MEGALİ İDEA MI MARE NOSTRUM MU? MONDROS MÜTAREKESİ’NDEN İZMİR’İN İŞGALİNE İTALYAN-YUNAN İLİŞKİLERİ VE PROPAGANDA SAVAŞI, 1918-1919

Birinci Dünya Savaşı’na İtalya’nın dâhil olmaktaki amacı Mare Nostrum, Yunanistan’ın ise Megali İdea’yı başarmaktı. Batı Anadolu ve bilhassa “Küçük Asya’nın incisi” İzmir, her iki ülkenin de bu amacını gerçekleştirmek için egemenlik altına almak istediği yerler arasındaydı. Nitekim savaş sırasında İtilaf Devletleri nezdinde yapılan gizli pazarlıklar ve anlaşmalarla bu yönde “güvenceler” alınmış, savaş sonrası “kazanan devletler” olarak her iki taraf da kendilerine verilen bu vaatlerin yerine getirilmesi beklentisi içerisine girmiş ve Mondros Mütarekesi büyük bir rekabete dönüşmüştü. Taraflar, bir yandan Büyük Devletlerin İzmir konusundaki kararını etkilemek için diplomatik faaliyetlerde bulunurken, diğer yandan İzmir’de yoğun bir propaganda faaliyetine girdi. Taraflar arasındaki bu “Soğuk Savaş” Paris Barış Konferansı sırasında öylesine bir boyuta ulaştı ki “İzmir’in hangi ülkenin egemenliğine” bırakılacağı sorusu konferansın en önemli meselelerinden birine dönüştü. Bu çalışmanın amacı Mondros Mütarekesi’nden İzmir’in işgaline kadar olan tarihsel süreçte Batı Anadolu’ya yönelik yayılmacı siyaset benimseyen bu iki ülke arasında Paris’te yaşanan diplomatik rekabeti ve eş zamanlı olarak İzmir’de yaşanan propaganda savaşını incelemektir. Çalışma, ağırlıklı olarak İtalyan ve Yunan Dışişleri Bakanlığı arşiv belgelerine ve İngiliz ve Yunan basınına dayanmaktadır.

Megalı Idea or Mare Nostrum? From Mudros Armistice to the Invasion of Izmir, The Greek-Italian Relations and Propaganda War, 1918-1919

