NESNELLİĞİN YÜKSELİŞİ VE DÜŞÜŞÜ: NESNELLİĞİN NELİĞİ VE MAHİYETİ ÜZERİNE TARİHSEL BİR OKUMA

Nesnellik, sosyal teoride, bilgi sosyolojisinde ve bilim felsefesinde en çok tartışılankonuların başında gelmektedir. Nesnellik, yaygın kullanımında, bilimsel faaliyetle eşdeğer tutularak incelenirken, bu yöndeki kullanımını olanaklı kılan tarihsel temellerçoğunlukla hariçte tutulur. Nesnelliğin “bilen”in kanaatlerinden yalıtık olmayı, önyargıve peşin hükümlerden sıyrılmayı öne çıkaran “tarafsızlığı” ve değer yargısız “nötr dil”söylemi genelde belli bir nesnellik idealinin tarihsel inşası ile ilgilidir. Bunun yanında,nesnelliğin daha çok tartışmalı bir yer edindiği “perspektivizm” içinde, farklı bir okumayatabi tutulduğunu da görüyoruz. Bu kapsamda makalenin amacı, temelde nesnelliğin bufarklı kullanımlarına ilişkin, bir ideal olarak onun yükselişi ve düşüşüne dair, tarihsel birtartışma sunmaktır

The Rise and Fall of Objectivity: A Historical Reading on Essence and Nature of Objectivity

Objectivity is one of the most debated subjects in social theory, sociology of knowledge and philosophy of science. Objectivity, in its widespread use, is examined by being equivalent to scientific activity, while the historical foundations which make this using possible are mostly excluded. Its traits, that including to be isolated from “knower’s” opinion, to be eluded from prejudice and the statement of value-free “neutral language”, are generally related to historical construction of a certain ideal of objectivity. On the other hand, we see that objectivity has been subject to a different reading in the context of “perspectivism” where it has become more controversial. In this context, the aim of this article is to present a historical discussion of these different uses of objectivity, as an ideal, about its rise and fall.

