Batı Anadolu'da Bizanslı Yerel Hakimlerin Bağımsızlık Hareketleri (XII. Yüzyılın Sonları va XVIII. Yüzyılın Başlarında)

XII. yüzyılın sonları ve XIII. yüzyılın başlarında Bizans merkezî otoritesinin çökmesi sonucu Batı ve Kuzeybatı Anadolu’da Alaşehir, Menderes havzası, Sampson ve Paphlagonia gibi önemli merkezlerde Bizans yönetiminden bağımsız bir idare kurmak isteyen çeşitli yerel hâkimler ortaya çıkmıştır. Bu yarı bağımsız idarecilerden en önemlileri arasında Manuel Mavrozomes, Theodoros Mankaphas ve Sabbas Asêdenos’u sayabiliriz. Hâkim oldukları bölgelerde bağımsız bir idare kurmak isteyen bu isyancılar, Selçukluların ve yerel halkın desteği ile Bizans yönetimini uzun süre uğraştırmışlardır. Nihayet İznik imparatoru I. Theodoros Laskaris zorlu bir mücadelenin ardından bu yerel hâkimleri itaat altına almayı başarmıştır.

Independence Movements of the Local Byzantine Governors in the Western Anatolia (during the last period of the 12 th century and the first decade of the 13th century)

During the last period of the 12th century and the first decade of the 13th century the various semi-independent governors of important locations in the western and north-western Anatolia such as Philadelphia, the Meandric plateau, Sampson and Paphlagonia, considered themselves absolved from loyalty to the Byzantine Emperor, since central administration had collapsed (especially after the official capital had passed into Frankish hands). Most important of these semi-independent governors were Manuel Mavrozomes, Theodore Mangaphas and Sabbas Asedenos. These pretenders caused trouble for central government for a long time by supporting the Seljuks and native inhabitants of Anatolia. Eventually Emperor Theodore I Lascaris managed to subdue these pretenders after the forceful struggle.

