Alevî-Bektaşî Nefeslerinde Tevellâ ve Teberrâ

Müzik, meydana geldiği toplumun kültürünü nesilden nesile aktarmakta ve tarihe de tanıklık etmektedir. Aynı zamanda Müzik söz konusu toplumun temel düşüncelerini yansıtan en önemli veri kaynaklarındandır. Alevî Bektaşî edebiyatında hemen her konuyu ele alan; bestelenmiş nefeslerde geleneğe ait temel referansları yansıtan ifadeler yer almaktadır. Bu nefesler içerisinde tevellâ ve teberrâ düşüncesini ortaya koyan söylemlere de rastlamak mümkündür. Tevellâ ve teberrâ anlayışını yansıtan şiirler, muhatap kitleye bir tavsiye niteliğinde işlenmiştir. Bu anlayış zamanla Alevî-Bektaşî geleneğe mensup halk nezdinde özgün bir kimliğin oluşmasında ve bu özgünlüğün korunmasında etkili olmuştur. Tevellâ, Hz. Ali ve nesebini sevmek, Hz. Ali ve onu sevenleri dost edinmek, onlardan yardım ve şefaat dilemek anlamlarına gelmektedir. Teberra ise Hz. Ali'nin karşısında olan, onun halifeliğini ve imametini tanımayanları sevmemek, onlara buğz ve lanet etmek anlamlarına gelmektedir. Araştırmamızda deskriptif bir yöntem uygulanmış, bulgularımızda da yargısal bir amaç gözetilmemiştir. Alevî-Bektâşî nefeslerinden tevellâ ve teberrâ vurgulu manzum yapıtlar örneklendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Alevi-Bektaşi, Nefes, Tevella-Teberra, Türkü

PDF

___

- Ahmet Rıfat Efendi. (2007), Gerçek Bektâşilik, Hazırlayan: Salih Çift, İstanbul. İz Yayınları.-Atalan, Mehmet. (2010),”Virani’nin Fakr-namesinde Mezhebi Unsurlar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15/2, ss.63-77.-Doğanbaş, Muzaffer, (2001), “Alevî İslâm Anlayışında Tevellâ, Teberrâ ve Mehdi Kavramları Üzerine”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, C. VII, S: 19, s. 33-38. Ankara. -Dündar, Feyzullah. (2017), Anadolu Aleviliğinde Tevellâ ve Teberrâ İnancı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak.- Ergun, Sadeddin Nüzhet. (1956),Hatayi Dîvânı: Şah İsmail-i Safevî Hayatı ve Nefesleri, İstanbul. Maarif K. Yayınları.-Fığlalı, Ethem Ruhi. (2014), Günümüz İslam Mezhepleri, İzmir. İlahiyat Vakfı Yayınları.-Kılıç, Filiz. (2006), “Bektaşî Nefesleri ve Çalçakırlar Köyündeki Örnekleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektâş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:40, ss.1-27. Ankara. -Köprülü, M. Fuat. (1976), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.-Ocak, Ahmet Yaşar. (1989), “Alevi” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.2, ss.368-369. İstanbul. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. -Öz, Mustafa. (2011), ”Teberri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.40, ss. 214-215, Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.-Özgökmen, Murat. (2009), Türk İslam Edebiyatında İlahiler, Nefesler ve Devriyeler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. - Nuri Özcan. (1992), ”Nefes” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c. V. ss.371-372, İstanbul. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.- Özmen, İsmail. (1998), Alevi ve Bektaşi Şiirleri Antolojisi, , C.I-V, Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.-Teber, Ömer Faruk. (2008), Bektâşî Erkânnâmelerinde Bektâşî Unsurlar, Ankara. Aktif Yayınları. - Uludağ, Süleyman. (2006), “Nefes”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c. 32. S. 572, İstanbul. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.-Viranî Abdal. (2015), Fakrname, İstanbul. Revak Kitapevi. -Yöre, Seyit. (2011), “Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı 60, ss. 219-244, Ankara. -Yörükan, Yusuf Ziya. (2004), “Alevi Bektaşi ve Tahtacı Nefesleri “, İstanbul. Ötüken Yayınları.https://twitter.com/ihsanfazlioglu/status/980184142544547841(erişim tarihi: 07.05.2018).http://yedi-ulu-ozan.blogspot.com/2012/01/pir-sultan-abdal-siirleri-deyisleri.html (erişim:21.07.2018)http://www.turkcemuzik.com/sarki/S%C3%B6z/48704/Pir-Sultan-Abdal_Gel-Ey-Zahit.html (erişim:21.07.2018)https://www.turkudostlari.net/soz.asp?turku=9939 (erişim:21.07.2018)https://www.turkudostlari.net/soz.asp?turku=4552 (erişim:21.07.2018)https://www.sarkisozleri.bbs.tr/sarki/16310/pazarlik-edelim (erişim:21.07.2018)http://alkislarlayasiyorum.com/icerik/351129/sah-ismail-hatayi-ozun-egri-ise-yola-zararsin (erişim:21.07.2018)https://www.sarkisozum.gen.tr/zulfu-livaneli/cagrisa-cagrisa-sarkisozu (erişim:21.07.2018)https://sarkisozu.kahkaha.gen.tr/turkuler-sevdamiz/aliye-selman-olasin/sarkisozleri/ (erişim:21.07.2018)https://www.antoloji.com/gezip-su-alemi-derdime-care-siiri/ (erişim:21.07.2018)http://aleviocaklari.de/wp-content/uploads/2014/05/Alevi-ve-bektaşi-kültüründen-aşıklar-ve- nefesler.pdf (erişim: 19.11.2018)