PDF

___

Agazzi, E. (2014). Scientific Objectivity and Its Contexts. Dordrecht: Springer.
Anlı, Ö. F. (2009). Hegel’in Mantık Bilimi’nde (Felsefi Bilimler Ansiklopedisi Birinci Cilt) ‘Nesnellik’in İki Anlamının İncelenmesi. Kaygı. 12. 167-180.
Anlı, Ö. F. (2013). Bir Karşıt-Bilim Tezi Olarak Dilsel Görelilik: Wittgenstein, Kuhn, Rorty, Feyerabend. FLSF-Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 145-169.
Altuğ, T. (2006). Modern Felsefede Metafiziğin Elenmesi. Ebabil Yayıncılık, Ankara.
Ayer, A. J. (1998). Dil, Doğruluk ve Mantık. V. Hacıkadiroğlu (Çev.). Metis Yayınları, İstanbul.
Bacon, F. (1999). Novum Organum. S. Ö. Akkaş (Çev.). Doruk Yayıncılık, Ankara.
Bayhan, V. (2016). Sosyal Bilimlerde ‘Objektiflik’ Efsanesi. Mukaddime, 7(2), 217-242.
Bitbol, M., Kerszberg, P. ve Petitot, J. (2009). Introduction. M. Bitbol, P. Kerszberg ve J. Petitot (Ed.). Constituting Objectivity: Transcendental Perspectives on Modern Physics (s. 1 -30). Dordrecht: Springer.
Bixby, W. (2002). Galileo ve Newton’un Evreni. N. Arık (Çev.). Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
Brown, H. I. (1977). Objective Knowledge in Science and the Humanities. Diogenes, 25(97), 85-102.
Burge, T. (2010). Origins of Objectivity. Oxford: Clarendon Press.
Chalmers, A. (2007). Bilim Dedikleri. H. Arslan (Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
Collier, A. (2003). In Defence of Objectivity and Other Essays. Routledge, London.
Comte, A. (2001). Pozitif Felsefe Kursları. E. Ataçay (Çev.). Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Cottingham, J. (2003). Akılcılık. B. Gözkan (Çev.). Doruk Yayıncılık, İstanbul.
Couvalis, G. (1997). The Philosophy of Science: Science and Objectivity. Sage Publications, London.
D’alembert, J. L. R. (2000). Felsefenin Öğeleri. H. Köse (Çev.). Öteki Yayınevi, Ankara.
Daston, L. (1992). Objectivity and the Escape from Perspective. Social Studies of Science, 22(4), 597–618.
Daston, L. (1994). Baconian Facts, Academic Civility, and the Prehistory of Objectivity. A. Megill (Ed.). Rethinking Objectivity (s. 37-63) içinde. Durham: Duke University Press.
Daston, L. ve Galison, P. (2010). Objectivity. New York: Zone Books.
Delacampagne, C. (2012). 20. Yüzyıl Felsefe Tarihi. D. Çetinkasap (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Descartes, R. (2008). Felsefenin İlkeleri. M. Akın (Çev.). Say Yayınları, İstanbul.
Descartes, R. (1994). Metot Üzerine Konuşma. K. S. Sel (Çev.). Sosyal Yayınlar,İstanbul.
Dickerson, A. B. (2004). Kant on Representation and Objectivity. Cambridge University Press, Cambridge.
Diderot, D. (1997). Felsefe Konuşmaları. A. Cemgil (Çev.). Sosyal Yayınları, İstanbul.
Fay, B. (2005). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi. İ. Türkmen (Çev.). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Fernandes, S. L. C. (1985). Foundations of Objective Knowledge. Springer, Dordrecht.
Feyerabend, P. (1992). Uzmanlaşma Yanlısı İçin Teselliler. H. Arslan (Çev.). I. Lakatos ve A. Musgrave (Ed.). Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi (s. 243-283) içinde. Paradigma Yayınevi, İstanbul.
Feyerabend, P. (1999a). Yönteme Karşı. E. Başer (Çev.). Ayrıntı Yayınları İstanbul.
Feyerabend, P. (1999b). Özgür Bir Toplumda Bilim. A. Kardam (Çev.). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Glare, P. G. W. (2005). Oxford Latin Dictionary. Oxford: Chrendon Press.
Hacking, I. (2016). Temsil ve Müdahale. O. A. Altıok (Çev.). Alfa Basım Yayım, İstanbul.
Hançerlioğlu, O. (1978). Felsefe Ansiklopedisi. Cilt 4. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Hanna, J. F. (2004). The Scope and Limits of Scientific Objectivity. Philosophy of Science, 71, 339–361.
Hawkesworth, M. E. (1994). From Objectivity to Objectification: Feminist Objections. A. Megill (Ed.). Rethinking Objectivity (s. 151 -177) içinde. Durham: Duke University Press.
Heisenberg, W. (1976). Fizik ve Felsefe. M. Y. Öner (Çev.). Er-Tu Matbaası, İstanbul.
Hızır, N. (2007). Bilimin Işığında Felsefe. Kırmızı Yayınları, İstanbul.