PDF

___

Abû’l-Farac, Gregory İbnü’l-İbrî (G. Barhebraeus), Abû’l-Farac Tarihi, İngilizce’den Türkçeye çev. Ö. R. Doğrul, C.II, 2. Baskı, Ankara 1987.
Ahrweiller, Helen Glykatzi, “L’Experience Nicéne”, Dumbarton Oaks Papers, 29, (1975), s.23–40.
Akropolitês, Geôrgios, Khronikê Syngrafê, yay., Antônios D. Panagiôtou, Atina 2003.
Aksarayî, Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeretü’l-Ahbâr ve Müsayeretü’l-Ahyâr, yay. O. Turan, Ankara 1943; Türkçe çev., Mürsel Öztürk, Ankara 2000.
Altan, Ebru, “Myriokephalon (Karamıkbeli) Savaşı’nın Anadolu Türk Tarihindeki Yeri”, Türkler, C.VI. Ankara 2002, s.630–634.
Angold, Michael, A Byzantine Government in Exile Government and Society under the Laskarids of Nicaea (1204–1261), Oxford 1975.
Baykara, Tuncer, I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1164–1211), Gazi-Şehit, Ankara 1997.
Brand, C.M., “Asidenos, Sabbas”, The Oxford Dictionary of Byzantium, C.1, New York-Oxford 1991, s.207.
Brand, C.M., “Theodore Mankaphas”, The Oxford Dictionary of Byzantium, C.2, New York-Oxford 1991, s.1286–1287.
Bryer, Anthony, The Empire of Trebizond and the Pontos, London 1980.
Cahen, Claude, “Kaykhusraw I”, EI2, C.IV., Leiden 1978, s.816.
Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Türkçe çev., Yıldız Moran, İstanbul 1979.
Choniates, Nicetas, O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates, Translated by Harry J. Magoulias, Detroit 1984; Türkçe çev., Işın Demirkent, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206), İstanbul 2004; Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195), İstanbul 2006.
Demirkent, Işın, Haçlı Seferleri, İstanbul 1997.
Diehl, Charles, “The Fourth Crusade and the Latin Empire”, The Cambridge Medieval History, C.IV, Cambridge 1923, s.415–431.
Diehl, Charles, Bizans İmparatorluğu’nun Tarihi, Türkçe çev., A. Göke Bozkurt, İstanbul 2006.
Ersan, Mehmet, “Selçuklu Ermeni İlişkileri”, Türkler, C.VI, Ankara 2002, s.635–644.
Ersan, Mehmet, “I. Alâeddin Keykubad’ın Çukurova Siyaseti”, XIV CIEPO (14th. Symposium of the Comité International d’Etudes Pré-Ottomanes et Ottomanes) Uluslar arası Türk İncelemeleri Kongresi, İzmir 18–22 Eylül 2000, Ankara 2004, s.161–169.
Evangelidês, Tryfôn, Historia tês Trapezountos apo tôn Arkhaiotatôn Khronôn mekhri tôn Kathêmas, Odêssos 1898.
Fallmerayer, Jacob Philipp, Geshichte des Kaisertums von Trapezunt, Münih 1827/ Hildeheim 1964.
Gardner, Alice, The Lascarids of Nicaea The Story of an Empire in Exile, Amsterdam 1964.
Gibbon, Edward, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, C.VI, London 1913.
Gounaridês, Paris, “Theodôros I Komnênos Laskaris”, Ekpaidevtikê Hellênikê Enkyklopaideia, C.4, Atina 1985, s.62.
Hendy, Michael F., Coinage and money in the Byzantine Empire, 1081-1261, Washington D.C. 1969.
Hendy, Michael F.,“Byzantium, 1081–1204: The Economy revisted, Twenty Years On”, The Economy, Fiscal Administration and Coinage of Byzantium, Northampton: Variorum Reprints, 1989, III, s.1–48.
İbn Bibi, El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye, yay., A. Sadık Erzi, Ankara 1956; Türkçe çev., Mürsel Öztürk, C.I, Ankara 1996.
İbnü’l-Esir, el Kâmil fî’t-Târîh, C.XII yay., Carolus Johannes Tornberg, Beyrut 1386/1966; Türkçe çev., Abdülkerim Özaydın, C.XII İstanbul 1987.
Jerphanion, G.de, “Sampson et Amisos Une Ville à Déplacer de Neuf Cents Kılomètres”, Orientalia Christiana Periodica, I (1935), s.257–267.
Kaya, Selim, I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192–1211), Ankara 2006.
Karsten, Fledelius, “Byzantium and the West 1204-1996 a European Perspective”, Byzantium, Identity, Image, Influence, Major Papers, XIX International Congress of Byzantine Studies University of Copenhagen, 18-24 August, 1996, Copenhagen 1996, s.373-389.
Kazhdan, Alexander, “Mavrozomes”, The Oxford Dictionary of Byzantium, C.2, s.1319–1320.
Kordatos, I., Historia tês Vyzatinês Aftokratorias, (1204-1453), C.II, Atina 1960.
Lampsidês, O.D., “Apopseis epi tou Kratous tôn Megalôn Komnênôn”, Arkheion Pontou, 24 (1961), s. 14-34.
Lampsidês, O.D., “Peri tên İdrysin tou Kratous tôn Megalôn Komnênôn” Arkheion Pontou, 31 (1971–1972), s.3-18.
Mélikoff, İ., “Denizli”, EI2, C.II, Leiden-London 1965, s.204-205.
Miller, William, “The Empire of Nicaea and the Recovery of Constantinople”, The Cambridge Medieval History, C.IV, Cambridge 1923, s.478–516.
Miller, William, Trebizond, The Last Greek Empire of the Byzantine Era 1204–1461, Chicago 1969.
Nicol, Donald M., The Despotate of Epiros (1204-1267), Oxford 1957.
Nicol, Donald M., “The Fourth Crusade and the Greek and Latin Empires, 1204–1261”, The Cambridge Medieval History, IV, (1966), s.275–330.
Nicol, Donald M., “Hê Aftokratoria tês Trapezountos”, Hê Historia tou Hellênikou Ethnous, C.9, Atina 1980, s.325–331.
Nicol, Donald M., “Apo tên Alôsê ôs tên Anaktêsê tês Kônstantinoupolleôs (1204–1261”, Hê Historia tou Hellênikou Ethnous, C.9, Atina 1980, s.76–106.
Niğdeli Kadı Ahmed, el-Veledü’ş-Şefik, Fatih Kütüphanesi, No: 4519.
Orgels, Paul, “Sabas Asidénos Dynaste de Sampsôn”, Byzantion, X (1935), s.67–80.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Türkçe çev., Fikret Işıltan, 3. baskı, Ankara 1991.
Papadopoulos, A.A., “Aleksios I Komnênos”, Megalê Ellênikê Enkyklopaideia, C.14, s.782.
Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C.III, Türkçe çev., Fikret Işıltan, 2. baskı, Ankara 1992.
Samouêlidês, Khrêstos, Historia tou Pontiakou Hellênismou, 3. baskı, Atina 2002.
Savvides, Aleksios G.C., Byzantium in the Near East : its relations with the Seljuk sultanate of Rum in Asia Minor, the Armenians of Cilicia and the Mongols, A.D. c. 1192-1237, Selanik 1981.
Savvides, Aleksios G.C., Vyzantina Stasiastika kai Aftonomistika Kinêmata sta Dôdekanêsa kai stê Mikra Asia 1189-1240, Atina 1987.
Savvides, Aleksios G.C., “Trapezounta Aftokratoria (1204–1461)”, Megalê Genikê Enkyklopaideia, C.51, Atina 1988, s.175-177.
Savvides, Aleksios G.C., “Byzantium’s Oriental Front in the First Part of the Thirteenth Century: The Empires of Nicaea and Trapezous (Trebizond) in view of the Seljuk and Mongol Menace”, VyzantinoTourkika Meletêmata, Atina 1999, s.49–69.
Süryani Keşiş Mikhail Vekayinâmesi, Türkçe çev., H. D. Andreasyan (Türk Tarih Kurumu’nda Basılmamış nüsha).
Treadgold, Warren, A History of the Byzantine State and Society, Stanford, California, 1997
Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, 4. baskı İstanbul 1996.
Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul 1993.
Uyumaz, Emine, Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220–1237), Ankara 2003.
Vasiliev, A.A., “The Foundation of the Empire of Trebizond (1204-1222)”, Speculum, XI (1936), s.3-57;
Vryonis, Speros, The Decline of Medieval Helenism in Asia Minor and the Process of Islâmization from Eleventh through the Fifteenth Century, Berkeley, 1971.