Tülay DİZİKISA, Melih OKÇU, Mücahit PEHLUVAN, Elif TOZLU, A. Metin KUMLAY, Canan KAYA

Erzurum-pasinler ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) hibridlerinin agronomik performaslarının belirlenmesi

Doğu Anadolu Bölgesinde ayçiçeği (Helianthus annuus L.) daha çok çerezlik olarak yetiştirilmesine rağmen, son yıllarda yağlık olarak da üretilmeye başlanmıştır. 2002-2003 yıllarında Erzurum-Pasinler ekolojik şartlarında yürütülen bu çalışmada, 13 yağlık ayçiçeği genotipinin verim (kg/da), bitki boyu (cm), tabla çapı (cm), sap çapı (cm), bin tane ağırlığı (g) ve yağ oranı (%) gibi değerleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma “Tesadüf Blokları Deneme” desenine göre 4 tekerrürlü olarak planlanmıştır. İki yıllık ortalamalara göre en yüksek verim TR-3080 (257.615 kg/da)‟den, en yüksek yağ oranı ise % 47.385 ile Coban ve % 47.328 ile TR-4098‟den elde edilmiştir. Çalışmada kullanılan ayçiçeği genotiplerinden TR-3080, TR-4098, TR-6149 ve Nantio bölgemiz şartları için tavsiye edilmiştir.

Determination of agronomic performances of some oil seed sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids grown under Erzurum ecological conditions

Althougt sunflower (Helianthus annuus L.) has been grown as a confectionary crop for a long time, oilseed sunflower types have more recently been grown commercially in Eastern Anatolia Region. During the 2002-2003 growing seasons, field experiments were conducted to evaluate the agronomic performances and genotypic differences of some sunflower hybrids (13 oil genotypies) under Erzurum-Pasinler agro-ecological conditions. Seed yield (kg/da), plant height (cm), head diameter (cm), stem diameter (cm), 1000 seed weight (g) and oil rate (%) were investigated in this study. According to two years‟ averages, TR-3080 gave the highest seed yield with 257.615 kg/da while Coban and TR-4098 had the highest seed oil rate with % 47.385 and % 47.328 respectively. In this study, TR-3080, TR-4098, TR-6149 and Nantio genotypes can be advised to obtain beter yield in Erzurum-Pasinler agro-ecological conditions.

PDF

___

Anonim, 2006. www.tuik.gov.tr. (erişim tarihi: 05.02.2008).
Arslan, B., F. Altuner ve Z. Ekin. 2003. Kısıtlı koşullarda yetiştirilen bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim özellikleri üzerinde bir araştırma. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt 1: 464-467, 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır.
Amir, H.A. and F.M. Khalifa. 1991. Performance and yield of sunflower (Helianthus annuus L.) genotypes under rainfed and irrigated conditions in Sudan. J. Agric. Sci. 116: 225-251.
Dedio, W. 1985. Effect of seeding and harvesting dates on yield and oil quality of sunflower genotypes. Can. J. Plant Sci. 65: 299-305.
Demirci, M. ve M. Alpaslan. 1991. Türkiye'de Bitkisel Yağ Sanayinin Durumu. Agroteknik Tarım Teknoloji Derg. 6: 34-35.
Ekiz, E. 1980. Ayçiçeği (H. annuus L.) kardeş döllerinde farklı yöntemlerle döl geliştirilmesi ve sentetik çeşit elde edilmesi üzerine araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 736: 149, Ankara.
Esechie, H.A., S. Elias, V. Rodriquez and H.S. Al-Asmi. 1996. Response of sunflower (Helianthus annuus L.) to planting pattern and population density in desert climate. J. Agric. Sci. 126: 455-461.
Gür, M.A., P. Kılıç, A. Özel ve O. Çokur. 1997. Harran ovası koşullarında farklı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) verim ve verim unsurlarına etkisi üzerine bir araştırma. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, 217-221, 22-25 Eylül 1997, Samsun.
Haris, H.C., J.R. Mc William and W.K. Mason. 1978. Influence of temperature on oil content and composition of sunflower seed. Aust. J. Agric. Res. 29: 1203-1212.
İlbaş, A., İ. Yıldırım, B. Arslan, Ö. Dede ve E. Günel. 1996. Van ekolojik koşullarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verimi ve önemli tarımsal özellikleri üzerinde bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 6(3):189-203.
İllisulu, K. ve O. Arslan. 1973. Bazı yabancı ve yerli ayçiçeği çeşitleri üzerinde adaptasyon ve melezleme araştırmaları. Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu IV. Bilim Kongresi Tebliğleri, 1-5, 5-8 Kasım 1973, Ankara.
Kara, K. 1988. Erzurum ekolojik koşullarında gömme ve yazlık ekilen bazı yağlık (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin fenolojik morfolojik özellikleri ile verim ve verim değerleri üzerinde bir araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi 10: 366-377.
Kara, K. 1991. Bazı yerli ve yabancı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin zirai karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 22: 62-77.
Karaaslan, D. 2001. Diyarbakır kuru koşullarında farklı dozlarda potasyum humat ve yaprak gübresi uygulamalarının ayçiçeği (Helianthus annuus L.)„nde verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, 23-28, 17-21 Eylül, Tekirdağ.
Karaaslan, D. ve T. Söğüt. 2003. Kuru koşullarda yetiştirilen bazı ayçiçeği(Helianthus annuus L.) çeşitlerinin agronomik özellikleri. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Tarla Bitkileri Islahı Cilt 1., s: 473-476, 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır.
Karaaslan, D., T. Söğüt ve D. Şakar. 1999. Diyarbakır sulu koşullarında ikinci ürün tarımına uygun ayçiçeği çeşitlerinin belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 52-56, 15-18 Kasım 1999, Adana.
Kıllı, F. 1995. Kahramanmaraş ekolojik koşullarında yağlık melez ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi 21:149-155.
Oral, E. ve K. Kara. 1989. Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği çeşitleri üzerinde bir araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi 13(2): 342-355.
Özer, H., E. Öztürk ve T. Polat. 2003. Erzurum ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) hibritlerinin agronomik performanslarının belirlenmesi. T. J. Agric. For. 27: 199-205.
Turhan, H., Y. Kaya ve İ. Öztürk. 2005. Bazı hibrit ayçiçeği çeşitlerinin verim, verim unsurları ve yağ oranlarının karşılaştırılması. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, 21-24, 5-9 Eylül 2005, Antalya.