Janik, A. ve Toulmin, S. (2008). Wittgenstein’ın Viyanası. H. Arslan (Çev.). Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
Kant, I. (2002). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. İ. Kuçuradi ve Y. Örnek (Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.
Kant, I. (2008a). Arı Usun Eleştirisi. A. Yardımlı (Çev.). İdea Yayınevi, İstanbul.
Kant, I. (2008b). ‘Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt. N. Bozkurt (Çev.). N. Bozkurt (Haz.). Kant (s. 263-273) içinde. Say Yayınları, İstanbul.
Kızılçelik, S. (2008). Frankfurt Okulu. Anı Yayıncılık, Ankara.
Kuhn, T. S. (1994). Asal Gerilim. Y. Şahan (Çev.). Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Kuhn, T. S. (2007). Kopernik Devrimi. H. Turan, D. Bayrak ve S. K. Çelik (Çev.). İmge Kitabevi, Ankara.
Kuhn, T. S. (2008). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. N. Kuyaş (Çev.). Kırmızı Yayınları, İstanbul.
Kölbel, M. (2002). Truth Without Objectivity. Routledge, London.
Kuyaş, N. (2008). Çevirmenin Sunuşu. N. Kuyaş (Çev.). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (T. Kuhn) (s. 11-59) içinde. Kırmızı Yayınları, İstanbul.
Levin, J. ve Spates, J. L. (1976). Starting Sociology. Harper & Row Publisher, New York.
Lloyd, A. E. (2008). Science, Evolution and Politics. Cambridge University Press.
Locke, J. (2000a). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme (I. -II. Kitap). M. Delikara Topçu (Çev.). Öteki Yayınevi, Ankara.
Locke, J. (2000b). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme (III. -IV. Kitap). M. Delikara Topçu (Çev.). Öteki Yayınevi, Ankara.
Magee, B. (1990). Karl Popper’in Bilim Felsefesi ve Siyaset Kuramı. M. Tunçay (Çev.). Remzi Kitabevi, İstanbul.
Mathiesen, T. (1962). Subjectivism in Sociological Research, Acta Sociologica. 5(1), 1-14.
Mshvéniéradzé, V. V. (1968). Objective Foundations of the Scientific Method. Diogenes, 16(63), 70-88.
Mühlhölzer, F. (1988). On Objectivity. Erkenntnis, 28(2), 185–230.
Özlem, D. (2002). Kavramlar ve Tarihleri I. İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Özlem, D. (2008). Felsefe ve Doğa Bilimleri. Doğu Batı Yayınları, Ankara.
Öztürk, E. (2013). Sosyolojide Nesnellik Sorunu Bağlamında Max Weber’in Pozitivizm-Hermeneutik İkiliğini Aşma Girişimi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 196-244.
Pickering, A. (1994) Objectivity and the Mangle of Practice. A. Megill (Ed.). Rethinking Objectivity (s. 109-125) içinde. Durham: Duke University Press.
Popper, K. R. (2010). Bilimsel Araştırmanın Mantığı. İ. Aka ve İ. Turan (Çev.). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Rutli, E. E. (2014). Sosyal Bilimlerde Pozitivizm Tartışması: Adorno ve Popper. Temaşa: Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 1, 134-160.
Rorty, R. (2002a). Dayanışma Olarak Bilim. H. Arslan (Çev.). H. Arslan (Ed.). Retorik, Hermeneutik ve Sosyal Bilimler (s. 39-55) içinde. Paradigma Yayınları, İstanbul.
Rorty, R. (2002b). Yöntem, Sosyal Bilim ve Sosyal Umut. H. Arslan (Çev.). H. Arslan (Ed.). Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler (s. 367-387) içinde. Paradigma Yayınları, İstanbul.
Shapin, S. (2000). Bilimsel Devrim. A. Yurdaçalış (Çev.). İzdüşüm Yayınları, İstanbul.
Ströker, E. (2005). Bilim Kuramına Giriş. D. Özlem (Çev.). İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Thilly, F. (2010). Bir Felsefe Tarihi. N. Küçük ve Y. Çevik (Çev.). İdea Yayınevi, İstanbul.
Trigg, R. (2005). Sosyal Bilimleri Anlamak. B. Sümer ve F. Ülgüt (Çev.). Babil Yayınları, İstanbul.
Utku, A. (2012). Ludwig Wittgenstein: İki Kere Felsefe. E. Yılmaz (Haz.) Kant Sonrası Metafizik Üzerine Konuşmalar (s. 205-263) içinde. Küre Yayınları, İstanbul.
Wittgenstein, L. (2006a). Tractatus Logico-Philosophicus. O. Aruoba (Çev.). Metis Yayınları, İstanbul.
Wittgenstein, L. (2006b). Felsefî Soruşturmalar. D. Kanıt (Çev.). Totem Yayıncılık, İstanbul.
Woolgar, S. (1999). Bilim: Bilim İdesi Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme. H. Arslan (Çev.). Paradigma Yayınları, İstanbul.
Yıldırım, C. (1997). Bilimsel Düşünme Yöntemi. Bilgi Yayınevi. Ankara.