Presenteeism ve İş Stresinin Çalışan Performansına Etkisi: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama

Özet İşletmelerin sağlıklı bir çalışma ortamı içinde sürekli gelişen ve değişen teknoloji ile uluslararası piyasada rekabet avantajı elde ederek yaşamlarını sürdürmeleri gerekmektedir. Bunun için çalışanlarının yüksek bir performans sergilemesine ihtiyaçları vardır. Çalışanların performanslarını etkileyen birçok önemli etken söz konusu olup, presenteeism ve iş stresi bunlardan sadece ikisidir. Yapılan bu araştırmada, presenteeism ve iş stresinin çalışan performansı üzerindeki etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, Trakya Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir tekstil firması çalışanları çalışma kapsamına alınmıştır. Analizlerde ilk olarak presenteeism ve iş stresinin çalışan performansı üzerinde negatif etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışmada ek olarak çalışanların presenteeism davranışlarının demografik özelliklerine göre farklılaşmadığı ancak iş stresinin cinsiyete göre, çalışan performansının cinsiyete ve yaşa göre farklılaştığı tespit edilmiştir.

___

  • Aboagye, E., Björklund,C., Gustafsson, K., Hagberg, J., Aronsson, G., Marklund, S., Leineweber, C. and Bergström, G. (2019). Exhaustion and Impaired Work Performance in the Workplace. Associations With Presenteeism and Absenteeism. Journal of Occupational and Environmental Medicine. Cilt: 61, Sayı: 11, s. 438-444.
  • Abramis D.J. (1994). Work Role Ambiguity, Job Performance: Metaanalyses and Review” Psychol Rep, Cilt: 3, Sayı: 75, s.1411-1433.
  • Akçakanat, T. (2019). Hava Trafik Kontrolörlerinde Algılanan İş Stresinin İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinde İş Tatmini Ve Öznel Yorgunluk Algısının Rolü, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 4, s.901-920.
  • Aksoylu, S. (2019). Muhasebe Meslek Mensuplarında Strese Neden Olan Faktörler Üzerine Bir Araştırma: Kayseri İli Örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 21, s. 228-245.
  • Akyol, S. (2015). Strateji, Liderlik ve Çalışan Performansı, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Albrecht, K. (1988). Gerilim ve Yönetici, çeviren: Kemal Tosun ve diğerleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayını.
  • Allen D.R., Hitt M. and Greer, C.R. (1982). Occupational Stress and Perceived Organizational Effectiveness in Formal Groups: An Examination of Stress Level and Stress Type, Pers Psychol. Sayı: 35, s. 359– 371.
  • Ataman, G. (2002). İşletme Yönetimi, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
  • Baker-McClearn, D., Greasley, K., Dale, J. and Griffith, F. (2010). Absence Management And Presenteeism: The Pressures On Employees To Attend Work And The İmpact Of Attendance On Performance, Human Resource Management Journal, Cilt: 20, Sayı: 3, ss. 311-328.
  • Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (2011). Stres ve Başa çıkma Yolları, Remzi Kitapevi, 19. Baskı, İstanbul.
  • Bayar, A. (2012). Eğitim Kurumlarında Presenteizm’in Azaltılmasında Ödüllendirmenin Rolü, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi ABD, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Baysal, İ.A. (2012). Presenteeism (İşte Varolmama Sorunu) İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki: Adnan Menderes Üniversitesi Akademik Personeli Üzerinde Bir Uygulama, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, İşletme Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
  • Bertolino, M.M., Truxillo, D. and Fraccaroli, F. (2013). Age Effects On Perceived Personality And Job Performance. Journal of Managerial Psychology, Cilt: 7, Sayı: 28, s.867-885.
  • Bharathi, T. and Gupta, K.S. (2017). A Study on Job Stress and Its Influence on the Productivity Among Women Employees in IT Sector ,SAGAR International Journal of Management and Research, Cilt 6, s. 393 – 398.
