İSLAM TARİHİ KLASİK KAYNAKLARINDA MİTOLOJİK DÖNEM İRAN HÜKÜMDARLARI

Antik dönem İran tarihinden bahseden İslam tarihi klasik kaynakları, İslam öncesi İran tarihini bir dünya tarihiymiş gibi anlatırlar. Bunun sebebi antik İranlıların kendi tarihlerini dünya tarihi şeklinde anlatmaları ve soy olarak kendisine dayandıklarına inandıkları Kayûmers'in ilk insan olduğunu iddia etmeleridir. Büyük oranda antik İran kaynaklarının verdikleri bilgileri temel alan İslam tarihi klasik kaynakları da bu bilgilere dayanarak İran tarihini bir dünya tarihi, İran hükümdarlarını da dünya hükümdarları olarak vermişlerdir. Bunun yanında antik İran hükümdarları olarak anlatılan hükümdarların hayat hikâyeleri, kutsal kitaplarda peygamber kıssalarıyla ilgili anlatılan olaylarla büyük oranda benzerlik gösterir. Bu benzerliklerin iki önemli sebebi vardır. Birincisi, farklı dönemlerde Babil topraklarına yerleştirilen İbrânîlerin; geçmişte yaşayan peygamberlerle ilgili anlattıkları hikâyelerin, İranlılar tarafından kendi hükümdarlarına uyarlanmasından kaynaklanmaktadır. İkinci olarak ta İslam sonrası dönemde İran tarihinden bahseden İran kökenli İslam tarihçilerinin; antik İran hükümdarlarıyla ilgili olayları, Kur'an'daki kıssalara yakınlaştırdıkları görülmektedir.

Mythological Period Persian Emperors in Classical Resources of Islamic History

Classical resources of Islamic history which mention ancient Persian history tell pre-Islamic Persian history something like the world history. The reason of this is that Persians themselves tell their own history like the world history and assert that Kayumers whose ancestors are believed to depend on them is the first human on earth. Classical resources of Islamic history which is based on the information given by ancient Persian resources on a large scale expressed Persian history like the world history and Persian emperors like the world emperors. Apart from this, life stories of emperors who are narrated as ancient Persian emperors resemble to the cases told about prophet anecdotes in holy books on a great scale. There are two similar reasons for these similarities. First; old prophet stories told by Hebrews who settled down in Babel land in different periods are adapted to their own emperors by Persians. Secondly; Persian Islamic historians who mention Persian history after Islamic period make similarities between cases about ancient Persian emperors with cases in Quran.

