SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE FELSEFİ ESERLER: STOACILAR ÖRNEĞİ

Bu araştırmanın amacı geç dönem stoacı filozofların kaleme aldıkları eserlerin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlerin öğretiminde ne düzeyde kullanılabileceği tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma deseninde tasarlanmıştır ve doküman analizi yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu geç dönem stoacı yazarlardan Marcus Aurelius, Seneca ve Epiktetos'un kaleme aldığı birer eser oluşturmaktadır. Çalışma grubu belirlenirken ölçüt örneklem yöntemine başvurulmuştur. Verilerin toplanması amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilen değer analiz formu kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları sosyal bilgiler programında yer alan ve öğrenciye kazandırılması amaçlanan tüm değerlerle ve birçok disiplinin kazandırmayı amaçladığı gibi sosyal bilgiler dersinin de öğrencilere kazandırmayı amaçladığı kök değerlerle doğrudan ilişkili ifadelerin bahse konu eserlerde sıklıkla yer aldığını göstermiştir. Araştırma sonucunda adalet, aile birliğine önem verme, bağımsızlık, barış, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, dostluk, duyarlılık, dürüstlük, estetik, eşitlik, özgürlük, özdenetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, tasarruf, vatanseverlik ve yardımseverlik gibi değerlerin öğrenciler tarafından kazanımı amacıyla stoacı eserlerden yararlanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Philosophy Books in Teaching the Values Placed in the Social Studies Curriculum: The Case of Stoics

This research aims to determine how the books written by the late stoic philosophers can be used in teaching the values in the social studies curriculum. The research is designed in qualitative research design and the document analysis method is used. One each work written by Marcus Aurelius, Seneca, and Epictetus, who are the late stoic writers are identified as the study group of the study. While determining the study group, criterion sampling which is one of the sampling methods is used. The value analysis form developed by the researchers was used to collect the related data. The findings of the study present that expressions directly related to all the values that are included in the social studies programs and intended to be acquired by the students along with the root values that social studies aiming to bring students in just as the other disciplines are generally included in the sampled books. As a result of the research, it is concluded that stoic artifacts at which values such as justice, giving importance to family unity, independence, peace, scientificness, diligence, solidarity, friendship, sensitivity, honesty, aesthetics, equality, freedom, self-control, patience, respect, love, responsibility, austerity, patriotism, and charity can be seen could be used to bring the students in them.

