Zihin Yetersizliği Olan Yetişkin Bireylere İletişim Sırasında Kişilere Gereksiz Dokunmadan Kaçınma Becerisinin Öğretiminde Sosyal Öykülerin Etkililiği

Özel eğitimin amacı, özel gereksinimli bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda bağımsız olarak yaşamlarını sürdürmelerini sağlamaktır (Cavkaytar ve Diken, 2007). Özel gereksinimli bireylerin toplum içinde bağımsız olarak yaşamlarını sürdürmeleri ise sahip oldukları becerilerle ilişkilidir (Baran ve Cavkaytar, 2007). Zihinsel yetersizliği olan bireyler akranlarına oranla daha fazla duygusal ve sosyal problem yaşamaktadırlar. Pratik uyum becerilerinden olan sosyal beceri alanında da zihinsel yetersizliği olan bireyler destek ve ilgiye gereksinim duymaktadırlar (Cavkaytar ve Diken, 2007). Toplumsal yaşam içinde sosyal kabulü belirleyen sosyal beceriler her birey için önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle, zihinsel yetersizliği bulunan bireylerin toplum içinde etkin ve bağımsız rol alabilmeleri sosyal beceri düzeyleriyle bire bir ilişkilidir (Çiftçi ve Sucuoğlu, 2009). Bu araştırmanın amacı, zihin yetersizliği olan yetişkin bireylere iletişim sırasında başkalarına gereksiz dokunmadan kaçınma becerisinin öğretiminde sosyal öykülerin etkililiğini araştırmaktır. Zihin yetersizliği olan yetişkin bireylere iletişim sırasında başkalarına gereksiz dokunmadan kaçınma becerisinin öğretiminde sosyal öykü yönteminin etkililiğinin araştırıldığı bu çalışma, tek-denekli araştırma deseni ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcıları 30-33 yaş aralığındaki hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan iki yetişkin bireydir. Çalışmaya katılan katılımcılar gönüllülük esasına göre belirlenmiştir. Bunun dışında çalışmaya, araştırmacıyla beraber güvenirlik verilerini toplamak üzere iki gözlemci de katılmıştır. Araştırmanın bulguları, tüm katılımcılarda iletişim sırasında başkalarına gereksiz dokunmadan kaçınma becerisinin öğretiminde sosyal öyküler yönteminin etkili olduğunu ortaya koymuştur. Sonuçlar alanyazın doğrultusunda tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zihin Yetersizliği, Sosyal Öyküler, Sosyal Uyum Becerileri

Keywords:

