1939-1945 DÖNEMİ ORTAOKUL TARİH DERS KİTAPLARINDA OSMANLI TARİHİNE BAKIŞ

II. Dünya Savaşı’nın etkisi ile tüm dünya yeni bir döneme girmiş, 1939 yılı ve sonrasında siyasi ve ekonomik yönden değil aynı zamanda eğitim yönü ile de dönüşümler yaşanmıştır. Özellikle kültür politikasında Batı medeniyetine ve kaynaklarına yönelim eğitim politikalarına yön vermiştir. Türkiye’de eğitim, savaş yılları içinde Hümanist akımın etki altına girmiş ve tarih yazımını etkilemiştir. Bu çalışmanın amacı, 1939-1945 dönemi ortaokul tarih ders kitaplarında Osmanlı algısında meydana gelen süreklilik ve değişimi incelemek, tarihsel bakış açısını birinci elden kaynaklar kullanarak ortaya koymaktır. 1939-1945 Dönemi Ortaokul Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı Tarihine Bakış isimli bu çalışma ile incelenen dönem içinde okutulan ortaokul tarih kitaplarının dönemin siyasi ideolojisinden nasıl etkilendiği ve bu etkinin tarih ders kitaplarına nasıl yansıdığı ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu çalışmada dönemin ortaokul tarih ders kitapları nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan doküman analizi tekniği kullanılarak incelenmiştir. Hümanist yaklaşımın varlığını sürdürdüğü dönem içinde Türk Tarih Tezi’nin etkisi devam etmekle birlikte Atatürk döneminin tarih anlayışına gizliden gizleye karşı çıkılmıştır. Tarih tezi inkâr edilmeden Batı medeniyeti ile bütünleşen bir tarih yazımı söz konusu olmuştur. Dönemin ortaokul ders kitaplarında Osmanlı tarihine bakış ve Osmanlı algısının dönemin tarihsel yaklaşımı doğrultusunda değişmeye başladığı görülmüştür.

The Perspective of Ottoman History in Middle School Textbooks from 1939 to 1945

Advent of a new era that began with World War II in 1939 brought significant changes not only to the political and economic landscape of Turkey, but also the sphere of education. Culture policies in particular were characterized by a tendency to emphasize Western civilization and its resources. For the duration of the war, Turkish education followed a Humanist approach that affected also the historiography of the nation. The aim of the study is to investigate the continuity and changes occurred in the perceived Ottoman in secondary school history course books in the period from 1939 to 1945, put forth the historical point of view using first hand resources, and compare the prevailing approach of history to the pre-war approach of history. This study titled “an Overview of Ottoman History in the Secondary School History Course Books in the Period from 1939-1945” aims to determine how the secondary school history course book taught in the period subject to this study was affected by the political ideology of the period and how this effect reflected to the history course books of the period. In this study, the secondary school history course books of the period were examined by using document analysis technique, which is a qualitative research method. In this era, marked by the adoption of a Humanist approach, the Turkish History Thesis remained influential, although subtle criticisms of the Atatürk approach to history started to be heard, and the resulting historiography sought to integrate with the West without rejecting the thesis in question. In the secondary school history course books of the period, it was identified that how the Ottoman was viewed and perceived began to change in line with the historical approach of the period.

PDF

___

Ertem, S. & Duru, K. N. (1941). Ortaokul İçin Tarih III. Maarif Matbaası.
Su, K. & Duru, K. N. (1944). Orta Okul İçin Tarih III. Maarif Matbaası.
T.C. Maarif Vekilliği (1939). Ortaokul İçin Tarih II. Maarif Matbaası.
T.C. Maarif Vekilliği (1939). Ortaokul İçin Tarih III. Maarif Matbaası.
Taner, A. H. (1940). Ortaokul İçin Tarih II. Maarif Matbaası.
Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (1934). Ortamektep İçin Tarih III. Devlet Matbaası.
Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (1934). Ortamektep İçin Tarih II. Devlet Matbaası.
Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (1938). Ortamektep İçin Tarih III. Devlet Basımevi
Cumhuriyet, 27 Mart 1937.
Cumhuriyet, 16 Kasım 1943.
Cumhuriyet, 20 Kasım 1943
Ulus, 16 Kasım 1943.
Belge, B. (20 İlkkânun 1938), İnsan ve Kültür: Hümanizme Nasıl Gidebiliriz? Ulus Araştırma ve İnceleme Eserleri
Acun, F. (2019).Cumhuriyet tarihçiliğinin sorunları ve öneriler, A. Şimşek ve M. Topal (Ed.), Türk Tarihinin ve Tarihçiliğinin Meseleleri içinde (s.179- 203), Yazıgen Yayıncılık.
Akkaya, Ş. (1937). Tarih ilmi ve tezimiz, İkinci Türk Tarih Kongresi. Devlet Basımevi
Alaca, E. (2017). Cumhuriyet dönemi ortaokul tarih ders kitapları üzerinde bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırma Dergisi, 6(4), 49-65.
Arıkan, Z. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’ tarihçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi içinde (s.1583-1594), Cilt 6, İletişim Yayınları.
Arıkan, Z. (1997). Hasan Ali Yücel ve Tarih bilinci. Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi, 28(166), 198.
Ata, B. (2017). Türkiye’de bir psikolog tarih ders kitabı yazarı oldu: Psikolog Ali Haydar Taner ve ortaokul için Tarih II üzerine. Türk Tarihi Eğitim Dergisi, 6(2), 215-242.
Cicioğlu, H. (1982). Türkiye Cumhuriyeti'nde İlk ve Ortaöğretim (Tarihi Gelişimi). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi yayınları No:334. Ankara Üniversitesi Basımevi.
Copeaux, E. (2000). Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine. (A. Berktay, Çev.). (2. Baskı). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çapa, M. (2014). Milli Eğitim Bakanlığı’nın yetki ve uygulamaları çerçevesinde ders kitapları 1950-1960. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (54), 59-70.
Çıkar, M. (1997). Hasan Ali Yücel ve Kültür Reformu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Emre, A.C. (1956), Atatürk’ün İnkılâp Hedefi ve Tarih Tezi, Ekin Basımevi.
Ersanlı, B. (2018). Tarih ve İktidar, Türkiye’de Resmi Tarih Tezi’nin Oluşumu (1929-1937). (7. Baskı). İletişim Yayınları.
Eyice, S. (1968). Atatürk’ün büyük bir tarih yazdırma teşebbüsü: Türk tarihinin ana hatları, Türk Tarih Kurumu. Belleten, Cilt: XXXII, (128). 511.
Günal, H. (2019). Tarih ders kitaplarında Sultan Vahdettin ve Damat Ferit Paşa imajı, A. Şimşek (Ed.), Tarih Ders Kitaplarında İmajlar, Devletler, Halklar, Kişiler içinde (s.353-374). Yazıgen Pegem Yayıncılık.
Gürkan, H. (2017). Türkiye'de Tarih Öğretimi, İlköğretim Ders Kitapları (1869- 1950). Karahan Kitabevi.
Hocaoğlu, D. (2017). Orada öylece duran Tarih, Türkiye’de tarih yazımı. V. Engin ve A. Şimşek (Ed.), Türkiye'de Tarih Yazımı içinde (s. 35-47). (2. Baskı). Yeditepe Yayınevi.
İnalcık, H. (2020). Halil İnalcık’ın Merceğinden Tarih Bilinci. (4. Baskı). Profil Kitap.
İnan, A. (1988). Atatürk ve Tarih, Atatürkçülük (İkinci Kitap) Atatürk ve Atatürkçülüğe İlşkin Makaleler İçinde (s.151-156). Milli Eğitim Basımevi.
Karal, E.Z. (1988). Atatürk’ün Türk tarih tezi, Atatürkçülük (İkinci Kitap) Atatürk ve Atatürkçülüğe İlşkin Makaleler İçinde (s.157-164). Milli Eğitim Basımevi.
Katoğlu, M. (2018). Cumhuriyet Türkiye’sinde eğitim, kültür, sanat, S. Akşin (Der.), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye (1908-1980) içinde (s.417-459). (13. Baskı). Cem Yayınları.
Oğuzkan, A. F. (1987). Hasan Ali Yücel, H. Cırıtlı ve B. Sorguç (Ed.) Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri içinde (s.623-639). UNESCO Türkiye Milli Komisyonu.
Önder, M. (2014). Türk Eğitim Tarihi. (3. Baskı). Anı Yayıncılık.
Sinanoğlu, S. (1988). Türk Hümanizmi. (2. Baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Şimşek, A. (2018). Araştırma Modelleri, A. Şimşek (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri içinde (s.80-106). T.C. AÜ Yayını No: 2653, AÖF Yayını No: 1619.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (2011),Hasan Ali, Yücel, Ed. Kemal Kocabaş, Ankara. Tercüme Dergisi (1949). Hasan Ali Yücel’in Önsözü, 1(1).
Torun, E. (2006) II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimler-İç ve Dış Etkenler-(1945-1960), Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları.
Ülken, H.Z. (2016). Millet ve Tarih Şuuru. 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, E. E. (2017). Milli Şef (İsmet İnönü) döneminde tarih eğitimi. A. Şimşek (Ed.). Türkiye’de Tarih Eğitimi (Dönemler, Ders Kitapları, Akademisyenler, Algılar) içinde (s. 133-165). (1.Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
Yıldırım, E. E. (2014). İnönü Döneminde Tarih ve Eğitim, Tarih Anlayışında Süreklilik ve Değişimler. ODTÜ Yayıncılık.
Yıldırım, T. (2016). Tarih Ders Kitaplarında Kimlik Söylemi, Yeni İnsan Yayınevi.
Yiğit, A. A. (1992). İnönü Dönemi Eğitim ve Kültür Politikası. Boğaziçi İlmi Araştırmalar Serisi:3. Boğaziçi Yayınları.
Yücel, H. A. (1998). Milli Eğitimle İlgili Söylev ve Demeçler. Kültür Bakanlığı Türk Klasikleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Fersa Matbaası.
Yücel, H. A. (1999). Önsöz, Platon, Devlet, (S. Eyuboğlu ve M. Ali Cimcoz, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.