  • Bilgili, H. ve Tekin, E. (2019). Örgütsel Stres, Örgütsel Bağlılık ve Öğrenilmiş Güçlülük İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, OPUS- Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 18, ss. 2165-2200.
  • Cooper, C.L. (1998). The Changing Nature of Work, Community Work and Family, Cilt: 1, Sayı: 3, s. 313-317.
  • Conway P.M., Hogh A., Rugulies R.E. and Hansen A.M. (2014) Is Sickness Presenteeism A Risk Factor For Depression? A Danish 2-Year Follow-Up Study. J Occup Environ Med. Cilt: 56, Sayı: 6, ss. 595–603.
  • Çınar, G. (2017). Kamu Hastanelerindeki Yönetim Aksaklıklarının Çalışan Performansına Etkisi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Hastane Ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Çiçeklioğlu, H. ve Taşlıyan, M. (2019). Eğitim Kurumu Çalışanlarının Presenteeism (İşte Var Olamama) Algılarının Performanslarına Olan Etkisi ve Sosyo-Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 14, s. 22-53.
  • Dağ, Ş. (2017). Gıda Sektöründe Dönüşümcü Liderin Çalışan Performansına Etkisi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Dew, K. and Taupo, T. (2009). The Moral Regulation Of The Workplace: Presenteeism And Public Health, Sociology of Health & Illness, Cilt: 31, Sayı: 7, s. 994-1010.
  • Erdoğan E. (2011). Örgütsel Sessizlik ve Performans İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Eroğlu, F. (2011). Davranış Bilimleri, 11. Basım, Beta Basım-Yayım, İstanbul.
  • Fırat Çorbacıoğlu, F. (2018). İşyerinde Mobbingin Çalışan Performansına Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Fiore, T. (2005). Resolving Workplace Conflict 4 Ways To A Win-Win Solution By, http://www.conflict 911.com/quest.conflict/winwin. conflict.htm.as (5.01.2020).
  • Florea, R. (2016). Individual and Organizational Implications of Work-related Stres, Economy Transdisciplinarity Cognition, Cilt: 1, Sayı: 19, s. 28-33.
  • Fuentes-Fuentes, M.M., Albacete-Sáez, C. A. and Lloréns-Montes, F.J. (2004). The impact of environmental characteristics on TQM principles and organizational performance, Omega, Cilt: 32, Sayı: 6, ss. 425-442.
  • Gerzina, H. A. (2014). An Analysis of the Relationship Between Job Stress and Resilience Among US Members of the Association of Standardized Patient Educators. Kent State University College of Education, Ohio.
  • Gilbreath, B. and Karimi, L. (2012). Supervisor Behavior and Employee Presenteeism, International Journal of Leadership Studies, Cilt: 7, Sayı: 1, ss. 114-131.
  • Gürler, N. (2018). İş Stresi Ve Pozitif Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Genel İşletmecilik, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2018.
  • Hansen, C.D. and Andersen, J.H. (2008). Going ill to Work- What Personal Circumstances, Attitudes and Work-related Factors are Associated with Sickness Presenteeism, Social Science and Medicine, Cilt: 67, Sayı: 6, ss. 956-964.
  • Hemp, P. (2004). Presenteeism: At Work-But Out Of İt. Harvard Business Review, Cilt: 10, Sayı: 82, ss. 49-58.
  • Hodgetts, R.M. ve Luthans, F. (2001). International Management, The Mc Graw Hill Companies, s.34.
  • Jamal, M. (1984). Job Stress And Job Performance Controversy: An Empirical Assessment, Organizational Behavior and Human Performance, Sayı: 33, ss. 1-21.
  • Kandemir, A. (2014). Hastane Çalışanları Arasında Sağlık Sorunları Nedeniyle Yaşanan İşte Var Olamama ve İşe Devamsızlık Davranışı ile Maliyetini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Kurumları Yönetimi ABD, Sağlık Kurumları Yönetimi Programı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Karakaya, T. (2018). İş Güvenliği Uzmanlarının Çalışma Yaşamı Özellikleri, İş Stresi Ve İş Güvencesizliğinin Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı Programı, Yüksel Lisans Tezi, Ankara.
