SEKÜLERLEŞMEYİ TÜRKİYE MODERNLEŞMESİ ÜZERİNDEN OKUMAK

Sosyal bilimler alanında sekülerleşme ile ilgili tartışmalar genel olarak modern öncesi ve sonrası şeklinde yapılan tarihsel dönemlendirme ve bu dönemler arasında yapılan karşılaştırmalarla gündeme gelmiştir. Karşılaştırmanın doğası gereği bir çatışma/karşıtlık üzerine ikame olunduğu aşikârdır. Nitekim batı siyasi tarihinin şekillenmesinde kurucu bir rol üstlenen modernleşme sürecinin toplumsal etkilerine yönelik açıklamalar, çoklukla bir hegemonya yahut vesayet alanı olarak görülen din kurumundan özerkleşme temelinde ele alınmıştır. Buna göre söz konusu dönemlerin ayracı olarak imlenen modern “akıl”a yüklenilen anlamla birlikte, sürecin işlerlik kazanmasında kutsalın yerini onun karşıtı biçiminde konumlanan profan (din dışı) almaktadır. Zira öte dünya ve bu dünya arasında oluş(turul)an çatışma ilişkisinin gerilimli doğası, sekülerlik bağlamında bu dünya lehine yeni parametreler üretmektedir. Bu durumun toplumsal hayatta, dinin karar alma süreçlerinde bir referans noktası olmaktan çıkması ve pratikte dini tezahür biçimlerinin niceliksel olarak azalması türünde gözlemlenebilir yansımaları bulunabilmektedir. Ancak bu durum evrensel bir izlek sunmadığı gibi farklı toplumlardaki sekülerleşme süreçlerini açıklamaktan yoksundur. Bu bağlamda, batı dışı modernleşme örneklerinden biri olarak Türkiye’de sekülerleşme, batının deneyimlediği ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel tedrici süreçte toplumsal taleplerle değil, yönetsel erkin benimsediği modernleşmeye dayalı ideolojik yönelimin bir ürünü olarak varlık bulmuştur. Dolayısıyla, bu çalışma, sekülerleşme teorisine yönelik eleştirel bir değerlendirmeyi hedeflediği gibi, modernleşmenin doğrusal bir sonucu olarak ele alınan sekülerleşmenin Türkiye toplumunun kendine özgü modernleşme serüvenindeki değişimselliğini tartışmaktadır.

Examining Secularization through the Modernization of Turkey

In the field of social sciences, discussions about secularization have come to the fore with historical periodization, which is commonly shaped as pre-and post-modern, and the comparisons made between these periods. The fact that the nature of comparison is a substitute for conflict/opposition is obvious. In fact, the explanations for the social effects of the modernization process, which has a constitutive role in shaping Western political history, are discussed on the basis of gaining autonomy independently of the religious institution often regarded as an area of hegemony or tutelage. In this sense, the sacred is replaced by the secular that is opposite to the former in bringing the entire process into effect in conjunction with the meaning attributed to the modern "wisdom," which has been implied as to be the separator of said periods. Because the high-tension nature of the conflicting relationship resulting/resulted between the hereafter and this world produces new parameters in favor of this world in the context of secularism. This situation has visible effects on social life, meaning that religion has been estranged from being a reference point in decision-making processes and that the forms of religious manifestations have quantitatively decreased in practice. However, this situation does not provide a universal form and also lacks an explanation of the secularization processes in different societies. In this context, secularization in Turkey, as one of the examples of non-Western modernization, came into existence as a product of the ideological orientation based on modernization adopted by the administrative power, not with social demands in the economic, political and socio-cultural gradual process experienced by the West. Therefore, this study not only aims at a critical evaluation of secularization theory, but also discusses the changeability of secularization, which is considered as a linear result of modernization, in the unique modernization adventure of Turkish society.

