FRENGİNİN TEDAVİSİNDE SALVARSAN İLE NEOSALVARSAN’IN KEŞFİ VE BAZI OSMANLI HEKİMLERİNİN BU İLAÇLAR HAKKINDAKİ DEĞERLENDİRMELERİ

Frengi, yüzyıllar boyunca toplumların adeta kâbusu olmuş bakteri kaynaklı bulaşıcı bir hastalıktır. Bu tehlikeli hastalık 15. yüzyılda Avrupa’da ciddi boyutlarda salgınlara neden olmuş ve pek çok kişinin ölümüne yol açmıştır. 19. yüzyılın başından itibaren ise Osmanlı topraklarında kendini gösteren bu hastalık, özellikle Kırım Savaşı sonrasında hızla yayılmıştır. Osmanlı Devleti’nin, bu yayılmayı durdurabilmek adına aldığı önlemler, bir türlü istenilen sonuca ulaşamamıştır. İstenilen sonuca ulaşılamamasında, hastalığın başarılı bir tedavi yönteminin olmayışının da payı bulunmaktadır. Nihayet, bütün tıp dünyasının dikkatini Almanya’ya çekmeyi başaran Bakteriyolog Paul Ehrlich, keşfettiği ilaç ile tedavide bir çığır açmıştır. Salvarsan adı ile 1910 yılında piyasaya sürülen bu ilaç, 1912 yılında Neosalvarsan adı ile geliştirilmiş ve yenilenmiştir. Büyük bir heyecanla karşılanan bu ilaçlar, 1940’lara kadar frengi tedavisinde kullanılan en etkin ilaçlar olarak kabul edilmiştir. Buna karşın bazı yan etkilerinin olduğu da zamanla ortaya çıkmış ve ilaçları, hastaları üzerinde deneyen kimi Osmanlı hekimleri, bu yan etkiler hakkındaki görüşlerini dile getirmişlerdir.

The Discovery of Salvarsan and Neosalvarsan in the Treatment of Syphilis and the Assessments of some Ottoman Doctors about these Medicines

Syphilis is a bacterial infectious disease which has literally become a nightmare of societies for centuries. This dangerous sickness, which caused serious epidemics and deaths in Europe during the 15th century, appeared in Ottoman lands at the beginning of the 19th century and rapidly spread particularly after the Crimean War. The precautions which was taken by the Ottoman Empire in order to cease this spread failed. One of there a sons for this failure lays in thelack of success fultre atment method. Finally, thebacteriologist Paul Ehrlich, whosucceeded in attracting the attention of the entire medical world to Germany, pioneered treatment with the medicine he discovered. This medicine was released in 1910 with the name Salvarsan and it was developed and renovated in 1912 under the name of Neosalvarsan. These medicines which was welcomedwith great enthusiasm in medical world, wasaccepted as the most effective medicines to cure syphilis until the 1940s. However, some side effect shave occurred over time and some Ottoman doctors who have tried the drugs on their patient shave expressed their opinions about these side effects.

PDF

___

Abuaf, İshak. (1910). “Frengi Hastalığının Deva-i Şafisi veyahut 606”, İttihat, 8 Eylül.
Başar, Zeki. (1948). “Türk Tıp Tarihi ve Tarihte Tıbbiyeli”, Sağlık Dergisi, Cilt: XXII, S. 7, Temmuz.
Behçet, Hulusi. (1935). Frengi Niçin Ayıp Görülür? İstanbul: İstanbul Halkevi Yayını.
Çelik, Osman Şerafettin. (1919). Yeni, Frengi Tedavisi Nedir?, Kitaphane-i Sudi, Orhaniye Matbaası.
Emraz-ı Sâriye Nizamnamesi (1330). Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası.
Fournier, Alfred. (1317). Frengi ve İzdivaç, Mütercimi: Celaleddin Muhtar, İstanbul.
Fracastor, Jerome. (1969). La Syphilis (1530) Golvalıların Hastalığı Üstüne Üç Kitap, Çeviren: Prof. Dr. Feridun Nafiz Uzluk, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
“Frengi Hastahanesi’nde 606 ve Hekim Marguli”, Köylü, 19 Eylül 1326.
“Frenginin Menşei”, Türkçe’ye Çeviren: Dr. Remzi Günenç, Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği Arşivi, C. II, S. 9-10, Mayıs-Temmuz 1935.
Gül, Abdülkadir. (2009). “XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum
Necmettin Arif.(1327). “Profesör Ehrlich ve 606”, Şehbal, 15 Mayıs, Adet: 40.
Nikiforuk, Andrew. (2000). Mahşerin Dördüncü Atlısı Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, Çev. Selahattin Erkanlı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Nur, Rıza. (1329). Belsoğukluğuna ve Frengiye Yakalanmamak Çaresi ve Yakalanmış Olanların Tedavisi, Yeni Tab, İstanbul: Muhtar Halit Kitaphanesi.
Ocak, Başak. (2016). Halk Sağlığı Hizmetinde 107 Yıl İzmir Büyükşehir Belediyesi Eşrefpaşa Hastanesi, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
Özden, Celaleddin Muhtar. (1317). Frengi Makalatı, İstanbul: Karabet Matbaası.
Özyar, Cevdet Fuat. (1334). “Frengide Neosalvarsan Tedavisinden Mütevellid Araz-ı Asabiye”, İzmir Etıbbasının İkinci İçtimaı, 30 Haziran-10 Temmuz, İzmir-Teşrifiye
Özbay, Kemal. (1976). Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C. I, İstanbul: Yörük Basımevi
Sağlık Bilgisi (1330). İstanbul: Ahmet İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi.
Suner, Saim. (1935). “Frengi Tedavisinin Hali Hazırı”, Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği Arşivi, C. II, S. 8, Mart.
Toprak, Zafer. (1987). “İstanbul’da Fuhuş ve Zührevi Hastalıklar 1914- 1933”, Tarih ve Toplum, C. 7, S. 39, Mart
Şinasi, (1913).“Frengi Hastahanesi İçin”, Ahenk, 11 Kanun-i Evvel. Yıldırım, Nuran. (1985).“Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık
Uygulamaları, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul.