19195

HİTİT METİNLERİNDE GEÇEN HATTİ TANRIÇASI: “KUZZANIŠU / KUZANAŠU”

Hint-Avrupalı bir kavim olan Hititler’in, tanrılar topluluğunda yer alan tanrıça Kuzzanišu Hatti kökenlidir. Hitit çivi yazılı metinlerde sıkça geçmekte olan bu Tanrıça’nın adının Hattice kuzzan-“ateş, ocak” kelimesinden türetildiği düşünülmektedir. Eski Hitit dönemine tarihlendirilen, Hattice terim ve tanrı adlarının çok sık geçtiği KI.LAM bayramına ait metinlerde Tanrıça Kuzzanišu’nun adı genellikle Ay Tanrısı EN.ZU ile birlikte geçmektedir. Bu bayrama ait birkaç metinde ise Hatti kökenli olan bir başka Tanrı Taḫpillanu’yla da birlikte geçmektedir. KI.LAM bayramına ait metinlerde Tanrıça Kuzzanišu’nun bazen kral; bazen de kral ve kraliçe çifti tarafından kutsandığını; KI.LAM bayramına ait olan KBo 38.12(1368/c)(+)KBo 20.27 (55/b)+KBo 25.20(703/b)+KUB 39.64(176/c)+KBo 25.145(178/c)+KBo 25.72 (368/c+513/c)+KBo 25.35 (498/c)+KBo 20.26(540/c)(+) KBo 21.68(1333/c)(+)KBo 25.154(1474/c)+KBo 25.34(2537/c) metinden ise Tanrı EN.ZU ve Tanrıça Kuzzanišu için Kaniš halkının şarkı söylediğini öğrenmekteyiz. ḫešta-evindeki bayramda kral tarafından; Zippalanda ve Daḫa Dağı bayramında ise kral ve kraliçe çifti tarafından içmek eylemiyle kutsanıldığı, Fırtına Bayramına ait bir metinden Tanrıça Kuzzanišu’ya prens tarafından reverans yapıldığı, yine bu bayrama ait bir başka metinden ise adı geçen Tanrıça’ya prens tarafından kurban sunulduğu Hitit çivi yazılı metinlerden öğrenilmektedir. Ayrıca Kuzzinašu ile Kuzanašu’nun aynı tanrıçalar olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma; Hitit tanrılar topluluğunda yer alan Tanrıça Kuzzanišu’nun Hitit çiviyazılı metinlerde adının geçtiği yerleri, daha önce yapılan filolojik ve etimolojik değerlendirmeleri esas alarak tanrıçanın adının anlamını, Hitit pantheonundaki yerini, önemini ve tanrıçanın nasıl kutsanıldığını Hitit çivi yazılı belgelerden elde edilen veriler doğrultusunda ortaya koymayı amaçlamaktadır.

The Hattian Goddess: “Kuzzanišu/Kuzanašu” on the Hittite Texts

Goddess Kuzzanišu, in the community of gods in Hittites, which is an Indian- European tribe, is of Hattian origin. The name of this Goddess, which is frequently referred in the Hittites cuneiform texts is thought to be derived from the word “kuzzan-” in Hattian language which means “fire, hearth”. In the texts about the KI.LAM fest, traced back to the ancient Hittite period, Hattic terms and Hattian god names are often mentioned, and the name of the Goddess Kuzzanišu is generally referred with the Moon God EN.ZU in a few texts about this fest, the name of this Goddess is also seen to be mentioned with another Hattian God, Taḫpillanu. From the texts about the KI.LAM fest, we learn that the Goddess Kuzzanišu is sometimes blessed by the king, and sometimes both by the king and the queen; and from the text “KBo 38.12(1368/c)(+)KBo 20.27 (55/b)+KBo 25.20(703/b)+KUB 39.64(176/c)+KBo 25.145(178/c)+KBo 25.72 (368/c+513/c)+KBo 25.35 (498/c)+KBo 20.26(540/c)(+) KBo 21.68(1333/c)(+)KBo 25.154(1474/c)+KBo 25.34(2537/c)”, again belonging to the KI.LAM fest, we learn that Kaniš people sing songs for God EN.ZU and Goddess Kuzzanišu. In the fest at the ḫeštahouse, blessing is performed by the king; and at the Zippalanda and Mount Daḫa fest, the king and the queen bless through drinking action, in a text about the Storm Fest, it is said that the Goddess Kuzzanišu was bowed by the prince, again in another text belonging to the same fest, a sacrifice was presented to the mentioned Goddess by the prince, which are learnt from the Hittites cuneiform texts. In addition, Kuzzinašu and Kuzanašu are thought to be the same goddess. This study aims to reveal Goddess Kuzzanišu’s name passed places in Hittite cuneiform textes, who is a member of the Hittite community of divinites, by taking base on the prior etymological and philological evaluations, the meaning of the name of the goddess, her status and importance in the Hittite pantheon and how the goddess was blessed in the light of the data that are acquired from Hittite cuneiform textes.

