Hüseyin Çağatay KARABIYIK, Mahmut Nevfel ELGÜN

TÜKETİCİ KARAR TEORİSİ’NİN TARİHİ ÜZERİNE BİR TEORİK TARTIŞMA

Tüketici Karar Teorisi pazarlamanın temel yapı taşlarından bir tanesidir. Çünkü -etik tartışmalar bir yana- pazarlama uygulamalarının günümüzdeki nihai amacı satışın gerçekleştirilmesidir. Satışı gerçekleştirme hedefi ise müspet tüketici karar ve davranışlarına bağlıdır. Bu sebeple Tüketici Karar Teorisi’nin doğru bir şekilde anlaşılması hem teorik hem de pratik açıdan büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Tüketici Karar Teorisi’nin doğru bir şekilde anlaşılması amacıyla tarihi gelişimi incelenmiştir. Bu bağlamda Geleneksel ve Modern Yaklaşımlar’a bağlı olarak Rasyonel Yaklaşım, Bilişsel Yaklaşım, Pasif Yaklaşım, Duygusal Yaklaşım, Yorumsamacı Yaklaşım ve Postmodern Yaklaşım incelenmiştir. Çalışma boyunca her bir yaklaşımın tarihi gelişimi; pratik, bilim felsefesi ve iktisat tarihi bağlamlarında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında ise her bir yaklaşımın değişim ve ilgili dönemlerde görülen paradigma değişimleri incelenmiştir. Son olarak ise incelenen tarihi değişimler referans alınarak Tüketici Karar Teorisi’nin geleceği üzerine öngörüde bulunulmuştur. Sonuç olarak pazarlama tarihinde Geleneksel Yaklaşımlar’ın Klasik ve Neo-Klasik iktisatla paralel bir şekilde gelişme gösterdiği tespit edilmiştir. Ancak sonradan iktisat biliminde de görüleceği üzere, pazarlamada teori-pratik uyumu sorunu görülmüştür. Böylece normatif yaklaşımlardan tanımlayıcı yaklaşımlara geçilmiştir. Günümüzde ise bu eğilim devam etmektedir. Metodolojik eğilimler ise bu sürecin inter-disipliner çalışmalarla yürütüldüğünü göstermektedir.

A Theoretical Discussion on the History of Consumer Decision Theory

Consumer Decision Theory is one of the basic building blocks of marketing. Because - apart from the ethical discussions - the ultimate goal of marketing practices today is the realization of sales. The realization goal of the sale depends on positive consumer decisions and behaviors. For this reason, a correct understanding of Consumer Decision Theory is of great importance both in theory and practice. In this study, its historical development was examined in order to understand the Consumer Decision Theory correctly. In this context, Rational Approach, Cognitive Approach, Passive Approach, Emotional Approach, Interpretative Approach and Postmodern Approach were examined depending on the Traditional and Modern Approaches. Historical development of each approach throughout the study was evaluated in the context of practice, philosophy of science and economic history. In the conclusion part of the study, the changes in each approach and the paradigm shifts seen in the relevant periods were examined. Finally, the future of the Consumer Decision Theory was examined by taking the historical changes examined as reference. As a result, it was determined that traditional approaches in marketing history have developed in parallel with Classical and Neo-Classical economic approaches. However, as can be seen later in economics, the problem of theory-practice compatibility was seen in marketing. thus, a transition from traditional approaches to modern approaches has been observed. Today, this trend continues. Methodological trends show that this process is conducted with interdisciplinary studies.