PDF

___

Akın, M. H. (2017). Türkiye modernleşmesi karşısında dini gruplar. İnsan ve Toplum, 7(1), 1-24.
Aldridge, A. (2000). Religion in the Contemporary World: A Sociological Introduction. Polity Press.
Amman, M. T. (2010). Türkiye’de ailenin açık ve örtük sekülerleşmesinin sosyolojik analizi. Mehmet Faruk Bayraktar (Ed.), Aile ve Eğitim içinde s. 41-70. Ensar Neşriyat.
Arslan, A. (2015). Modern Dünyada Müslümanlar. İletişim.
Atiker, E. (1995). Bireyselleşme ve Toplumsal Farklılaşma. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Aydın, M. (2013). Modernleşme bağlamında din ve sekülerleşme. Din ve Toplum içinde, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Bayramoğlu, A. (2006). Çağdaşlık Hurafe Kaldırmaz: Demokratikleşme Sürecinde Dindar ve Laikler. Tesev.
Berger, P. L. ve Luckmann, T. (1967). The Social Construction of Reality: A Treatise in Sociology of Knowledge. Penguin Books.
Berger, P. L. (2008). Sekülerleşme yanlışlandı (M. A. Kirman, Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 271-281.
Berkes, N. (2007). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi.
Bruce, S. (2015). Sekülerleşme: Sistematik bir betimleme (İ. Çapcıoğlu, Çev.). İhsan, Çapcıoğlu ve Mehmet Ali, Kirman (Ed.), Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar, Otto.
Casanova, J. (1994). Public Religions in the Modern World. The University of Chicago Press.
Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. Paradigma.
Cox, H. ve Swyngedouw, J. (2000). The myth of the twentieth century: The rise and fall of secularization. Japanese Journal of Religious Studies, 27 (1/2).
Davie, G. (2000). Religion in Modern Europe: A Memory Mutates. Oxford University Press.
Davison, A. (2006). Türkiye’de Sekülarizm ve Modernlik (T. Birkan, Çev.). İletişim.
Dobbelaere, K. (2007). Testing secularization theory in comparative perspective. Nordic Journal of Religion and Society, 20(2), 137-147.
Dobbelaere, K. (2002). Secularization: An Analysis at Three Levels. Peter Lang.
Durkheim, E. (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri (F. Aydın, Çev.). Ataç. El-Attas, M. N. (1995). İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi (M.E. Kılıç, Çev.). İnsan.
Eliade, M. (1995). Kutsal ve Dindışı (M.A. Kılıçbay, Çev.). Gece.
Erkilet, A. (2015). Ortadoğu’da Modernleşme ve İslami Hareketler. Büyüyenay.
Ertit, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi: Sekülerleşen Türkiye’nin Analizi. Liberte.
Giddens, A. (1971). Capitalism and Modern Social Theory: An Analysis of the Writings of Marx, Durkheim and Max Weber. Cambridge University Press.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji (E. A. Kayhan, Çev.). Kırmızı.
Göle, N. (2007). Melez Desenler. Metis.
Göle, N. (2017). Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar (E. Ünal, Çev.). Metis.
Griffin, D. R. (1990). Sacred Interconnections. State University Press.
Guenon, R. (1991). Modern Dünyanın Bunalımı (N. Avcı, Çev.). Ağaç.
Küçükcan, T. (2005). Modernleşme ve sekülerleşme kuramları bağlamında din: Toplumsal değişme ve İslam dünyası. İslam Araştırmaları Dergisi,13, 109-128.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Bilim Sanat.
Marx, K. (1986). 1844 Felsefe Yazıları (M. Belge, Çev.). V Yayınları.
Mills, C. W. (2007). Toplumbilimsel Düşün (Ü. Oskay, Çev.). Der Yayınları.
Norris, P. ve Inglehart, R. (2004). Sacred and Secular: Religion and Politics Worlwide. Cambridge University Press.
Ocak, A. Y. (2012). Türkler, Türkiye ve İslam. İletişim.
Özay, M. (2007). Sekülerleşme ve Din. İz.
Özdalga, E. (2014). Kimlik Denklemleri (S. Tuncel, Çev.). İletişim.
Shiner, L. (1967). The concept of secularization in empirical research. Sociology of Religion 4 (2), 207-220.
Stark, R. (2005). Tek Gerçek Tanrı: Tektanrıcılığın Tarihsel Sonuçları (Ç. Özüer, Çev.). Literatür.
Sunar, L. ve Kaya, Y. (2014). Toplumsal yaşamda değerler: Modernleşme, muhafazakarlaşma ve kutuplaşma. Lütfi, Sunar (Ed.), Türkiye’de Toplumsal Değişim içinde s. 327-360. Nobel.
Taylor, C. (2009). Seküler Çağ (D. Körpe, Çev.). Türkiye İş Bankası.
Tekin, M. (2014). Türkiye’de sekülarizmin eski ve yeni tezahürleri. Lütfi, Sunar (Ed.), Türkiye’de Toplumsal Değişim içinde s. 303-326. Nobel.
Weber, M. (2008). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Z. Gürata, Çev.). Ayraç.
Wilson, B. (2015). Sekülerleşme (A. Bayer, Çev.). İhsan, Çapcıoğlu ve Mehmet Ali, Kirman (Ed.), Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar içinde, Otto.
Yeler, A. (2019). Sivil Toplumdan Siyasi Partilere Alevi Kurumsallaşması. Çizgi.
Yılmaz, E. (2010). 1950 Seçimlerinin önemi, öne çıkan özellikleri ve siyasal sonuçları. Bartın İ.İ.B.F. Dergisi, 1(2), 31-45.