PDF

___

Badalì, E., Strumenti musicali, musici e musica nella celebrazione delle feste ittite, THeth 14/1, Heidelberg 1991.
Bawanypeck, D., Die Rituale der Auguren, THeth 25, Heidelberg 2005.
Daddi, F. P., “Gli dei del Pantheon Hattico: I Teonimi in –šu”, SMEA 40/1, 1998, s.5-27.
Doğan-Alparslan, M., “Hititçe Metinlerde “Reverans Yapmak”: aruwai- ve hink- Fiilleri üzerine bir Deneme”, Fs Abbasoğlu, 2008, s.389-404.
Ertem, H., Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolusu’nun Florası, TTKY 7.65, Ankara 1987.
Friedrich, J., Hethitisches Wörterbuch, Kurzgefasste Kritische Sammlung der Deutungen Hethitischer Wörter, Heidelberg 1952.
Friedrich,J.,- Kammenhuber,A., Hethitisches Wörterbuch, Band 3: Ḫ, Heidelberg 1991.
van Gessel, B.H.L., Onomasticon of the Hittite Pantheon, Part I, II, Leiden-Newyork-Köln 1998.
Goedegebuure, P., The Hittite Demonstratives: Studies in Deixis, Topics and Focus, StBoT 55, Wiesbaden 2014.
Groddek, D., “Die rituelle Behandlung des verschwundenen Sonnengottes (CTH 323)”, FsPopko, 2002, s.119-131.
Groddek, D., “Fragmenta Hethitica dispersa VII/VIII”, AoF 26,1999, s.33-52.
Groddek, D., “'Mausoleum' (É.NA4) und 'Totentempel' (Éḫištā) im Hethitischen”, UF 33, 2001 s.213-218.
Groddek, D., Hethitische Texte in Transkription. KBo 30, DBH 2, Dresden 2002.
Groddek, D., a Hethitische Texte in Transkription. KUB 20, DBH 13, Dresden 2004.
Groddek, D., b Hethitische Texte in Transkription. KUB 59, DBH 14, Dresden 2004.
Groddek, D.,c Hethitische Texte in Transkription. KUB 51, DBH 15, Dresden 2004.
Groddek, D., Hethitische Texte in Transkription. IBoT 4, DBH 23, Wiesbaden 2007.
Groddek, D., Hethitische Texte in Transkription. KBo 22, DBH 24, Wiesbaden 2008.
Groddek, D., Hethitische Texte in Transkription. KUB 2, DBH 30, Wiesbaden 2009.
Groddek, D., Hethitische Texte in Transkription. KBo 49, DBH 40, Wiesbaden 2013.
Civil M.,-Gelb, I.J.,- Oppenheim, A.L.,-Reiner, E., The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of the Chicago,(K), Chicago 1971.
Haas, V., Geschichte der Hethitischen Religion, HbOr I/15, Leiden 1994.
Klinger, J., Untersuchungen zur Rekonstruktion des hattischen Kultsichicht, StBoT 37, Wiesbaden 1996.
Laroche, E., Recherches sur les noms des dieux hittites, (RHA VII/46) Paris 1946-1947.
Laroche, E., Dictionnaire de la Langue Louvite, Paris 1959.
Laroche, E., “Études de Linguistique Anatolienne” II, RHA 24, 1966 s.160-184.
Lombardi, A., “Una festa per Huwaššanna celebrata da una regina ittita”, SMEA 41, 1999 s.219-244.
Neu, E., Althethitische Ritualtexte in Umschrift, StBoT 25, Wiesbaden 1980.
Neu, E., Glossar zu den althethitischen Ritualtexten, StBoT 26, Wiesbaden 1983.
