FATİHLİ MEHMED TEVFİK PAŞA’NIN ŞEHZADE CEM KİTABI

Fatihli Mehmed Tevfik Paşa, son dönem Osmanlı tarihçiliğinin ve Osmanlı’da tarih eğitiminin önemli isimlerindendir. Paşa henüz yeni mezun kurmay bir subayken “Telhis-i Tarih-i Osmani” adlı eserini yazdı. Bu eserin uzun yıllar askeri idadilerde ders kitabı olarak okutulması son dönem Osmanlı subayları içerisinde Paşa’ya haklı bir ün kazandırdı. Paşa II. Meşrutiyet’in ilanı sonrasında sürgünden yurda dönünce bu ders kitabını gözden geçirdi ve Türkiye’de popüler tarihçiliğin ilk örneklerinden biri olan oldukça sade bir Türkçeyle kaleme aldığı “Osmanlı Tarihi”ni yayınladı. Paşa’nın bu eseri epey ilgi gördü. Bu süreçte Paşa’nın kaleme aldığı bir diğer popüler tarih kitabı da “Şehzade Cem”di. Paşa, vefat haberini aldığı Harbiye’den bir arkadaşının çizdiği kara kalem Şehzade Cem portresinden hislenmiş, bir Bursa seyahati sonrasında Şehzade Cem’in hayatını yazmaya karar vermişti. Paşa, Şehzade Cem’in şiirleriyle donattığı eserinde bahtsız şehzadenin hayatını tarihi roman üslubu ile kaleme aldı. Bu çalışmada Paşa’nın “Şehzade Cem” kitabı günümüz harflerine aktarılmış, böylelikle erken denebilecek bir yaşta vefat eden Paşa’nın tarihçiliğinin anlaşılması ve Şehzade Cem’le ilgili literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Fatihli Mehmed Tevfik Pasha’s Shahzadeh Cem Boo

Fatihli Mehmed Tevfik Pasha was an important figure in the last period of the Ottoman historiography and history education in the Ottoman Empire. He wrote “Telhis-i Tarih-i Osmani” while just new graduate staff officer. This book had been used as a textbook for military schools for many years. For this reason he achieved a rightfull reputation among the Ottoman officers of late period with this work. Pasha from exile returned to homeland after the Second Constitutional Monarchy declared. He revised this textbook and published with the name of “Osmanlı Tarihi” . This book one of the first examples in popular historiography in Turkey and written by quite simple Turkish. This book attracted a lot of interest. Another popular history book written by Pasha during this period was “Şehzade Cem”. Pasha got news death of a friend who drawen charcoal portrait of Shahzadeh Cem. He affected to this death news. And after the a Bursa trip he decided to write Shahzadeh Cem's life. In his book he described the life of the hapless shahzadeh in a historical novelistic style. He equipped his book with shahzadeh's poetries. In this study, the Pasha’s book Shahzadeh Cem has been transcriptioned to present-day letters in order to understand the writings of history of the Pasha who passed away at an early age and to contribute to the literature on Shahzadeh Cem.

PDF

___

AHMED REFİK, “Mehmed Tevfik Paşa”, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Cüz 33, İstanbul H 1331, s. 564-569.
BAYSUN, M. Cavid, “Cem Sultan”, İslam Ansiklopedisi, C III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1978, s. 69-81.
BAYSUN, M. Cavid, Cem Sultan, Hayatı ve Şiirleri, Türk Klasikleri Serisi: 7, Ahmet Halit Kitapevi, İstanbul 1946.
DANİŞMEND, İ. Hami, “Gurbetnâme-i Sultan Cem”, Fatih ve İstanbul Dergisi, 2 (7-12), 1954, s. 211-271.
EYİCE, Semavi, “Sultan Cem’in Portreleri Hakkında”, Belleten, 38 (145), 1973, s. 1-49.
FATİHLİ MEHMED TEVFİK PAŞA, Osmanlı Tarihi, İsmet Sarıbal (yay. haz.), Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
FATİHLİ MEHMED TEVFİK PAŞA, Şehzade Cem, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası, İstanbul 1327.
GENÇ, Vural, Acem’den Rum’a: İdris-i Bitlisî’nin Hayatı, Tarihçiliği ve Heşt Behişt’in II. Bayezid Kısmı (1481-1512), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
HOCA SADETTİN, Tâcü’t-tevârih, İsmet Parmaksızoğlu (sadeleştiren), C III, 4. bs. , Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
HUT, Davut, “Mehmed Tevfik Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C XLI, İstanbul 2012, s. 14-15.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin - ŞEŞEN, Ramazan - BEKÂR, M. Serdar -
GÜNDÜZ, Gülcan (yay. haz.), Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi, C I, İslam, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), İstanbul 2004.
İNALCIK, Halil, “A Case Study in Renaissance Diplomacy: The Agreement between Innocent VIII and Bayezid II regarding Djem Sultan”, Ottoman Diplomacy Conventional or Unconventional, A. Nuri Yurdusev (Ed.), Palgrave Macmillan, New York 2004, s. 66-89.
KUT, Günay, “Cem Sultan (Edebî Yönü)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C VII, İstanbul 1993, s. 284-286.
MEHMED ESAD, Mir’ât-ı Mekteb-i Harbiye, Artin Asaduryan Matbaası, İstanbul H 1315.
ŞAKİROĞLU, Mahmut H. , “Cem Sultan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C VII, İstanbul 1993, s. 283-284.
THUASNE, L. , Djem Sultan, Paris, 1892.