İKTİDARIN MEŞRULAŞTIRILMASINDA MİTİN İŞLEVİNİN ORHON YAZITLARI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Orhon Yazıtları, Türklerin erken dönemlerine ilişkin kimi bilgileri birinci ağızdan aktarması bakımından önem taşımaktadır. Yöneticilerin halka sesleniş metinleri olan bu yazıtlar, otorite/iktidar alanının belirlenmesi açısından da değerlendirilebilecek bir yapıya sahiptir. Bilindiği gibi iktidarın meşruiyet kazanması; yönetilenlerin ikna edilmesi, tabi kılınmasına bağlıdır. Bu ikna etme sürecinde, yönetilenlerin de direnme ve karşı koyma hakları bulunmaktadır. Çekişmeye dayalı bu karşılıklı ilişkinin sonucunda müzakerenin ortaya çıkması beklenir. Müzakerenin oluşumuna kadarki süreci söylem biçiminde kavramsallaştıran M. Foucault, bugünkü özne ve iktidar sorunsalının, arşiv olarak adlandırdığı tarihsel metinler/yapılar/oluşumlar/binalar/anlaşmalar gibi bir dizi söylemsel olan ya da söylemsel olmayan pratiklerin çözümlenmesiyle aşılabileceğini bildirir. Bu anlamda Foucault, bugünün temel sorunlarının çözümü için tarihi, bir yöntem olarak ele alır ve araçsallaştırır. Bu anlayıştan yola çıkarak, aynı zamanda bir iktidar kurma metinleri olarak da okunabilecek olan Orhon Yazıtları’nın söyleminde, iktidarın meşrulaştırılması noktasında bir dizi ikna mekanizmasının/iktidar aracının kullanıldığını belirtebiliriz. Bu araçlardan biri olarak değerlendirilebilecek olan mitik bilgi, toplumsal gerçekliğin inşasında büyük önem taşımaktadır. Sözü edilen metinlerde tebaanın, bilgiyle özgürleştirilmesi, dolayısıyla özgür öznelerin oluşturulması bakımından mit, işlevselleştirilmiştir. Bu çalışmada tebaanın iktidar tarafından ikna edilme sürecine katkı sunduğunu düşündüğümüz mit kullanımı, Orhon Yazıtları dolayımında ele alınmıştır.

The Evaluation of The Function of The Myth in The Legitimacy of The Power in The Context of Orhon Inscriptions

Orkhon Inscriptions are important in terms of transmitting some information about the early period of the Turks at the firsthand. These inscriptions, which are executives' texts appeals to the public, have a structure that can be evaluated with regards to determining the field of authority and power. As is known, the legitimacy of power depends on persuasion and subjugation of the governed. It is expected that negotiations will begin as a result of these contradictory relationships. M. Foucault conceptualizes discourse as the process before beginning to negotiation, and argues that the current problem of subject and authority can be overcome by analyzing a series of discursive or non-discursive practices which he named as archives; such as historical texts/structures/formations/ buildings/agreements. In this sense, Foucault views history as a method for solving today's fundamental problems and instrumentalizes it. From this point of view, in the discourse of the Orkhon Inscriptions, which can also be read as a text of power, we can say that a number of persuasion mechanisms are used to legitimize power. Mythical knowledge, which can be regarded as one of these mechanisms, has great importance for the construction of social reality. In the texts mentioned, the myth was functionalized in terms of the liberation of subjects with knowledge and the formation of free subjects. In this study, the utilization of myth, which we believe contributes to the process of convincing the subject by the ruler, has been discussed within the frame of the Orkhon Inscriptions.

