THE ACTIVITIES OF THE AMERICAN EDUCATIONAL INSTITUTIONS IN THE OTTOMAN EMPIRE: INTERNATIONAL COLLEGE IN IZMIR

ÖZET

İzmir, Osmanlı İmparatorluğu’nunönemli liman kentlerin biridir. Ticaretin geliştiği bu kent yabancı tüccarların olduğu kadar XIX. yüzyıl da misyonerlerin özellikle de Amerikalı Protestan Misyonerlerinin faaliyet gösterdikleri şehirlerden biridir. 1810 yılında Amerika’nın Boston şehrindekurulan American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM‐ American Board) örgütüne bağlı olan misyonerler 1819/1820 yılında İzmir’e gelmişlerdir. 1833’de ilk istasyon olarak kurulan İzmir, Board tarihinde yerini almıştır. 1870’de Manisa’ya bağlanmış, 1882’de de merkez istasyonu haline gelmiştir. Farklı etnik unsurları bünyesinde barındıran Osmanlı İmparatorluğu’nda Rumlar, Yahudiler ve Ermeniler arasında faaliyet göstermişlerdir. Dini faaliyetlerinin yanında basın-yayın, eğitim, sağlık alanlarında faaliyet göstermişler Anadolu’nun dört bir yanına okullar, hastahaneler, yetimhaneler açmışlardır. Özellikle kız çocuklarının eğitimine önem vermişlerdir.Amerikalı Misyonerler, bu okullardan birini de İzmir’de açmıştır. 1876’da Maria Abegail West’in Basmane’de anaokul açmasıyla hızlanan eğitim faaliyetleri Bowens ailesinin Tabakane’de bir bina almasıyla devam etmiştir. 1881’de açılan okul kız ve erkek okulu olarak ikiye ayrılmış, 1898’de Amerikan Kız Koleji, 1903’de de Uluslararası İzmir Koleji adını almıştır.

PDF

___

ABCFM (American Board of Commissioners for Foreign Missions), The Near East Mission, Historical Sketch of Mission Work in the Smyrna Field, 1820-1904, Reel: 505, Vol:6

ABCFM, Reel: 505, Vol.6, p.3, The Report of Lyman Barlett 1884-1904

ABCFM, The Near East 1817-1919, Reel: 618, Western Turkey Mission, Vol. 29.

ABCFM, Reel: 695, November 5, 1893.

ABCFM, Reel: 618, Vol. 29, 5thAnnual Report of the International College.

ABCFM, Reel: 681, Vol. 29.

ABCFM, Reel: 628, Vol. 39.

.Ottoman Archives of the Prime Ministry (OAPM), Y.PRK.TKM., File No:36, Doc. No:27, 12 December 1895.

Missionary Herald, 1828, p.259-260.

Açikses Erdal, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlerlik Faaliyetleri, TTK Yay., Ankara, 2001.

Arpee Leon, The Armenian Awakening a History of Armenian Church, 1820-1860, Chicago, The University Press, 1909.

AugustionosGerasimos, Küçük Asya Rumları, 19. Yüzyılda İnanç, Cemaat ve Etnisite, Translated by Devrim Evci, Dipnot Yay., Ankara, 2013.

BartlettS.C., Historical Sketch of Missions of the American Board in Turkey, Boston, 1889.

Barton James L., Amerikan Misyonerler Heyeti Sekreteri’nin Anıları Türkiye’de Gündoğumu, Translated by Zekeriya Başkal, YeditepeYay, İstanbul, 2010.

BartonJames L., Daybreak in Turkey, The Pilgrim, New York, 1908, p.120; Joseph Greene, Leaving the Levant, Boston, 1916.

Beyru Rauf, XIX. Yüzyılda İzmir Kenti, Literatür Yay., Istanbul, 2011.

“Bilgiye Uzanan Patikalar”, ACI, AmerikanBoard Heyeti, Ed. Dr. Brian Johnson, İstanbul, 2004.

Brian, Johnson, Paths of Learning, the American Missionary Board, Istanbul, 2004.