Zihin Yetersizliği, Sosyal Öyküler, Sosyal Uyum Becerileri,

PDF

___

Acar, Ç. (2015). Otizmli çocuklara sosyal becerilerin öğretiminde anneler tarafından hazırlanarak sunulan sosyal öykü ve video modelle öğretim uygulamalarının karşılaştırılması. (Yayınlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Akçamete, G., ve Avcıoğlu, H. (2005). Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin (7-12 yaş) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 61-77.
Akçamete, G., ve Gürgür, H. (2009). İşitme yetersizliği olan çocukların eğitimi. G. Akçatepe (Ed.), Genel eğitim okullarında özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (ss. 441-473). Ankara: Kök Yayıncılık.
Akgün Giray, D. (2015). Öğretmen adaylarınca hazırlanan ve sunulan sosyal öykülerin otizm spektrum bozukluğu olan çocukların sosyal beceri edinmeleri üzerindeki etkililiği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Akmanoğlu, N. (2008). Otistik çocuklara kötü niyetli yabancı kişilerin kaçırma girişimlerinden kaçınmayı öğretme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Alptekin, S. (2012). Sosyal becerilerin zihinsel engelli öğrencilere doğrudan öğretim yaklaşımıyla öğretimi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 31 (1), Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/omuefd/issue/20248/214825.
Baran, N., ve Cavkaytar, A. (2007). Opinions and suggestions of employers on employment of individuals with mental retardation. Elementary Education Online, 6(2) , 213-225.
Barry, L. M., & Burlew, S. B. (2004). Using social stories to teach choice and play skills to children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 19(1), 45-51.
Bellini, S., Akullian, J., & Hopf, A. (2007). Increasing social engagement in young children with autism spectrum disorders using video self-modeling. School Psychology Review, 36, 80–90.
Bremer, C. D., & Smith, J. (2004). Teaching social skills. Information Brief, 3(5), 1-5.
Byiers, B. J., Reichle, J., & Symons, F. J. (2012).Single-subject experimental design for evidence-based practice.American Journal of Speech-Language Pathology, 21, 397–414. doi:10.1044/1058-0360(2012/11-0036)
Caldarella, P., & Merrell, K. W. (1997). Common dimension of social skills o f children and adolescent: A taxonomy o f posİtive behaviors. Social Psychology Review, 26(2), 264-278.
Cavkaytar, A. ve Diken, H.İ. (2007). Özel eğitime giriş. Ankara: Kök Yayıncılık
Clees, T. J., & Gast, D. L. (1994). Social safety skills instruction for individuals with disabilities: A sequential model. Education and Treatment of Children, 17 (2), 163-184.
Collet-Klıngenberg, L. & Chadsey-Ruch, J. (1991). Using a cognitive process approach to teach social skills. Education and Training in Mental Retardation,26 (3), 258-270.
Çağlar, D. (1979). 1979 Çocuk yılında özel eğitimde eğitilebilir geri zekalı çocukların teşhis sorunları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 12(1), 213-231.
Çiftçi, İ., ve Sucuoğlu, B. (2009). Bilişsel süreç yaklaşımıyla sosyal beceri öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Çiftçi, İ. (2001). Zihinsel engelli bireyler için hazırlanan bilişsel süreç yaklaşımına dayalı sosyal beceri programının etkililiğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çiftçi, İ. ve Sucuoğlu, B. (2004). Bilişsel süreç yaklaşımıyla sosyal beceri öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Dağseven, D. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere sosyal becerilerin kazandırılmasında doğrudan öğretim ve bilişsel süreç yaklaşımları ile yapılan öğretimin etkililiklerinin ve verimliliklerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Eripek, S. (2005). Zeka geriliği. Ankara: Kök Yayıncılık.
Fisher, K., & Haufe, T. (2009). Developing social skills in children who have disabilities through the use of social stories and visual supports. (Unpublished master’s thesis). Saint Xavier University Chicago.
Gerhardt, P. F., & Crimmins, D. (2013). Social skills and adaptive behavior in learners with autism spectrum disorders. Baltimore: Brookes Publishing Company.
Gray, C. (2010). The new social story book. Arlington Texas: Future Horizons INC.
Gresham, F. M., & Reschly, D. J. (1988). Issues in the conceptualization, classification, and assessment of social skills in the mildly handicapped. Advances in School Psychology, 6, 203-247.
Kerr, M. M., Nelson, C. M., & Lambert, D. L. (1987). Helping adolescents with learning and behavior problems. Columbus: Charles E. Merrill.
Luckasson, R., Coulter, D. L., Polloway, E. A., Reiss, S., Schalock, R. L., Snell, M. E., …, Stark, J. A. (1992). Mental retardation: Definition, classifi cation, and system of supports (9th edition). Washington: American Association on Mental Retardation.
