Ceyda Tuna KOCAOĞLU

TÜRKİYE KOMÜNİST PARTİSİ’NİN SESİ RADYOSUNDA 1980 ASKERİ DARBESİ VE ARA REJİM DÖNEMİ ELEŞTİRİSİ

Türk siyasal hayatında ordu-siyaset ilişkileri özellikle modern dönemde her zaman en önemli tartışmalardan birini teşkil etmiştir. 1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilanıyla başlayan modern siyaset sürecinde İttihat ve Terakki Partisi’nin militarist eğilimlerinin ve 1913 Babı Ali Baskını ile yani bir askeri darbe ile hükümete el koyması günümüze kadarki siyasal yaşamda ordu siyaset ilişkilerinde belirleyici rol oynamıştır. Cumhuriyet ilan edildikten sonra Atatürk ve kurucu kadroların önemli bir kısmının asker kökenli olmasının da etkisiyle Atatürk ve Tek Parti döneminde bir askeri darbe ve müdahale belirgin olarak görünmese de 1950 seçimleri ile iktidara gelen Demokrat Parti iktidarı 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile sona ermiştir. Sonraki dönemde 12 Mart 1971 Askeri Muhtırası ile daha da derinleşen ve gerginleşen ordu siyaset ilişkileri 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ile Türk siyasetinde önemli bir kırılma noktası olmuştur. Sonuçları ve etkileri siyasal ve toplumsal yaşamın her alanında günümüze kadar devam etmiş olan 12 Eylül Darbesi ve sonrasında oluşan ara rejim dönemi gerek yaşandığı dönemde gerekse de sonraki yıllarda değişik siyasal çevreler tarafından sıkı bir şekilde eleştirilmiştir. Dönem ile ilgili eleştiriler günümüzde de devam etmektedir. 12 Eylül Askeri Darbesi ve Ara Rejim dönemi uygulamalarının sıkı bir eleştirisi Türk solunun önemli misyonlarından biri olmuştur. Bu çerçevede 1971 yılından beri yayın faaliyetlerini sürdürmekte olan ve Türkiye’de sol düşüncenin en önemli yayın organlarından biri olan Türkiye Komünist Partisi (TKP)’nin Sesi Radyosu’nda yer alan yorum ve haberler incelendiğinde dönemin sıkıyönetim uygulamalarına rağmen askeri darbeci cunta yönetiminin ciddi bir eleştiriye maruz kaldığı sürecin nasıl olduğunun ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, TKP’nin Sesi Radyosu’nda yer alan haber ve yorumlar incelenerek 12 Eylül ve sonrası ara rejim dönemi ortaya konulması hedeflenmetedir. Bu çalışmada doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

1980 Military Coup and Interim Regime Criticism on the Voice of the Communist Party of Turkey (TKP) Radio

In Turkish political life, military-politics relations have always been one of the most important discussions, especially in the modern period. In 1908, The militarist tendencies of the Union and Progress Party in the modern political process that started with the proclamation of the Second Constitutional Monarchy and the seizure of the government by the 1913 Babı Ali Raid, that is, with a military coup, have played a decisive role in the political life of the army until today. After the proclamation of the Republic, with the influence of the military origin of Atatürk and a significant part of the founding cadres, although a military coup d’état and intervention was not apparent during the Atatürk and One Party era, the Democratic Party power, which came to power with the 1950 elections, ended with the military coup d’état on 27 May 1960. In the following period, the militarypolitical relations, which deepened and became more tense with the Military Memorandum of March 12, 1971, became an important breaking point in Turkish politics with the military coup d’état of September 12, 1980. The interim regime period that emerged after the coup d’état of September 12, 1980, whose results and effects have continued until today in all areas of political and social life, have been heavily criticized by different political circles both in the period and in the following years. Criticisms about the period continue today. A strict criticism of the practices of the September 12, 1980 Military Coup d’état and the Interim Regime has been one of the important missions of the Turkish Left. In this context, when the comments and news on the Voice of the Communist Party of Turkey (TKP) Radio are examined, which has been broadcasting since 1971 and is one of the most important media organs of leftist thought in Turkey, despite the martial law practices of the period, the military putsch junta administration appears to be subject to serious criticism. In this study, the news and comments on the Voice of the Communist Party of Turkey (TKP) will be examined and the interim regime period will be revealed on September 12 and after. Document analysis technique was used in this study,