  • Kathryn, H.R. (1984). Joint Venture and Global Stategies, Colombia Journal of World Business, CXIX(2), S.12.
  • Kılıç, B. (2018). İşyerinde Yalnızlık Ve İşyerinde Dışlanma Sarmalında Presenteeısm: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim Organizasyon Bilim Dalı, Konya.
  • Kinman, G. (2019). Sickness Presenteeism At Work: Prevalence, Costs And Management. Br Med Bull, Cilt: 1, Sayı: 129, ss. 69-78.
  • Kirkman, B.L. and Rosen, B. (1999). Beyond Self-Management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment, Academy of Management Journal, Vol. 42 Issue 1, 58-74.
  • Koçer, C. (2015). Kariyer Yönetimi-İş Stresi İlişkisi ve İmalat Sektöründe Bir Araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
  • Koçoğlu, M. (2007). İşletmelerde Presenteeısm Sorunu ve İnsan Kaynakları Yönetimi Çerçevesinde Mücadele Yöntemleri, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, İnsan Kaynakları Yönetimi Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Koopman, C., Pelletier, K.R., Murray, J., Sharda, C.E., Berger, M., Turpin, R.S., Hackleman, P., Gibson, P., Holmes, D.M. and Bendel, T. (2002). Stanford Presenteeism Scale: Health Status and Employee Productivity, Journal of Occupational and Environmental Medicine, Cilt 44, Sayı 1, ss. 1- 12.
  • Levine S. and Scotch N.A. (1970). Social Stress, Chicago: Aldine Publishing Co,
  • Lewis, D. (1995). Bir Dakikada Stres Yönetimi, Çev. Nedime Harmandağı, Arda’s Yayınları, İzmir.
  • Lowe, G. (2002). Here in Body Absent in Productivity, The National Journal of Human Resources Management, http://grahamlowe.ca/wpcontent/uploads/import_docs/2002-12-02-Lowe.pdf, (19.02.2018).
  • Luthans, F. (1994). Organizational Behaviour, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
  • Mathis, R.L., and Jackson, J.H. (2010). Human Resource Management, South-Western Cengage Learning, USA.
  • Oruç, Ş. (2015). Presenteizm İle Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi, Aksaray.
  • Özdevecioğlu, M., Bulut, A.E., Tekçe, E.A., Çirli, Y., Gemici, T., Tozal, M. ve Doğan, Y. (2003). Kadın ve Erkek Yöneticilerin Yönetimi Altındaki Personelin Motivasyon, Stres ve Tatmini Farklılıklarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, ss. 125-138.
  • Pehlivan, İ. (1995). Yönetimde Stres Kaynakları, Pegem Yayınları, Yayın No:16, Ankara.
  • Rahman, S. and Bullock, P. (2005). Soft TQM, Hard TQM, And Organizational Performance Relationships: An Empirical Investigation, Omega, Cilt: 1, Sayı: 33, ss. 73-83.
  • Robbins, S. P. and Judge, T. A. (2013). Örgütsel Davranış, çev. İnci Erdem, Nobel Yayınevi, Ankara.
  • Robertson, I. and Cooper, C. L. (2011). Well-Being: Productivity And Happiness At Work, (1. Baskı). Hampshire: Palgrave Macmillan.
  • Ross, R.R. ve Altmaier, E.M. (1994). Intervention in Occupational Stress: A Handbook of Counselling for Stress at Work, London: Sage Publications.
  • Rowshan, A. (2000). Stres Yönetimi, Çev.: Şahin Cüceloğlu, Sistem Yayıncılık, İstanbul
  • Saarvala, E. (2006). Presenteeism: The Latest Attack On Economic And Human Productivity, Human Resources Management, http://www.supportingadvancement.com/employment/general/saarvala_presenteeism .pdf, (17.03.2018).
