19897

SĀSĀNİLER DÖNEMİ İRAN’INDA LİMANLAR VE DENİZ TİCARETİ

M.S. 224-651 arasında İran, Mezopotamya ve Afganistan coğrafyasını yöneten S?s?niler, daha sonraki asırlarda İpek ve Baharat Yolu olarak anılacak olan iki önemli ticaret güzergâhına sahiptiler. Bu yollar sayesinde S?s?niler, Çin ve Hindistan'dan çeşitli türde baharatlar, ipek ve seramik ithal ederken şarap ve at ihraç etmekteydiler. Mezkûr ticaretin büyük bölümü nehir ve deniz yolları kullanılarak yapılmaktaydı. Bu yolların ilk istasyonları Fırat ve Dicle nehirleri boyunca dizilmiş limanlardı. S?s?ni gemileri yolculuklarına Dicle veya Fırat nehirlerinden başlayarak Basra Körfezi kıyısındaki Ubulla kentine varıyorlar daha sonrada Pers Denizi olarak anılan Basra Körfezi'ne açılıyorlardı. Burada gemiler yolculuk boyunca Rişahr, Siraf, Bandar Abbas, Hürmüz gibi çeşitli liman kentlerine uğradıktan sonra, Kuzey-batı Hindistan'ın en önemli limanı Daibul'a ulaşıyorlardı. Gemilerden bazıları Ortaçağda Serendib veya Taprobane olarak da bilinen Sri Lanka (Seylan) adasına kadar gidiyordu. Sri Lanka, bu dönemde Hint Okyanusu'nda, Çin'den gelen malların toplandığı en önemli antrepoydu. İranlı tüccarların büyük çoğunluğu Sri Lanka'dan daha uzağa gitmemekle birlikte Nesturî Kilisesine bağlı olan bazı tüccarlar muhtemelen Malezya ve Çin'e kadar gitmekteydiler. Nitekim Çin Denizi kıyısındaki Guandong eyaletinde keşfedilen S?s?ni sikkeleri bu teoriyi desteklemektedir. İran ile Hindistan arasındaki deniz yollarına da dört yüz yıl boyunca hâkim olmalarına rağmen S?s?niler, egemenliklerini Kızıldeniz'e kadar da yaymak istemişlerdir. Bu nedenle S?s?niler ile Roma/Bizans ve Bizans'ın Axum Krallığı arasında Kızıldeniz ve çevresinde de çatışmalar olmuştur. Her ne kadar S?s?niler, Kızıldeniz'e hâkim olamamışlarsa da Arap Yarımadası'nın Güney ve Doğu kıyılarındaki ticarette İslâm fetihlerine kadar etkin olmayı başarmışlardır

Ports And Maritime in Sasanian Iran

Sasanid dynasty ruled to Iran, Mesopotamia and Afghanistan between CE 224651 had two importants trade road, named to Silk and Spice road next centuries. Sasanians by this roads were importing different spices, herbs, silk and ceramics from China and India and they were exporting horses and wine to India. from sea roads. A large part of this trade was done through river-sea routes. The first station of this road were ports of next Tigris and Euphrates rivers. Sasanian ships were starting to voyage from Tigris or Euphrates and they were reaching to city of Ubulla which near the Persian Gulf. Later Sasanians ships were sailing to Persian Sea. There ships were staying different port, for example Rishahr, Siraf, Bandar Abbas, Hormezea, were achieving to Daibul the one of the most important ports of in North-West India. Some of them were going to Sri Lanka which named Serendib or Taprobane in Middle Age. In this period Sri Lanka, products came from China collected there, was most important antrepo in Indian Ocean. Majority of Iranian merchants didn’t go to far from Sri Lanka but some of them –probably Nestorians- may have gone to China or Malaysia. Thus, the Sasanian coins, discovered from Guandong (the next of China Sea), reinforces this theory. Although Sasanians certainly had dominated sea roads between Iran and Indian throughout four century, but they tried seize to all of Erythraean Sea too. So Sasanian conflicted to Roman/Byzantine forces and Axum (Ethiopian) Kingdom allience of them on the Erythraean Sea. Although Sasanian had never dominated to Erythraean Sea, they managed to control of South and East coasts of Arabian Peninsula and trade of there until to Muslim invansion

