Ergenlerde Psikolojik İyi Oluş ve Duygusal Özerklik Arasındaki İlişkide Anne Baba Tutumlarının Aracı Rolü

Bu araştırmada ergenlerde psikolojik iyi oluş ve duygusal özerklik arasındaki ilişkide anne baba tutumlarının etkisini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma İstanbul’un Tuzla ilçesinde yer alan ortaöğretim kurumlarından 9., 10., 11. ve 12. sınıflarında öğrenimine devam eden 257'si (%55,6) kız, 205’i (%44,4) erkek olmak üzere toplam 462 lise öğrencisi üzerinde gerçekleşmiştir. Ergen bireylerin iyi oluş seviyelerine dair veriler için EPOCH (Ergenlerde Beş Boyutlu İyi Oluş Modeli) Ölçeği, duygusal özerklik seviyelerine ilişkin veriler için "Duygusal Özerklik Ölçeği", anne ve babasından algıladıkları tutumu ölçmek için “Anne-Baba Tutum Ölçeği” ve kişisel veriler için araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu" kullanılmıştır. Aracılık analizinde Pearson Momentler Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda psikolojik iyi oluşun, Kabul/İlgi alt boyutu ile pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda psikolojik iyi oluş ile duygusal özerklik arasında da pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Duygusal özerklik ile Kabul/İlgi alt boyutu arasında da yine pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Bu bulgular, aracılık analizinin ilk varsayımının sağlandığını kanıtlar niteliktedir. Psikolojik iyi oluşun, Psikolojik Özerklik ve Denetleme alt boyutları ile anlamlı ilişkisi bulunmamıştır. Araştırmanın bir diğer bulgusu olarak, duygusal özerklik ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkide anne-baba kabul ilgi puanlarının aracı rolü olduğu saptanmıştır.