Eddy, David Brewer, What Next in Turkey Glimpses of the Armenian Board’s Work in the Near East, The American Board Press, Boston, 1913.

Elmaci, Emin, Bir Semt Bir Bina: Nato Binası, Amerikan Koleji’nden Kızılçullu Köy Enstitüsüne (One City One Building: The NATO Building, From the American College to Kızılçullu Village Institute), Izmir, 2013.

Erdoğan, Dilşen İnce, Amerikalı Misyonerlerin Faaliyetleri ve Van Ermeni İsyanları, IQ Yay.,İstanbul, 2008.

Grenee, Joseph, Leaving the Levant, Boston, 1916.Goodsell, Fred Field, You Will All My Witnesses, Boston, 1959.

Goodsell, Fred Field, They Lived Their Faith, Boston, 1961.

Gordon, Leland James, American Relations with Turkey, 1830-1930, Philadephia, University of Pennsylvania Press, 1932.

Grabill, Joseph L., Protestant Diplomacy and the Near East: Missionary Influence on American Policy 1810-1827, Mineapolis, 1971Hamlin, Cyrus, Amongs The Turks, New York, 1878.

Kocabaş, Süleyman, Türkiye’de Gizli Tarih Misyonerlik ve Misyonerler, Vatan Yay., İstanbul, 2002

Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika, Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Misyoner Okulları, Ankara, 2000.

Pınar, İlhan, XVIIIth Gezginlerin Gözüyle İzmir, Akademi Yay., İzmir, 1996.Milton, Gils, Kayıp Cennet Smyrna 1922, Şenocak Yay., 2009.

Mutlu, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, Bilim Basın Yay., Istanbul, 2005.

Osmanlı’da İki Amerikalı Misyoner, Levi Parsons ve Pliny Fisk’in Anadolu ve Kudüs Seyahat Raporu, Haz: Ayşe Aksu, Dergah Yay., İstanbul, 2015.

Jakson, Phillips Clinton,Protestant America and the Pagan World: The First Half Century of the American Board ofCommissinary, Harvard University Press, 1969.

Polat Haydaroğlu, İknur, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1999.

Strong, William E., The Story of the American Board, The Pilgrim Press, 1910, Boston. Şenocak, Bülent, Levant’ın Yıldızı Izmir, Izmir, 2011.

Tibawi, A.L, American Interest in Syria, Oxford, 1966.Tracy, Joseph, History of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, New York, 1842.

Vahapoğlu, Hidayet, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, MEB Yay., Ankara, 1997.

White, George, Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Amerikan Koleji Hatıraları, Translated by Cem Tark Yüksel, İstanbul, 1995.

Barton, James L., “The Effect of the War on Protestant Missions”, TheHarvard Theological Review, XII/1, Cambridge, 1919.

Hamlin, Cyrus, “American’s Duty to Americans in Turkey”, The North American Review, 163/63, 1896.

Hurewitz, J.C., “Türk Amerikan İlişkileri ve Atatürk”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, Istanbul, 1983.

Karal Akgün, Seçil, “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyo-Kültürel Etkilerin Amerika Boyutu”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sempozyumu, TVY Yay., Istanbul, 1998.

Karal Akgün, Seçil, “Amerikalı Misyonerlerin Ermeni Meselesindeki Rolü”, Atatürk Yolu, I/Mayıs 1998, Ankara, 1998.

Ortayli,İlber, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler”, Amme İdaresi Dergisi, XIV/September 1981, Ankara, 1981.

Sezer, Ayten, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyonerlerin Türkiye’deki Eğitim-Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,Ankara, 1999.

Danacıoğlu, Esra, Osmanlı Anadolu’sun da Anglo-Sakson Misyoner Faaliyetler,Dokuz EylülÜniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Izmir, 1993.

Demir, Cenk, Amerikan Board’un İzmir’deki Faaliyetleri ve İzmir Uluslararası Kolej, Basılmamış Doktora, Kayseri, 2014. http://www.levantineheritage.com.