  • Saks, A. M., Waldman, D. A. (1998). The relationship between age and job performance evaluations for entry level professionals. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, Cilt: 4, Sayı: 19, ss. 409-419.
  • Selye, H. (1976). Further Thoughts on Stress Without Distress, Med. Times, Sayı: 104, ss. 124–132.
  • Sharma, S., Sharma, J.A. and Devi, A. (2012). Role Stress Among Banking Sector Employees: A Logit Approach, The IUP Journal of Organizational Behavior, 11( 3): 41-63.
  • Sims, R.R. (2002). Organizationel Success Through Effevtive Human Resources Management. USA: Greenwood Oublihing Groups.
  • Sullivan, S.E. and Rabi S.B. (1992). Organizational Stress, Job Satisfaction And Job Performance: Where Do We Go From Here?, Journal of Management, Cilt:18, No: 2, ss. 353-374.
  • Tayfun, A. ve Çatır, O. (2013). Örgütsel Sessizlik ve Çalışanların Performansları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 3, ss. 114-134.
  • Tekin, B ve Deniz, B. (2019). Muhasebe Meslek Mensuplarının İş Stresi, İş Performansı ve İş Tatmini Düzeyleri Üzerinde Kontrol Odağı Etkili Bir Faktör Mü? Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 84, ss. 65-94.
  • Tekin, E., Yazgan Çilesiz, Z. ve Gede, S. (2019). Farklı Meslek Gruplarında Çalışanların Algılanan Stres Düzeyleri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Üzerine Bir Araştırma, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 9, ss. 79-89.
  • Theorell T., Perski A., Akerstedt T., Sigala F., Ahlberg-Hultén G., Svensson, J. and Eneroth, P. (1988). Changes in Job Strain in Relation to Changes in Physiological State. Scand J Work Environ Health, Sayı: 14, ss. 189–196.
  • Tınaz, P. (2005). Çalışma Yaşamından Örnek Olaylar, İstanbul: Beta Yayım.
  • Tutar, H, (2000). Kriz ve Stres Ortamında Yönetim, Hayat Yayıncılık, İstanbul.
  • Tutar, H ve Altınöz, M. (2014). Örgütsel İklimin İş gören Performansı Üzerine Etkisi: Ostim İmalat İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 65, ss. 196-218.
  • Ulukuş, K.S. (2001). Stres ve İş Verimi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
  • Vosloban, R. I. (2012). The Influence of the Employee's Performance On The Company's Growth - A Managerial Perspective, Procedia Economics and Finance, Volume 3, pp. 660-665.
  • Yavan, Ö. (2017). Çalışanların işe gitmeme ve çalışıyor gibi görünme davranışları üzerine bir araştırma: Zonguldak Taşkömürü kurumu örneği, International Journal of Economic and Administrative Studies, Cilt: 19, ss. 249-276.
  • Yavuz, N. ve Doğan, A. (2019). İş Stresinin İş- Yaşam Dengesi Üzerindeki Etkisinin Esnek Çalışma Bağlamında Test Edilmesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 35, ss. 41-62.
  • Yıldırım, Y. Taşmektepligil, Y.M. ve Üzüm, H. (2011). Kısa Versiyon Örgütsel Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması (Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması), Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilim Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, ss. 103–108.
  • Yılmaz, A. (2016). Algılanan Örgütsel Destek Ortamında İş Stresi ve İş Yaşam Kalitesinin İş Performansı Üzerine Etkisinin Araştırılması: İstanbul’da Bulunan Beş Yıldızlı Otellerde Çalışan Aşçılar Üzerine Bir Araştırma, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD, Doktora Tezi, İstanbul.
  • Zimmerman, R. D. (2008). Understanding the Impact of Personality Traits on Individuals’ Turnover Decisions: A Meta Analytic Path Model, Personnel Psychology, Sayı: 61, ss. 309-348.