___

  • Atabek, E. (1990). Gençlik Duvarları Yıkıyor (7. Baskı). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
  • Baumrind, D. (1991). The Influence of Parenting Style on Adolescent Competence and Substance Use. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95.
  • Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
  • Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. Ve Köklü, N. (2013). Sosyal Bilimler için İstatistik (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Chirkov, V. ve Ryan, R. M. (2001). Parent and Teacher Autonomy-Support in Russian and U.S. Adolescents: Common Effects on Well-Being and Academic Motivation. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 618-635.
  • Çelik, E., G. (2015). Algılanan ebeveyn kontrolü ile ergen iyi oluşu arasındaki ilişkide duygusal özerklik ve empatinin aracı rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Damon, W. (1983). Social and Personality Development. New York: Morton and Company Inc. Darling, N. Ve Steinberg, L. (1993). Parenting Style as Context: Integrative Model. Psychological Bulletin, 113(3), 487-496.
  • Demirci, İ. ve Ekşi, F. (2015). Ergenler için Beş Boyutlu İyi Oluş Modeli: EPOCH Ölçeği’nin Türkçe Formunun Geçerliği ve Güvenirliği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3(3), 9-30.
  • Deniz, M. (2010). Ergenlerde sır saklamanın duygusal ve gelişimsel değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Deniz, M., Çok, F. ve Duyan, V. (2013). Duygusal Özerklik Ölçeği’nin Ergenler İçin Uyarlanması ve Psikometrik Özellikleri. Eğitim ve Bilim, 32(167), 352-363.
  • Eroğlu, F. (2017). Evli bireylerde psikolojik iyi oluş ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Ertaş, İ. (2020). Lise öğrencilerinin algıladıkları ebeveyn tutumları ve stresle baş edebilme yaklaşımının öznel iyi oluş düzeylerini yordaması. Yayımlanmamış doktora tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
  • Gotlib, I. H., Mount, J. H., Cordy, N. I. Ve Whiffen, V. E. (1988). Depression and Perceptions of Early Parenting: A Longitudinal Investigation. The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science, 152, 24-27.
  • Göcen, G. (2013). Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik iyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma. Toplum Bilimleri, 7(13), 97-130.
  • Güney, M. A. (2017). Ergenlerde duygusal özerklik, sosyal destek ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
  • Hamurcu, H. (2011). Ergenlerin yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluşlarını yordamada psikolojik ihtiyaçlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
  • Hale, R. (2008). Baumrind's parenting styles and their relationship to the parent developmental theory. ETD Collection for Pace University. AAI3319535. Erişim tarihi 6 Ocak 2023, https://digitalcommons.pace.edu/dissertations/AAI33195 35
  • Karabeyeser, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumları ve stresli yaşam olaylarına göre psikolojik iyi oluşu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri: Kavramlar Teknikler İlkeler (31. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Kermen, U. Ve Sarı, T. (2014). Üniversite Öğrencilerinde İhtiyaç Doyumu ve Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 175-185.
  • Keyes, C. L. M., Shmotkin, D. ve Ryff, C. D. (2002). Optimizing Well-being: The Empirical Encounter of Two Traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007-1023.
  • Kocaefe, T. (2013). The relationship between autonomous parenting style mindfulness level and psychological well-being. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Bilgi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Köknel, Ö. (2001). Kimliğini Arayan Gençliğimiz. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
  • Lamborn, S. D. ve Steinberg, L. (1993). Emotional Autonomy Redux: Revisiting Ryan and Lynch. Child Development, 64(2), 483-499.
  • Lamborn, S. D., Mounts, N. S., Steinberg, L. ve Dornbusch, S. M. (1991). Patterns of Competence and Adjustment among Adolescents from Authoritative, Authoritarian, Indulgent, and Neglectful Families. Child Development, 62, 1049-1065.
  • Liu, L., Maddux, C. ve Johnson, L. (2004). Computer Attitude and Achievement: Is Time an Intermediate Variable? Journal of Technology and Teacher Education, 12(4), 593-607.
  • Mccampbell, D. S. (2012). Relationships between attachment and psychological well-being in Hispanic American and non-Hispanic White college students. Yayımlanmamış doktora tezi. Fordham University, New York.
  • Morsünbül, Ü. (2011). Ergenlikte özerkliğin ve kimlik biçimlenmesinin öznel iyi oluş üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Musaağaoğlu C. (2004). Ergenlik sürecinde özerkliğin gelişimi ile algılanan anne baba tutumları arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Nazlı, S. (2003). Aile Danışmanlığı (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Niemiec, C. P., Lynch, M. F., Vansteenkiste, M., Bernstein, J., Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2006). The Antecedents and Consequences of Autonomous Self-Regulation for College: A Self-Determination Theory Perspective on Socialization. Journal of Adolescence, 29, 761-775.
  • Özdemir, Y. (2012b). Ergenlerin Öznel İyi Oluşunun Demografik Değişkenler, Ana-Baba Kontrolü ve Ana-Baba Kabul/İlgisi Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 165, 21-33.
  • Özdemir, Y. Ve Çok, F. (2011). Ergenlikte Özerklik Gelişimi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 152-164.
  • Özer, G. (2009). Öz-belirleme kuramı çerçevesinde ihtiyaç doyumu, içsel güdülenme ve bağlanma stilllerinin üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarına etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Özkan, İ. (2014). Ergenlerde anne baba tutumu ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
  • Poyraz, G. (2019). Ergenlerde iyi oluşun duygusal özerklik açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi, Mersin.
  • Puth, M. T., Neuhäuser, M. Ve Ruxton, G. D. (2014). Effective Use of Pearson's Product–Moment Correlation Coefficient. Animal Behaviour, 93, 183-189.
  • Ryff, C. D. (1989). Happiness is Everything, or is it? Explorations on the Meaning of Psychological Well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081.
  • Sarı, T. ve Özkan, İ. (2016). Ergenlerin Öznel İyi Oluşları ile Algıladıkları Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Düşünen Adam the Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 29, 155-162.
  • Sevim, S. (2014). Leuven Algılanan Ana Babalık Ölçeği Ergen ve Ana Baba Sürümlerinin Uyarlanması. Düşünen Adam, 27, 291-300.
  • Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2001). Modern psikoloji tarihi [A history of modern psychology]. İstanbul: Kaknus Yayınları.
  • Steinberg, L. (2007). Ergenlik. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Steinberg, L. ve Silverberg, S. B. (1986). The Vicissitudes of Autonomy in Early Adolescence. Child Development, 57, 841-851.
  • Steinberg, L., Lamborn, S. D., Dornbusch, S. M. Ve Darling, N. (1992). Impact of Parenting Practices on Adolescent Achievement: Authoritative Parenting, School Involvement, and Encouragement to Succeed. Child Development, 63(5), 1266-1281.
  • Türkmen, M. (2012). Öznel iyi oluşun yapısı ve anababa tutumları, özsaygı ve sosyal destekle ilişkisi: Bir model sınaması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 41-73.
  • Yavuzer, H. (1993). Çocuk Psikolojisi (9. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yavuzer, H. (2014). Ana-Baba ve Çocuk (25. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yılmaz, A. (2000). Anne-Baba Tutum Ölçeğinin Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 7(3), 160-172.
  • Yılmazer, Y. (2007). Anne-baba tutumları ile ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul başarısı ve özerkliklerinin gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Yörükoğlu, A. (2006). Çocuk Ruh Sağlığı: Çocuğun Kişilik Gelişimi, Eğitimi ve Ruhsal Sorunları. İstanbul: Özgür Yayınları.