PDF

___

Türkiye Komünist Partisi’nin Sesi Radyosu Yayınlarından Derleme, Sayı: 1. https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/tkpnin-sesi-radyosu/, Erişim tarihi: 15.10.2021.
Türkiye Komünist Partisi’nin Sesi Radyosu Yayınlarından Derleme, Sayı: 2. https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/tkpnin-sesi-radyosu/, Erişim tarihi: 16.10.2021.
Türkiye Komünist Partisi’nin Sesi Radyosu Yayınlarından Derleme, Sayı: 3. https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/tkpnin-sesi-radyosu/, Erişim tarihi: 18.10.2021.
Türkiye Komünist Partisi’nin Sesi Radyosu Yayınlarından Derleme, Sayı: 4. https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/tkpnin-sesi-radyosu/, Erişim tarihi: 21.10.2021.
Türkiye Komünist Partisi’nin Sesi Radyosu Yayınlarından Derleme, Sayı: 8. https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/tkpnin-sesi-radyosu/, Erişim tarihi: 25.10.2021.
Araştırma ve İnceleme Eserleri
Akşin, S. (1980). Yüz Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Gerçek Yayınevi.
Atılgan, G. (2020). 12 Mart: Kapanan ve açılan yollar, 1970’li Yıllar. (Haz: Mete Kaan Kaynar). İletişim Yayınları.
Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi T arihinde Demokrat Parti (1946-1950). Phoneix Yayınları, 2004.
Aydın, S. & Taşkın, Y. (2015). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İletişim Yayınları.
Aydınoğlu, E. (1992). Türk Solu [Eleştirel Bir Tarih Denemesi 1960-1971]. Belge Yayınları.
Aysal, N. (2006). Örgütlenmeden eyleme geçiş: 31 Mart olayı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 37-38, 15- 53.
Aytürk, İ. (2020). Yetmişli yıllarda Ülkücü hareket ve komünizmle paramiliter mücadele, 1970’li Yıllar. (Haz: Mete Kaan Kaynar). İletişim Yayınları.
Demirel, T. (2001). 12 Eylül’e doğru ordu ve demokrasi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(4), 43-75.
Hale, W. (2014). Türkiye’de Ordu ve Siyaset. Alfa Yayınları.
Kaynar, M.K. (2020). Türkiye’nin yetmişli yılları üzerine bazı notlar, 1970’li Yıllar. (Haz: Mete Kaan Kaynar). İletişim Yayınları-Rıdvan Akın, Türk Siyasal Tarihi 1908-2000, İstanbul 2019.
Keskin, Y.Z., & Akın, G. (2020). 12 Eylül ara rejimi döneminde Türkiye’de siyasi gelişmeler (1980-1983). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 703-724.
Koca, S. (2020). Hürriyetten otoriteye: 12 Mart Dönemi anayasa değişiklikleri, 1970’li Yıllar. (Haz: Mete Kaan Kaynar). İletişim.
Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları (15. Baskı).
Ozan, D. (2016). 1971-1980: İki darbe arasında kriz sarmalı, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de siyasal hayat. Yordam Kitap Yayınları.
Öztan, G.G. (2020). I. Milliyetçi cephe iktidarında devletin zor ve ideolojik aygıtlarının yapılandırılması (1975-1977), 1970’li Yıllar. (Haz: Mete Kaan Kaynar). İletişim yayınları.
Parlar, S. (1997). Kontrgerilla Kıskacında Türkiye. Mephist Yayınları.
Tanıl, B. (Derleyen). (2020). 40 Yıl 12 Eylül. İletişim yayınları.
Tunç, B. (2020). Demokrat Parti Dönemi Kocaeli (1950-1960). Eğitim Yayınevi.
Tutar, H. (2007). Türk Siyasetinde Sancılı Yıllar. Bizim Kitaplar.