Otten, H., Ein hethitisches Festritual (KBo XIX 128), StBoT 13, Wiesbaden 1971.
Otten, H., Eine althethitische Erzählung um die Stadt Zalpa, StBoT 17, Wiesbaden 1973.
Otten, H., “Ḫašša”, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, Band 4, 1972-1975 s.136.
Otten, H., “Kuz(z)zanišu”, RlA 6, s.399, 1980-1983.
Popko, M., Kultobjekte in der hethitischen Religion (nach keilschriftlichen Quellen), Warsawa 1978.
Popko, M., Zippalanda. Ein Kultzentrum im hethitischen Kleinasien, THeth 21, Heidelberg 1994.
Puhvel, J., Hittite Etymological Dictionary, Vol. 3 Words beginning with (H), Berlin 1991.
Puhvel, J., “Ivory and Elephant in Hittite”, 4.Internationalen Kongresses für Hethitiologie Würzburg, StBot 45, 2001 s.561-562.
Rieken, E., Untersuchungen zur nominalen Stammbildung des Hethitischen, StBoT 44, Wiesbaden 1999.
Rüster, C.,-Neu, E., Hethitisches Zeichenlexikon. Inventar und Interpretation der Keilschriftzeichen aus den Boğazköy-Texten, Wiesbaden 1989.
Singer, I., The Hittite KI.LAM Festival, StBoT 27, Part: I, Wiesbaden 1983.
Singer, I., The Hittite KI.LAM Festival, StBoT 28, Part: II, Wiesbaden 1984.
Soysal, O., “Weitere sog.“formale Akkusativ” Wendungen aus derhattisch-hethitischen Kultszene und Anmerkungen zu einer rezenten Arbeit über das Göttertrinken bei den Hethitern ”, NABU 2015/2, 2015, s.60-61.
Soysal, O., ““Tanrɩ içmek” Hitit Kült Teriminin Hatti Dili Işɩğɩnda Yeni Bir Yorumlama Denemesi”, Fs. Dinçol-Dinçol, s.731-737, 2007.
Steiler, Ch.W., The Solar Deities of Bronze Age Anatolia, Studies in Texts of the Early Hittite Kingdom, StBoT 62, Wiesbaden 2017.
Starke, F., Untersuchung zur Stammbuilding des keilschrift-luwischen Nomens, StBoT 31, Wiesbaden 1990.
Taggar-Cohen, A., Hittite Priesthood, THeth 26, Heidelberg 2006.
Taracha, P., Religions of Second Millenium Anatolia, DBH 27, 2009.
Tischler, J., Hethitische Texte in Transkription. KUB 56 und KUB 57, DBH 49, Wiesbaden 2016.
Tischler, J., Hethitisches Etymologisches Glossar, Teil I (a-k), Innsbruck 1983.
Tischler, J., Hethitisches Handwörterbuch. Mit dem Wortschatz der Nachbarsprachen. Innsbruck 2001.
Torri, G., Keilschrifttexte aus Boghazköi, 49, Berlin 2006.
Ünal, A., Hititçe-Türkçe; Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte, Ankara 2016.
Waal, W., Hittite Diplomatics. Studies in Ancient Document Format and Record Management, StBoT 57, Wiesbaden 2015.
Weeden, M., Hittite Logograms and Hittite Scholarship, StBoT 54, Wiesbaden 2011.
Yakubovich, I., “The Free-Standing Genitive and Hypostasis in Hittite”, JNES 65, 2006 s.39-50.
Yoshida, D., “Das AN.TAḪ.ŠUMSAR-Fest im Tempel der Sonnengöttin”, BMECCJ 6, 1992, s.121-158.
Yoshida, D., Untersuchungen zu den Sonnengottheiten bei den Hethitern, THeth 22, Heidelberg 1996.