Margalit, M. (1993). Social skills and classroom behavior among adolescents with mild mental retardation. Washington: American Association on Mental Retardation.
McMahon, C. M., Wacker, D. P., Sasso, G. M., & Melloy, K. J. (1994). Evaluation of the multiple effects of a social skill intervention. Behavioral Disorders, 20(1), 35-50.
Milli Eğitim Bakanlığı. (1997). Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Olçay-Gül, S. (2012). Ailelerce sunulan sosyal öykülerin otizm spektrum bozukluğu olan ergenlerin sosyal becerilerine etkileri. Ankara: Eğiten kitap.
Özdemir, S. (2008). Using multimedia social stories to ıncrease appropriate social engagement in young children with autism. The Turkish Online Journal of Educational Technology. 7(3) 1-9.
Özokçu, O. (2007). Birlikte eğitim ortamlarindaki zihin engelli öğrencilere sosyal becerilerin kazandirilmasinda doğrudan öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Pınar, E. G. E. (2006). Farklı engel gruplarının iletişim özellikleri ve öğretmenlere öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(02), 1-28.
Reynhout, G., & Carter, M. (2007). Social Story™ efficacy with a child with autism spectrum disorder and moderate intellectual disability. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 22(3), 173-181.
Reynhout, G., & Carter, M. (2009). The use of social stories by teachers and their perceived efficacy. Research in Autism Spectrum Disorders, 3(1), 232-251.
Samuels, R., & Stansfield, J. (2012). The effectiveness of social stories™ to develop social interactions with adults with characteristics of autism spectrum disorder. British Journal of Learning Disabilities, 40(4), 272-285.
Sazak, E. (2003). Zihin engelli birey için hazırlanan akran aracılı sosyal beceri öğretim Programının etkililiğinin incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Sazak Pinar, E., ve Sucuoglu, B. (2013). The outcomes of a social skills teaching program for inclusive classroom teachers. Educational sciences: Theory and practice, 13(4), 2247-2261.
Schalock, R. L., Luckasson, R., ve Tassé, M. J. (2021). Twenty questions and answers regarding the 12th edition of the AAIDD manual: Intellectual disability: definition, diagnosis, classification, and systems of supports. Washington: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
Schneider, N., & Goldstein, H. (2010). Using social stories and visual schedules to improve socially appropriate behaviors in children with autism. Journal of Positive Behavior Interventions, 12(3), 149–160. https://doi.org/10.1177/1098300709334198
Selimoğlu, Ö. G., Özdemir, S. , Töret, G. ve Özkubat, U. (2013). Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm tanılama sürecinde ve tanı sonrasında yaşadıkları deneyimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education,5 (2) , 129-161 . DOI: 10.20489/intjecse.107930
Stormont, M. (2001). Social outcomes of children with AD/HD: Contributing factors and implications for practice. Psychology in the Schools, 38(6), 521-531.
Swaggart, B. L., Gagnon, E., Bock, S. J., Earles, T. L., Quinn, C., Myles, B. S., ve Simpson, R. L. (1995). Using social stories to teach social and behavioral skills to children with autism. Focus on Autism And Other Developmental Disabilities, 10(1), 1-16.
Tekin, E. (2000). Karşılaştırmalı tek-denekli araştırma modelleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2 (04) , . DOI: 10.1501/Ozlegt_0000000049
Tekin-İftar, E., ve Kırcaali-İftar, G. (2012). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri Ankara: Vize Basın Yayın. Tekin-İftar, E. (2012b). Geçerlik. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar içinde (ss. 133-154). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, No: 38.
Töret, G. , Özdemir, S., Gürel Selimoğlu, Ö. ve Özkubat, U. (2014). Otizmli çocuğa sahip olan ebeveynlerin görüşleri: otizm tanımlamaları ve otizmin nedenleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15 (1), 1-17. DOI: 10.1501/Ozlegt_000000018
Vuran (2007). Sosyal yeterliklerin geliştirilmesi. S. Eripek (Ed.), İlköğretimde kaynaştırma içinde (ss. 221-242). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AçıköğretimYayınları.
Vuran, S. (2005). The sociometric status of student with disabilities in elementary level integration classes in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 18, 217-235.
Vuran, S., ve Turhan, C. (2013). Sosyal Öyküler. İçinde S. Vuran (Ed.), Sosyal yeterliklerin geliştirilmesi (2. Basım) içinde (ss. 162- 187). Ankara: Vize Yayıncılık.