PDF

___

ALRAM, Michael The Cultural Impact of Sasanian Persia along the Silk Road Aspects of Continuity, Sasanika 14, 2015
Altenmüller, H, (Ed),Classic Ships of Islam From Mesopotamia to the Indian Ocean, Brill, LEIDEN • BOSTON, 2008, s.47
ATİYA, Aziz Doğu Hristiyanlığı Tarihi, Doz Yayınları, İstanbul, 2005,
BELĀZURĪ, Fütûhü’l Buldan, Cilt II. Çeviren: Zâkir Kadirî Ugan, Maarif Vekâleti, Ġstanbul, 1956.
DARYAEE, Touraj The Persian Gulf Trade in Late Antiquity, Journal of World History, Vol. 14, No. 1, University of Hawai‘i Press, 2003,
DARYAEE, Touraj, Sasanian Persia, The Rise and Fall of an Empire, I.B. Tauris, New York, 2009
DIAMOND, Jared, Tüfek Mikrop ve Çelik, Çeviren: Tülin İnce, Tübitak Yayınları, Ankara,
FREEMAN, Charles Mısır Yunan Roma, Antik Akdeniz Uygarlıkları, Dost Yayınları, Ankara, 2003
HERODOTOS, Herodot Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973
HEYD,W, Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çeviren Enver Ziya Karal,TTK, Ankara, 1975
İBNÜ’L ESİR, El Kamil Fi’t-Tarih Terfcümesi, Cilt II, Bahar Yayınları, İstanbul, 1985
GRUNEBAUM, Medieval Islam, A Study in Cultural Orientation, The University of Chicago Press. Chicago and Ilınois 1947
BROSSET, M. F, Gürcistan Tarihi, Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar, Çeviren Hrand Andraesyan, TTK Yayınları, Ankara, 2003,
MANGO, Marlia Mundell Byzantine trade: local, regional, interregional and international, From Byzantine Trade, 4th-12th Centuries by the Society for the Promotion of Byzantine Studies. Published by Ashgate Publishing Great Britain, 2009
MARDRUS, J.C. Binbir Gece Masalları, Çeviren Şerif Onaran. Afa Yayınları. İstanbul 1997
MC CRİNDLE, J. W, Cosmas Indicopleustes, Cambridge University Press, 2010
MC KENZIE, Pahlavi Dictionary Oxford Unıversıty Press. London.1986
NICOLLE, David, Sasanian Armies, The Iranian Empire Early 3rd to mid7th Centuries AD, Montvert Publications,1996.
POTTS, Daniel T., The Sasanian Relationship with South Arabia: Literary, Epigraphic and Oral Historical Perspectives, Studia Iranica 37, 2008
SEIDLER, G, Bizans Halk Hareketlerinin İdeolojik Kökeni, Çev: Mete Tunçay, Özne Yayınları İstanbul, 1999
SCHÖFFLER, Heinz Herbert, Gundi-Şapur Akademisi, Aristoteles Doğu Yolunda, Yaba Yayınları, İstanbul, 2008
ŞER, Adday, Siirt Vekâyinâmesi, Çeviren Celal Kabadayı, Yaba Yayınları, İstanbul, 2010
TABERÎ, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, Çeviren Cilt III, Zakir Kadiri Ugan-Ahmet Temir, MEB Yayınları, İstanbul, 1991
TARAPOREWALA, Irach J.I Zerdüşt Dini, Zerdüşt’ün Gathaları Üç Unutulmuş Din, Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm, Avesta Yayınları, İstanbul 2009
TOFİGHİAN, H. Farhang Khademi NADOOSHAN and Seyyed, Mehdi MOUSAVİ, “Sasanians in the Persian GulfAccording to Archaeological Data”, Sasanika Archaeology 4, 2011
YILDIRIM Taner, ALTUNGÖK Ahmet “Erken Ortaçağlarda Siraf Liman Kentinin İran Körfezi Açısından Önemi”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, S. 2, Ahlen/Germany, 2014
YILDIRIM Taner, ALTUNGÖK Ahmet, “Erken Ortaçağlarda Übülle Liman Kentinin İran Körfezi Açısından Önemi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/4 Spring 2014, Ankara
YÜKSEL, Ahmet Turan, Yakın Doğu’da Ticaret Merkezleri ve Panayırlar, Selçuk Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi Sayı 5 1994
WHITEHOUSE David and WILLIAMSON Andrew, Sasanian Maritime Trade, British Institute of Persian Studies Iran, Vol. 11 (1973)
ZHA, Mşiha, Erbil Vakayinâmesi, Çeviren Eol Sever, Yaba Yayınları, İstanbul, 2002
Alireza HOJABRİ-NOBARİ, Alireza KHOSROWZADEH, Seyed Mehdi Mousavi KOUHPAR, Hamed VAHDATİNASAB, Trade and Cultural Contacts between Northern and Southern Persian Gulf during Parthians and Sasanians: A Study Based on Pottery from Qeshm Island, Intl. J. Humanities (2011) Vol. 18 (2): (89-115)