-crossing in opium poppy. New Botanist 10: 65-67.
Khanna, K.R. and S. Shukla. 1988. A study on the economic potential of interspesific crosses in opium poppy. (Poster) Genome. 30: supplement 1, 465; in Genetics and the unity of biology. Abstracts of papers presented at the XVIth International Congress of Genetics, Toronto, Canada, 20-27 August, 1988. Nat. Bot. Res. Inst., Lucknow, India.
Lal, R.K. and J.R. Sharma. 1995. Heterosis and its genetic components for opium alkaloids in Papaver somniferum L. Current Research on Medicinal and Aromatic Plants 17(2): 165-170.
Manas, O. 1970. Deneme Desenleri. Ege Üniversitesi Matbaası. Bornova, İzmir.
Morice, J. and J. Louarn. 1971. Study of morphine in the oil poppy (Papaver somniferum L.). Annales de l’Amelioration des Plantes 21(4): 465-484.
Patidar, H. 1994. Hybrid vigour in opium poppy. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding 54(4): 395-397.
Popov, A., Y. Dimitrov, T. Deneva, R. (ed.). Antoszewski, L. (ed.). Harrison and C.C. Zych. 1974. A study on the morphine content in the dry capsules of some introduced poppy varieties (Papaver somniferum L.) from the Eurasian ecological group grown in Bulgaria. Proceedings of the XIX. International Horticultural Congress. I. Section VII. Vegetables. Pp. 621-674 [Abstracts]. 641. K. Malkov Agric. Exp. Sta., Sadovo, Plovdiv, Bulgaria.
Saini, H.C. and U.S. Kaicker. 1982. Manifestation of heterosis in exotic x indigenous crosses in opium poppy. Indian J. Agric. Sci. 52: 564-568.
Sharma, J.R. and O.P. Singh. 1983. Genetics and genetic improvement. In: The Opium Poppy. Medicinal and Aromatic Plants Series 1. Eds.: Akhtan-Husain and Sharma, J.R. CIMAP, Lucknow, India, 39-68.
Sharma, J.R., R.K. Lal, H.O. Mishra and S. Sharma. 1988. Heterosis and gene action for important traits in opium poppy (Papaver somniferum L.). Indian Journal of Genetics and Plant Breeding 48(3): 261-266.
Sharma, J.R., R.K. Lal, H.O. Mishra, R.S. Lohia, Vasudha-Pant, Pushpa-Yadav, V. Pant and P. Yadav. 1997. Economic heterosis for seed yield and feasibility of its exploitation in opium poppy (Papaver somniferum L.). Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences 19(2): 398-402.
Singh, U.P. and K.R. Khanna. 1975. Heterosis and combining ability in opium poppy. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding 35(1): 8-12.
Singh, S.P, and K.R. Khanna. 1991. Heterosis in opium poppy (Papaver somniferum L.). Indian Journal of Agricultural Sciences 61(4): 259-263.
Sip, V., Martinek, V. and M. Skorpik. 1977. A study of the inheritance of economically important characters in poppy. Genetika a Slechteni 13: 207-218.
Srivastava, R.K. and J.R. Sharma. 1987. Genetic changes in a population subjected to biparental mating in opium poppy. Indian Journal of genetics and Plant Breeding 47(3): 319-327.
Sudhir-Shukla and S. Shukla. 1998. Heterosis and inbreeding depressing in opium poppy (Papaver somniferum L.). Recent Horticulture 4: 98-99.