PDF

___

Ackerman, F. (1997). Consumed in Theory: Alternative perspectives on the economics of consumption. Journal of Economic Issues, 31(3), 651-664.
Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2017). Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi (3. Baskı). Beta Yayınları.
Baker, M.J. (1995). Marketing Theory and Practice (3. Baskı). Macmillan Business.
Baumol, W.J. & Blinder, A.S. (2010). Economics: Principles & Policy (11. Baskı). South-Western Cengage Learning.
Deaton, A. & Muellbabuer, J. (1986). Economics and Consumer Behavior. Cambridge University Press.
Decrop, A. (2000). Personal aspects of vacationers’ decision making processes: An ınterpretivist approach. Journal of Travel & Tourism Marketing, 8(4), 59-68.
Dijksterhuis, A., Baaren, R.B.v., Bongers, K.C.A., Bos, M.W., Leeuwen, M.L.v. & Leij, A.v.d. (2009). Social psychology of consumer behavior. M. Wönke (ed.), Social Psychology of Consumer Behavior içinde ss.89-108. Taylor & Francis Group.
Duman Kurt, S. (2011). Davranışsal Ekonomi Yaklaşımlarının Tüketici Karar Verme Tarzları ile Açıklanması ve Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Edwards, W. (1980). The theory of decision making. Psychological Bulletin, 51(4), 380-417.
Elliot, R. (1999). Symbolic meaning and postmodern consumer culture. D. Brownlie (ed.), Rethinking Marketing Towards Critical Marketing Accountings içinde ss.112-125. Sage Publications.
Evans, J.s.B.T. & Over, D.E. (1997). Rationality in reasoning: The problem of deductive competence. Chaiers de Psychologie Cognitive, 16(1-2), 3-38.
Featherstone, M. (2007). Consumer Culture and Postmodernism (2. Baskı). Sage Publications.
Fodness, D. (1992). The ımpact of family life cycle on the vocation decision-making process. Journal of Travel Research, 31(2), 8-13.
Foxall, G.R. (1997). The explanation of consumer behaviour: From social cognition to environmental control. C.L. Cooper, I.T. Robertson & J. Wiley (eds.), International Review of Industrial and Organizational Psychology Vol: 2 içinde 229-288.
Frank, R.H. & Bernanke, B.S. (2009). Principles of Microeconomics (4. Baskı). McGraw-Hill Irwin. Gabboth, M. (2008). Consumer Behavior. M.J. Baker & S.J. Hart (eds.), The Marketing Book içinde ss. 109-120. Butterworth-Heinemann.
Gnoth, J. (1997). Tourism motivation and expectation formation. Annuals of Tourism Research, 24(2), 283-304.
Griskevicius, V., Redden, J.P. & Ackerman, J.M. (2014). The fundamental motives for why we buy?. S.D. Preston, M.L. Kringelbach & b. Knutson (eds.), The Interdisciplinary Science of Consumption içinde ss. 33-57. The MIT Press.
Hjelle, L.A. & Ziegler, D.J. (1992). Personality Theories: Basic Assumptions, Research, and Applications (4. Baskı). McGraw-Hill.
Hogarth, R.M. (1975). Cognitive process and the assessment of subjective probability distributions. Journal of American Statistical Association, 70(350), 271-289.
Holbrook, M.B. & Hirschman, E.C. (1982). The eperiential aspects of consumption: Consumer fantasies, feelings, and fun. Journal of Consumer Research, 9(2), 132-140.
Hoyer, W.D. & Maclnnis, D.J. (2010). Consumer Behavior (5. Baskı). South-Western Cengage Learning.
Karabıyık, H.Ç. (2020). Pazarlamaya Psikolojik bir Yaklaşım: Merchandising Uygulamalarını Çıpalama Teorisi Bağlamında İnceleyen Deneysel bir Araştırma. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kassarjian, H.H. (1994). Scholarly traditions and European Roots of American consumer research. G. Laurent, G.L. Lilien & B. Pras (eds.), Researcch Traditions in Marketing içinde ss.265-279. Springer Science+Business Media
Kent, R. (1998). The Protestant ethic and the spirit of marketing. S. Brown, J. Bell & D. Carson (eds.), Marketing Apocalypse: Eschatology, Escapology and the Illısuon of End içinde ss.135-146. Routledge.
Kerin, R.A. (1996). In pursuit of an ıdeal: The Editorial and literary history of the journal of marketing. Journal of Marketing, 60(1), 1-13.
Lee, L., Amir, O. & Ariely, D. (2009). In search of Homo economicus: Cognitive noise and the role of emotion in preference consistency. Journal of Consumer Research, 36(2), 173-187.
Mankiw, N.G. (2001). Principles of Microeconomics (2. Baskı). Cengage Learning.
Marsden, D. & Littler, D. (1998). Positioning alternative perspectives of consumer behavior. Journal of Marketing Management, 14(1-3), 3-28.
Mick, D.G. (1992). Consumer research and semiotics: Exploring the morphology of signs, symbols, and significance. Journal of Consumer Research, 13(2), 196-213.
Nisbett, R.E. & Ross, L. (1980). Human Inference: Strategies and Shortcomings of Social Judgment. Prentice Hall.
Öymen Dikmen, G. (2006). Marka Konumlandırma Stratejilerinin Tüketici Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkilerinin Hızlı Tüketim Malları Pazarında (Özel Marka ve Ulusal Marka Kapsamında) İncelenmesi, “Kolayda Mallar Pazarında Bir Uygulama”. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Peter, J.P. & Tarpey, L.X. (1975). A comparative analysis of three consumer decision strategies. Journal of Consumer Research, 2(1), 29-37.
Peter, J.P. & Olson, J.C. (2002). Consumer Behavior and Marketing Strategy (6. Baskı). McGraw-Hill.
Plog, S.C. (1974). Why destination areas rise and fall in popularity. The Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 14(4), 55-58.
Ratchford, B.T. (1975). The new economic theory of consumer behavior: An ınterpretive essay. Journal of Consumer Research, 2(2), 65-75.
Samuelson, P.A. (1937). A note on measurement of utility. The Review of Economic Studies, 4(2), 155-161. Sayer, A. (2017). Sosyal Bilimde Yöntem: Realist Bir Yaklaşım. Küre Yayınları.
Schiffman, L.G. & Wisenblit, J.L. (2015). Consumer Behavior (11. Baskı). Pearson.
Schwenk, C.R. (1984). Cognitive simplification processes in strategic decision-making. Strategic Management Journal, 5(2), 111-128.
Simon, H.A. (1955). A behavioral model of rational choice. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99-118.
Sivagnanam, K.J. & Srinivasan, R. (2010). Business Economics. Tata McGraw-Hill.
Taylor, J.B. & weerapana, A. (2010). Principles of Microeconomics. Cengage Learning.
Thaler, R. (1980). Toward a positive theory of consumer choice. Journal of Economic Behavior and Organization, 1(1), 39-60.
Thomas, M.J. (1997). Consumer market research: Does ıt have validty? Some postmodern thoughts. Marketing Intelligence & Planning, 15(2), 54-59.