PDF

___

BAYRAKDAR, Mehmet, Bilinmeyen Bir Türk Ulusu Keyânîler, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Konya, 2012.
BİRÛNÎ, Ebû Reyhan Muhammed b. Ahmed, el-Âsâr el-Bâkiye (Maziden Kalanlar), (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yay., İstanbul, 2011.
CÜZCÂNÎ, Ebû Ömer Osman b. Muhammed, Tabakât-ı Nâsırî, c. I, İntişârât-ı Dünyây-i Ketâb, Tehran, (Trs).
DÎNEVERÎ, Ebû Hanîfe Ahmed b. Davûd, Ahbaru't-Tıvâl, c. I, (Trc. Mahmûd M. Damegânî), Tehran, 1371.
EBU'L-FEREC, Gregory, Ebu'l Ferec Tarihi, (Çev. Ömer Rıza Doğrul), TTK Yay., Ankara, 1999.
EBU'L-FİDÂ, Melik el-Müeyyed İmadüddin İsmail, Kitabu'l-Muhtasar fî Ahbaru'l-Beşer, Nşr. Daru'l-Kitab el-İlmiyye, Beyrut, 1997.
EBU'L-GAZÎ Bahadır Han, Şecere-i Terâkime (Türklerin Soykütüğü), (Çev. Muharrem Ergin), Tercüman Yay., 1001 Temel Eser, (Yrs), (Trs).
el-HAMEVÎ, Yakût, Mu'cemu'l-Buldân, Nşr. Sazman-ı Miras-ı Ferhengî Kişver, c. I, Tehran, (Trs).
el-İSFEHANÎ, Ebu Abdullah Hamza b. Hasen, Tarih-i Peyâmberân ve Şâhân (Sini Mülûku'l-Arz ve'l-Enbiyâ), (Trc. Cafer Şiar) İntişârat-ı Bünyâd-ı Ferhengi İran, 1346.
FARR, Edward, History of Persians, Robert Carter and Brothers Publishing, New York, 1850.
FİRDEVSÎ, Ebû'l-Kâsım Mansûr b. Hasan, Şahnâme, (Çev. Necati Lügal), Kabalcı Yay., İstanbul, 2009.
GERDÎZÎ, Ebû Sa'îd Abdulhey b. Dehhâk b. Mahmûd, Zeynü'l-Ahbâr, (Trs), (Yrs).
GREGORY, Timothy E., Bizans Tarihi, (Çev. Esra Ermet), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
GÜNALTAY, Şemseddin, İran Tarihi (Eski Çağlardan İskender Seferine Kadar), c. I, TTK Yay., Ankara, 1948.
HERODOT, Tarih (Histories), Yay. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
İBNÜ'L-BELHÎ, Farsname, (Tsh. Guy Le Strange; Raynold Allen Nikolsen), Tehran, 1339.
İBNÜ'L-ESÎR, İzzeddîn, el-Kâmil fi't-Târih, c. I, (Çev. M. Hüseyin Rûhânî), Tehran, 1370.
İBNÜ'L-FAKÎH, Ahmed b. Muhammed b. İshak el-Hamedânî, Kitabu'l Muhtasar el-Buldân, c. 1, (Trc. H. Mes'ûd), İntişarat-ı Bünyad-ı Ferhengî, Tehran, 1349.
İBNÜ'L-HAVKAL, Muhammed, Suret'ü-l Arz, (Trc. Cafer Şiar), Tehran, 1338.
İBNÜ'L-HALDUN, Mukaddime, c. I (Haz. Süleyman Uludağ), Dergah Yay. İstanbul, 2013.
İBNÜ'L-HURDAZBİH, Yollar ve Ülkeler Kitabı (el-Mesâlik ve'l Memâlik), (Çev. Murat Ağarı), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2008.
İNBÜ'L-KESÎR, el-Bidâye ve'n-Nihâye (Büyük İslam Tarihi), (Çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yay., İstanbul, 2008.
İBNÜ'L-MİSKEVEYH, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. Ya'kûb, Tecârüb el-Umem, (Trc. Ali Taki Mişnevî), (Nşr. Merkez-i Tahkîkât-ı Râyâneî Kâ'imiye), İsfehan, (Trs).
KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1980.
KÂTİP ÇELEBİ, Takvîmü't-Tevârîh (Tıpkı Basım), TTK Yay., Ankara, 2009.
KAZVÎNÎ, Hamdullah b. Ebî Bekir Ahmed Müstevfî, Târîh-i Güzîde, İntişarat-ı Emir Kebir, (Thk. Abdulhüseyn Nevâyî), Tehran, (Trs).
MAKDİSÎ, Mutahhar b. Tahir, Kitabu'l-Bed' ve't-Târih, c. II, (Trc.; M. Rıza Şefiî Kudkenî), Tehran, 1376.
MALCOLM, John, History of Persia, c. I, John Murray Publishing, London, 1829.
MES'ÛDÎ, Ebu'l-Hasan Ali b. Hüseyin, Murucu'z-Zeheb (Altın Bozkırlar), (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2004.
MES'ÛDÎ, Ebu'l-Hasan Ali b. Hüseyin, et'Tenbîh ve'l-Eşrâf, c.1, (Trc. Ebu'l-Kasım Payande), Nşr. İntişarat-ı İlmi ve Ferhengi, Yrs, Trs.
MİRHOND, Mevlâna Mirhond b. Seyyid Harizmşâh, Ravzatu's-Safa, (Trs. David Shea), Oriental Translation Fund, London, 1828.
NÎZÂMÜ'L-MÜLK, Siyâsetnâme, (Haz. M. Altay Köymen), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
OUSELEY, William, Epitome of the Ancient History of Persia: Extracted and Translated from the Jehan Ara, a Persian Manuscript, Printed by Cooper and Wilson, London, 1799.
el-ÖMERÎ, Şihabeddin b. Fazlullah, Mesâliku'l Ebsâr (Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yay., İstanbul, 2014.
ÖZÇELİK, Nazmi, İlk Çağ Tarihi ve Uygarlığı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004.
SE'ÂLEBÎ, Abdulmelik b. Muhammed b. İsmâil Nişâbûrî, Gureru'l Ahbâr Mülûku'l-Fars ve Siyerihum, Paris, 1955.
SYKES, P. M, History of Persia, c. I, Macmillan and Co. Limited, London, 1915.
TABERÎ, Muhammet Cerir, Tarih-i Taberi, (Çev. M. Faruk Gürtunca), Sağlam Yayınları, c. I, İstanbul, 1982.
VASİLİEV, Aleksandr A, Bizans İmparatorluğu Tarihi, C. 1, Maarif Matbaası, Ankara, 1943.
YA'KÛBÎ, Ahmed b. İshak, Tarih-i Ya'kûbî, c. II, (Trc. Muhammed İbrahim Ayeti), Tehran, 1382.
YILDIRIM, Nimet, "İran Mitolojisi", Nüsha, Yıl 2, Sayı 7, Güz 2002, ss. 19-44.