PDF

___

Arsal, S. M. (2014). Türk Tarihi ve Hukuk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (Çev. A. Tekin). Ayrıntı yayınları.
Aydemir, Ö. K. (2010). Gencine-i Adalet Üzerine Dilbilgisi İncelemesi ve İktidar Felsefesi Bakımından Söylem Çözümlemesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Pamukkale üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü.
Aydemir, Ö. K. (2013). Kutadgu Bilig’in dilinde bilgi kavramı ve işlevi. Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 803-810.
Aydın, E. (2012). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Kömen yayınları.
Bernauer, J. W. (2005). Foucault’nun Özgürlük Serüveni: Bir Düşünce Etiğine Doğru (Çev. İ. Türkmen). Ayrıntı yayınları.
Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Toplumsal Gerçeklik ve Dil. Multilingual yayınları.
Campbell, J. (2014). Yaratıcı Mitoloji Tanrının Maskeleri IV. (Çev. K. Emiroğlu). Islık yayınları.
Cevizci, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. Paradigma yayınları.
Çilingir, L., vd. (2016). İslam’ın Klasik Çağında Felsefi Bir Sorun Olarak Siyaset. Elis yayınları.
Çoruhlu, Y. (2013). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. Kabalcı yayınları.
Dağ, P. (2016). Türk Romanında Mitin Görünümleri (1961-1970). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü.
Divitçioğlu, S. (2005). Orta Asya Türk İmparatorluğu (VI.-VIII. Yüzyıllar). İmge kitabevi yayınları.
Eliade, M. (2016). Mitlerin Özellikleri (Çev.S. Rifat). Alfa yayınları.
Ercilasun, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. Dergâh yayınları.
Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. Kabalcı yayınları.
Foucault, M. (2001). Yapısalcılık ve Post Yapısalcılık (Çev. Ümit Umaç - Ali Utku). Birey yayıncılık.
Foucault, M. (2014). Bilginin Arkeolojisi (Çev. V. Urhan). Ayrıntı yayınları.
Gümüş, İ. (2016). Orhon Yazıtları’nda erdem üzerine söylem çözümlemesi. SOBİDER-Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 254-264.
Gümüş, İ. (2018). Umurü’l-Ümera (Metin-Dil Özellikleri) ve İktidar Felsefesi Bağlamında Söylem Çözümlemesi. Yayımlanmamış doktora tezi, pamukkale üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü.
Gümüş, İ. & Dağ, P. (2016). Türk dikotomi algısının Orhon yazıtlarındaki görünümü. SOBİDER-Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 292-302.
http://millidusunce.com/tuerk-tarhnn-lk-syasetnames-orhun-abdelerdr/, 05.01.2019
İnalcık, H. (2000). Türk Devletlerinde Devlet Kanunu Geleneği. Osmanlı’da Devlet-Hukuk-Adalet. Eren yayınları, 27-36.
İnalcık, H. (2011). Osmanlı tarihi üzerinde kamuoyunu ilgilendiren bazı sorular. Doğu Batı Dergisi, 7, 27-40.
İnan, A. (2015). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu yayınları.
Karpuz, H. Ö. & Özgür, K. A. (2012). Gencine-i adalet’te iktidar aracı niteliği ile bilgi üzerine söylem çözümlemesi. Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 137-144.
Keskin, F. (2011). Söylem, arkeoloji ve iktidar. Doğu Batı Dergisi, 9, 15-23.
Komisyon (2009). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu yayınları.
Ögel, B. (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları II. MEB yayınları.
Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar). Türk Tarih Kurumu yayınları, I-II.
Ögel, B. (2017). Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar). Ötüken yayınları.
Özdemir, G. (2009). Batı’da ve Türklerde egemenlik anlayışı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 123-137.
Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi (Çev. M. Y. Sağlam). Bilgesu yayınları.
Roux, J. P. (2011). Türklerin ve Moğolların Eski Dini (Çev. A. Kazancıgil). Kabalcı yayınları.
Saraç, N. (2013). Badiou’da siyasi hakikat. Cogito - Üç Aylık Düşünce Dergisi, 74, 89-96.
Sözen, E. (2014). Söylem Belirsizlik Mübadele Bilgi/Güç ve Refleksivite. Birleşik yayınları.
Şirin, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Türk Dil Kurumu yayınları.
Taş, İ. (2014). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji. Kömen yayınları.
Taşağıl, A. (2014). Göktürkler I-II-III. Türk Tarih Kurumu yayınları.
Taşağıl, A. (2018). Bozkırın Kağanlıkları (Hunlar, Tabgaçlar, Göktürkler, Uygurlar). Kronik Kitap yayınları.
Tekin, T. (2008). Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu yayınları.
Türk, H. B. (2012). Çoban ve Kral Siyasetnamelerde İdeal Yönetici İmgesi. İletişim yayınları.
Ülken, H. Z. (2014). Türk Tefekkürü Tarihi. Yapı kredi yayınları.