Italy’s main goal to get involved in the First World War was to achieve Mare Nostrum, while Greece aimed at achieving Megali Idea. Western Anatolia and especially "Pearl of Asia Minor" Izmir, was the most important region both of the countries wanted to dominate in order to realize their purposes. In the secret bargains and agreements which were made with the Entente during the war, both countries received "guarantees" in this direction. After the war, as the “winner states” both countries had entered into the expectation of fulfilling these promises given to them. For this reason, a great competition emerged between these two states following the Armistice of Mudros. On the one hand the parties had diplomatic activities to influence the decisions of the Great States on the issue of Izmir, and on the other hand they engaged in intensive propaganda activities in Izmir. The Cold War between the parties had reached such a dimension during the Paris Peace Conference that to whom Izmir was to be given became one of the most important issues of the conference. The objective of this study is to examine the diplomatic competition in Paris between the two countries, which have adopted a propaganda policy towards Western Anatolia from the Mudros Armistice until the occupation of Izmir, and simultaneously the propaganda war in Izmir. The study is based on sources from the Italian and Greek Ministry of Foreign Affairs, British and Greek pres.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, İstanbul, Türkiye Osmanlı Arşivi
Dahiliye Nezareti (EUM, KMS)
Hariciye Nezareti Siyasî Kısım (HR.SYS)
Arxeio İpourgiou Eksoterikon (AYE) Yunan Dışişleri Bakanlığı Arşivi ,Atina, Yunanistan
AYE/1919/A/5/VI “Fakelos Smirnis”, (İzmir Dosyası)
AYE/1919/A/5/15, Elliniki Antiprosopia sto Snedriou tis Eirinis (Barış Konferansı’ndaki Yunan Temsilciliği)
AYE/1919/2/3 “Zitima Smirnis kai katohis tis” (İzmir ve İzmir’in İşgali Meselesi)
AYE/1919/A/5/III (3) “Ellinoitalikes Sheseis” (Yunan-İtalyan İlişkileri)
AYE/1919/4/6 “Sindiaskepsi Eirinis. Fakelos Katohis Smirnis” (Barış Konferansı: İzmir’in İşgali Dosyası)
I Documenti Diplomatici Italiani (DDI) İtalyan Diplomatik BelgeleriRoma, İtalya
Sesta Serie 1918-1922, Vol.I, Istituto Poligrafico E Zecca Dello Stato, Rome, 1999.
Sesta Serie 1918-1922, Vol.II, Istituto Poligrafico E Zecca Dello Stato, Rome, 1999.
Documents on British Policy Overseas (DBPO), London: H.M. Stationary Office, 1954.
Documents on British Foreign Policy 1919-1939, Ser. 1, Vol. 4.
Papers Relating to the Foreign Relations of the United States (FRUS),
The Paris Peace Conference, 1919, (Ed. Joseph V. Fuller) Vol. V, United States Government Printing Office, Washington, 1946.
The Paris Peace Conference 1919, Vol. III, United States Government Printing Office, Washington, 1943
Söz
Tasvir-i Efkar
Yeni Gün
Akropolis
Embros
Esteia
Kairoi
Rizospastis
The Globe
The Irish Times
The Times
The Scotsman
The Christian Science Monitor
The New York Times
The Manchester Guardian
Angelomatis, Hristos, Hronikon Megalis Tragodias: To Epos tis Mikras Asias, Ekti Ektosi, Bibliopolion tis Esteias, Athina, 2005.
Berber, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997.
Berber, Engin, Mütareke ve İşgal Dönemi Üzerine Yazılar Bir İzmir Kâbusu, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2002.
Berber, Engin Yeni Onbinlerin Gölgesinde bir sancak: İzmir (30 Ekim 1918-15 Mayıs 1919), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1999.
Burgwyn H. James, Italian Foreign Policy in the Interwar Period 1918-1940, Praeger, London, 1997.
Çakmak, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi (1919- 1922), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007
Çelebi Mevlüt, Milli Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, ATAM Yayınları, Ankara, 2002
George, L. David, The Truth About the Peace Treaties, Vol. II, II, Victor Gollancz, London, 1938.
Goldberg, George, The Peace to End Peace: The Paris Peace Conference of 1919, New York: Harcourt, Brace & World, 1969.
Grassi, Fabio, Türk-İtalyan İlişkilerinde Az Bilinenler, Çev.Sadriye Güneş, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2014.
Helmreich C. Paul, From Paris to Sévres The Partition of the Ottoman Empire at the Paris Peace Conference of 1919-1920, Ohio State University Press, 1974. Kitsikis, Dimitri, Yunan Propagandası, Çev. Hakkı Devrim, Kaynak Kitaplar, İstanbul, 1964.
Leontaritis George B., Greece and The First World War: From Neutrality to Intervention, 1917-1918, Columbia University Press, New York, 1990.
Lowe, C.J. and Marzani F., Foreign Policy of the Great Powers: Italian Foreign Policy 1870-1970, Routledge, London, 1975.
Moralı Nail, Mütarekede İzmir Önceleri ve Sonraları, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1976.
MacMillan Margaret, Paris 1919: Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikayesi, Çev. Belkıs Dişbudak, Odtü Yayıncılık, Ankara, 2004.
Nicolson, Harold, Peacemaking 1919, Methuen, London, 1964.
Nigro Louis John Jr., The New Diplomacy in Italy: American Propaganda and U.S.-Italian Relations, 1917-1919, Peter Lang Publishing, New York, 1999.
Parlak, Türkmen, İşgalden Kurtuluşa 1 Yunan Ege’ye Nasıl Geldi, “İlk Günler”, İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Kültür Yayınları, İzmir, 1982,
Plastiras Nikolaos, Ekstrasia Oukranias 1919, Kinima 6is Martiou 1933: Allilografia, Epi. P.A. Zannas, Ekdoseis Ermis, Athina 2007.
René Albrecht-Carrié, Italy at the Paris Peace Conference, Columbia University Press, New York, 1938.
Rodas, Mihail, I Ellada Stin Mikran Asia (1918-1922), Tipografeia: Kleisouni, Athinai, 1950.
Scala, Di Spencer, Wittorio Orlando: Italy, Haus Histories, London, 2010.
Temperley, Harold, History of the Peace Conference of Paris, Oxford University Press, 1921.
Umar, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2. Basım, 2011.
Albrecht-Carrié, Réne, “Italian Foreign Policy, 1914-1922”, The Journal of Modern History, Vol. 20, No. 4 (Dec., 1948), s.326-339.
Joel Blatt, “France and Italy at the Paris Peace Conference”, The International History Review, Vol. 8, No. 1 (Febs., 1986).
Çelebi Mevlüt, “İtalyan Arşiv Belgelerinde İşgal Döneminde İzmir Basını”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyumu, 6-8 Eylül 2009, Birinci Basım, İzmir, 2010, s. 57-71.
Çelebi, Mevlüt, “Mondros Mütarekesi’nden Sonra Batı Anadolu’da İtalyan Faaliyetleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt 13, S.1, İzmir, 1998, s.143-161.
Dilek, Mehmet Sait, “Paris Barış Konferansı’nda Yunan Talepleri ve Büyük Güçlerin Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, 2013, Sayı 36, s.31-42.
Dockrill, M. L. and Steiner, Zara, “The Foreign Office at the Paris Peace Conference in 1919”, The International History Review, Vol. 2, No. 1 (Jan., 1980), s. 55-86.
Helmreich Paul C., “Italy and the Anglo-French Repudation of the 1917 St. Jean de Maurienne Agrement”, The Journal of Modern History, Vol. 48, No. 2, s. 99- 139.
Goldstein Erik, “The Eastern Question: The Last Phase”, The Paris Peace Conference, 1919 Peace without victory?, (Ed) Michael Docdrilll and John Fisher, Palgrave, London, 2001, s.141-155.
Geo A. Finch, “The Peace Conference of Paris, 1919”, The American Journal of International Law, Vol. 13, No. 2 (Apr., 1919), s. 159-186.
Grassi, Fabio, “Trablusgarp’tan Kurtuluş Savaşı’na İtalyan Politikasında İzmir”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyumu, 6-8 Eylül 2009, Birinci Basım, İzmir, 2010, s. 94-104.
Goldstein Erik, “Great Britain and Greater Greece 1917-1920”, The Historical Journal, Vol. 32, No. 2 (Jun., 1989), s. 339-356.
Filippi, E. Dimitri, Oi Sheseis Elladas-Italias 1919/20-40 kai i embloki tis Ispanias, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Panteio Panepistimio, 2005.
Jaeschke, Gotthard, “İngiliz Belgeleri Işığı Altında Yunanlıların İzmir’e Çıkartması”, Belleten, C.XXXII, S.128, Ekim 1968, s.567-576.
Rizopoulos, Nikolas X. Greece at the Paris Peace Conference, 1919: Venizelos and The Greek Territorial Problem: From the Armistice to Versailles (November 1918 - June 1919). (Volumes I and II), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yale University, 1963.
Yellice Gürhan, “Birinci Dünya Savaşı ve Yunanistan: Çanakkale’den Milli Bölünmeye”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol.16/32, 2016, s.205-242.