XVII. Yüzyıl Sonlarında Aydın'da Bir Osmanlı Bürokratı: Defterdar İsmail Paşa (Kirli)

Osmanlı mali bürokrasisi içinden yetişmiş bir bürokratın birçok aşamadan geçtikten sonra taşrada Osmanlı merkez maliyesince çok önem verilen bir görev olan Aydın Muhassıllığına atanması ve görevi başındayken vefat etmesini konu alan bu çalışmamız hem taşra tarihine hem de muhassıllık kurumuna ilişkin bilgiler vermektedir. XVII. yüzyıldan itibaren bazı eyalet sancaklarındaki miri mukataaların bir kısmının birleştirilerek, gelirlerin toplanması işi, Muhassıl unvanıyla, merkezden tayin edilen, üst düzey Osmanlı bürokratları ile gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Aydın Muhassıllığına atanan Defterdâr İsmail Paşa da bu görevlilerden birisidir. Muhassıl olarak tayin edilen kişiler, dönemin Osmanlı idari-mali bürokrasisi içerisinde etkin olan kişilerdendir. Osmanlı Maliye teşkilâtının Defterdarlık gibi en üst makamlarına kadar yükselmiş olan Muhassıl İsmail Paşa’nın vefatında yanında bulunan eşyalar da şer’iyye sicillerine kaydedilmiştir..

An Ottoman Bureaucrat in Aydın in the Last Years of 17th Century: Defterdar İsmail Paşa (Kirli)

İsmail Paşa was an important officer in Ottoman fiscal administration who was comissioned as a defterdâr. He took lots of decision on Ottoman fiscal administration while he was defterdâr. Then he was charged as Muhassıl of Aydın. Muhassıllık of Aydın was founded at last decades of 17th Century. The main aim of this fiscal unit was to collect the iltizam taxes of mîrî mukataas and to deliver these to the state treasure. When İsmail Paşa died in Turgutlu, his heritage was registered Manisa Kadı Sicils. This heritage is very interesting because it is concerning an Ottoman Pasha who died in charge

___

  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi
  • D.BŞM. ANM.1.d 17274
  • AE. SMST. II 05/479
  • Manisa Şer’iyye Sicilleri
  • (M.Ş. S).166/143(a)
  • Defterdâr Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekaiyât Tahlil ve Metin (1066–1116/1656–1704), Hazırlayan: Abdülkadir Özcan, TTK. Yayınları, Ankara, 1995, s. 347.
  • Gökbel, Asaf - Şölen, Hikmet; Aydın İli Tarihi, Aydın, 1936
  • Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, c. II, İstanbul, 1311.
  • Mehmet Zeki Pakalın; Mâliye Teşkilâtı Tarihi (1442–1930), Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını No: 1977–180/II, Ankara, 1978, s. 40.
  • Uluçay, Çağatay, XVII. Asırda Saruhan’da. Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul, 1944,
  • Tarih-i Râşid, Cilt II(18–194.Varaklar), Dersaadet, 1153.
  • Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa Tarihi, Cild: II, Orhaniye Matbaası, İstanbul,1928.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.III, Kısım: 2, T.T.K. Yay., Ankara, 2003.
  • Zeki Tekin, “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Türkler, c. 10, s. 644.