PDF

___

Ağdacı, G. (2018). Öğretmenlerin Eğitim Felsefeleri Eğitimi ile Eleştirel Düşünme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
Aktan, O. & Kılıç, A. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerleri 100 temel eserde bulunan değerlerin destekleme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), 7-68.
Aktepe, V. & Yalçınkaya, E. (2016). Okul ortamında değerler eğitiminin öğrenci görüşlerine göre çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 113-131.
Albayrak, A. (2019). Felsefi Akımların Atatürk Dönemi Türk Eğitim Sistemi Üzerine Yansımaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Altıntop Akabik, C. (2019). Stoacı Geleneğin Determinist Çizgisinde Seneca’nın Özgürlük Anlayışı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aurelius, M. (2019). Kendime Düşünceler (Y. E. Ceren, Çev.). İş Bankası (Orijinal eserin yayın tarihi 1916).
Aydoğdu, F. (2017). Erzincan değerler eğitimi projesinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 1-9.
Baş, G. (2015). Öğretmenlerin eğitim felsefesi inançları ile öğretme-öğrenme anlayışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 40(182), 11-126. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4811.
Bakır, K. (2006). Pragmatizm ve eğitime yansımaları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 49-68.
Bazarkulov, S. (2008). Değer Öğretimi ve Dinden Öğrenme. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Berg, B. L. & Lune, H. (2015). İçerik analizine giriş. H. Aydın (Çev. Ed.), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 380-417). Eğitim (Orijinal eserin yayın tarihi 2008).
Bircan, H. H. (2015). Felsefede değer(ler) problemi. H. H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler Bilançosu Felsefe, Sosyoloji, Kamu, Eğitim (Mavi Kitap) içinde (s.11-36), Çizgi.
Bircan, H. H. (2018). Eğitim ve felsefe - eğitimin doğal/insani, toplumsal ve felsefi temeli-. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 157-172.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
Büyükdüvenci, S. (1989). Realizm ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 135-149.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem.
Creswell, J. W. (2016). Nitel çalışma tasarımı. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Ed.), Nitel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 42-68). Siyasal (Orijinal eserin yayın tarihi 2013).
Coe, R. J. (2017). Kendi araştırmanı yürütmek. A. Erözkan ve E. Büyüköksüz (Çev. Ed.), Eğitimde Araştırma Yöntemleri ve Metodolojileri içinde (s. 65-84). Anı (Orijinal eserin yayın tarihi 2012).
Çetin, N. & Balanuye, Ç. (2015). Değerler ve eğitim ilişkisi üzerine. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 24, 191-203. https://doi.org/10.20981/kuufefd.03311.
Çapak, İ. (2015). Stoa felsefesi ve islam düşüncesine etkisi. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 1(2), 219-228.
Çelikkol, S. (2019). Stoa felsefesinin temel görüşleri üzerine bir inceleme. Bilimname, 37, 1225-1245. DOI: 10.28949/bilimname.522162.
Çoban, A. (2010). Mehmed Akif'in eğitim felsefesi: eğitim ve öğretime ilişkin görüşleri. EKEV Akademi Dergisi, 14(44), 247-264.
Demirci, S. & Köseli, M. (2014). İkincil veri ve içerik analizi. K. Böke (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri içinde (s.320-364). Alfa.
Deniz, K. & Karagöl, E. (2018). Değerler eğitimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 6(2), 244-255.
Demirhan, G. (2003). Kültür, eğitim, felsefe ve spor eğitimi ilişkisi üzerine. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 92-103.
Dilmaç, B. & Şimşir, Z. (2016). Okullarda değerler eğitimi. H. H. Bircan & B. Dilmaç (Ed.), Değerler Bilançosu (Beyaz Kitap) içinde (s.185-208). Çizgi.
Dolmaz, M. & Metin, Ö. (2019). Social studies and creativity. T. Çetin, E. Hamzaoğlu, Y. Dikmenli, B. Kılcan (Ed.), New Horizons in Educational Sciences içinde (s. 289-312). SRA Academic.
Dombaycı, M. A. (2011). Felsefe’nin “değer/ler”i. Eğitime Bakış, 7(19), 59-62.
Dürüşken, Ç. (2016). Antikçağ Felsefesi: Homeros’tan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. Alfa.
Ekşi H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
Epiktetos. (1989). Düşünceler ve Sohbetler (B. Toprak, Çev.). Milli Eğitim (Orijinal eserin yayın tarihi 1715).
Erbay, A. (2011, Ekim). Felsefe ve değerler eğitimi [Öz]. Değerler Eğitimi Sempozyumunda sunulan bildiri, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir. https://www.pegem.net/Akademi/sempozyumbildiri_detay.aspx?id=126604.
Güzel Candan, D. & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
Hotaman, D. (2017). Eğitim programlarının geliştirilmesinde felsefenin rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 430-437. https://doi.org/10.17860/mersinefd.302409.
Ilgaroğlu, M. C. (2019). Değer Duygusundan Duygunun Değerine: Ahlak Felsefesi Açısından Duygu Değer Ilişkisi. Hiperyayın.
İbret, B. Ü., Karasu Avcı, E., Karabıyık, Ş., Güleş, M. & Demirci, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlerin öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 104-124.
İslamoğlu, A. H. & Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Beta.
Karadağ, R. (2014). Okuma ilgisi, tutumları ve alışkanlığı konusunda yapılmış çalışmaların lisansüstü tezlere dayalı analizi: YÖK ve ProQuest veri tabanları örneklemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 1-17.
Keleş, H. (2013). Temel Eğitim Felsefesi Akımları Bağlamında John Locke'un Liberal Eğitim Anlayışı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koç, E. (2009). Felsefe nedir?. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), 221-231.
Koç, N. (2013). Annelerin Kişisel Değerleri ile Beş-Altı Yaş Çocuklarının Değer Kazanımları Arasındaki İlişkiler. Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kolaç, E. & Özer, H. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2629-2655.
Kozikoğlu, İ. & Bekler, Ö. (2019). Öğretmenlerin mesleki değerlere ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 171-206. https://doi.org/10.34234/ded.517186.
McCulloch, G. (2012). Documentary methods. J. Arthur, M. Waring, R. Cove, L. Hodges (Ed.), Research Methods and Methodologies in Education içinde (s.210-214). Sage.
MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20 B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf., Erişim tarihi: 22.02.2021.
Merriam, S. B., (2009). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. John Wiley & Sons.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitive Data Analysis (2nd Edition). SAGE.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2019). Analizde ilk adımlar. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy (Çev. Ed.), Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi içinde (s.50-88). Pegem.
Mindivanlı, E., Küçük, B. & Aktaş, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerlerin aktarımında atasözleri ve deyimlerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 93-101.
O’leary, Z. (2017). The Essential Guide to Doing Your Research Project (3rd Edition). Sage.
Özdemir, B. & Durgun, F. (2009). Antikitenin öğrettikleri: Yeni çağ avrupa düşüncesinde yeni stoacılık. İnsan ve Toplum, 1(1), 25-44.
Öztürk, F., Çalışkan, S. & Özdemir, M. (2017). Geç dönem stoa felsefesinde yaşam sanatı olarak etik anlayışı. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(2), 31-39. https://doi.org/10.22252/ijca.350306.
Seneca. L. A. (2019). Hoşgörü Üzerine - Ruh Dinginliği Üzerine (B. Demiriş, Çev.). Doğu Batı (Orijinal eserin yayın tarihi 1928).
Sharples, R. W. (2003). Stoics, Epicureans and Sceptics: An Introduction to Hellenistic Philosophy. Routledge.
Suppes, P. (1996). The aims of education. A. Neiman (Ed.), Philosophy of Education 1995: A Publication of the Philosophy of Education Society içinde (s.110-126). University of Illinois. https://suppes-corpus.stanford.edu/sites/g/files/sbiybj7316/f/the_aims_of_education_340.pdf. Erişim tarihi: 24.02.2021
Şimşek, A. & Kartal, S. (2019). Türkiye eğitim sisteminin amaçlarında felsefi akımlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 873-880.
Tay, B. (2017). 2005 Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
Toprakcı, E. (2011). Atatürk’ün eğitim felsefesi (Atatürk'ün söyledikleri ve yazdıkları ışığında). E-International Journal of Educational Research, 2(4), 1-27.
Toprakçı, E. & Yılmaz, G. (2015). İsmet İnönü'nün eğitim felsefesi (konuşmaları ve yazdıkları ışığında nitel bir analiz). Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 155-182.
Tuncel, G. (2004). Öğretmenlerin kendi eğitim felsefelerini inşa etmeleri üzerine. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 223-242.
Tulunay Ateş, Ö. (2017). Türkiye’de değerler eğitimi uygulamalarının öğrencilere kazandırılması istenen olumlu özellikler üzerindeki etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(34), 41-60.
Yanpar, T. (2005). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s.327-364). Pegem.
Yaylacı, A. F. & Beldağ, A. (2015). Karar verme sürecinde okul yöneticileri ve değerler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 165-176.
Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimi’ne genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Seçkin.