Şeker koca darısı (Sorghum bicolor (L.) Moench var. saccharatum) 'nın dane verim ve verim öğelerine farklı azot dozlarının etkisi

Araştırma 2002 ve 2003 yıllarında Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme tarlasında, bir şeker koca darısına uygulanan 4 farklı azot seviyelerinin dane verimi ve verim öğelerine etkisini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada materyal olarak; Bulgaristan’ın Deliorman Bölgesi’nden temin edilen bir şeker koca darısı (Sorghum bicolor (L.) Moench var. saccharatum) kullanılmış ve dört farklı azot (7.5, 12, 15 ve 18 kg da-1) dozu uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; ele alınan özelliklerde azot dozları 2002 yılında dane verimi, bitki yaprak sayısı, salkım dane ağırlığı, dane/salkım oranı, salkım dane sayısı, m2’de sap sayısı, bitki boyu ve bitki sap çapı yönünden önemli farklılıklar oluşturmuştur. 2003 yılında ise dane verimi, salkım dane ağırlığı, dane/salkım oranı, salkım dane sayısı, m2’de sap sayısı ve bitki boyu yönünden önemli farklılık-lar oluşmuştur. 2002 yılında bitki sap ağırlığı ve bin dane ağırlığı yönünden, 2003 yılında ise bitki yaprak sayısı, bitki sap ağırlı-ğı, bin dane ağırlığı ve bitki sap çapı yönünden belirlenen farklılıklar önemsiz bulunmuştur. Araştırmada şeker koca darısı çeşi-dinde azot dozu uygulamalarından elde edilen 2002 ve 2003 verileri; dane verimleri değerleri sırasıyla 966.00 ile 1073.00 kg.da-1 ve 608.00 ile 681.00 kg.da-1 arasında, bitki yaprak sayısı değerleri 9.03 ile 9.80 adet ve 9.30 ile 9.60 adet arasında, bitki sap ağırlığı değerleri 516.70 ile 563.00 g ve 255.00 ile 275.00 g arasında, salkım dane ağırlığı değerleri 67.00 ile 83.00 g ve 41.00 ile 52.70 g arasında, dane/salkım oranı değerleri % 63.70 ile 68.70 ve % 63.00 ile 68.30 arasında, salkım dane sayısı değerleri 2784.00 ile 3367.00 adet ve 1703.00 ile 2135.00 adet arasında, bin dane ağırlığı değerleri 24.07 ile 24.75 g ve 24.50 ile 24.70 g arasında, m2’de sap sayısı değerleri 26.70 ile 35.70 adet ve 28.00 ile 32.00 adet arasında, bitki boyu değerleri 235.30 ile 241.10 cm ve 200.30 ile 224.30 cm arasında ve bitki sap çapı değerleri 2.12 ile 2.35 cm ve 1.83 ile 1.93 cm arasında değişmiştir. Bu sonuçlara göre, Konya koşullarında farklı azot dozlarının dane verim ve verim öğelerine etkisini saptamak amacıyla yetiştirilen bir şeker koca darısı çeşidinde doz etkisinin 15 kg N da-1 gübre dozuna kadar önemli, 18 kg N da-1 gübre dozunun etkisi ise önem-siz olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sorghum bicolor, uygulama oranı, azotlu gübreler, şeker bitkileri, verim ögeleri, verim, azot, şeker sorgumu

Effect of nitrogen doses on grain yield and yield components of sweet sorghum (Sorghum bicolar (L.) Moench var. saccharatum)

This research was conducted at the experimental field of the Faculty of Agriculture, Selçuk University in 2002 and 2003 for determination the effects of four nitrogen doses on grain yield and yield components of a sweet sorghum. A Bulgarian sweet sorghum variety (Sorghum bicolor (L.) Moench var. saccharatum) was used as material and four nitrogen doses (7.5, 12, 15 and 18 kg da-1) applied in the experiment. According to the results of the research; nitrogen doses constituted significant differences for grain yield, leaf number per plant, kernel weight per panicle, kernel/ panicle ratio per plant, kernel number per panicle, stem number per m2, plant height and stem diameter per plant in 2002 and for grain yield, kernel weight per panicle, kernel/panicle ratio per plant, kernel number per panicle, stem number per m2 and plant height in 2003. Differences determined were not signifi-cant for stem weight per plant and 1000 kernel weight in 2002 and leaf number per plant, stem weight per plant, 1000 kernel weight and stem diameter per plant in 2003. The values obtained in 2002 and 2003 ranged between 966.00 -1073.00 kg.da-1, 608.00 - 681.00 kg.da-1 in grain yield; 9.03 - 9.80, 9.30 - 9.60 in leaf number per plant; 516.70 - 563.00 g, 255.00 - 275.00 g in stem weight per plant; 67.00 - 83.00 g, 41.00 - 52.70 g in kernel weight per panicle; 63.70 - 68.70 %, 63.00 -68.30 % in ker-nel/panicle ratio per plant; 2784.00 - 3367.00, 1703.00 - 2135.00 in kernel number per panicle; 24.07 - 24.75 g, 24.50 - 24.70 g in 1000 kernel weight; 26.70 - 35.70, 28.00 - 32.00 in stem number per m2; 235.30 - 241.10 cm, 200.30 - 224.30 cm in plant height and 2.12 - 2.35 cm, 1.83 - 1.93 cm in stem diameter per plant, respectively. The results revealed that increases in investi-gated traits due to nitrogen doses were significant up to 15 kg N da-1 and not significant at 18 kg N da-1.

Keywords:

Sorghum bicolor, application rates, nitrogen fertilizers, sugar crops, yield components, yields, nitrogen, sweet sorghum,

PDF

___

Akdoğan G, 2004. Şeker Darısında (Sorghum bicolor L. Moench var. saccharatum) Sıra Aralığının ve Azot Dozlarının Verim Öğelerine Etkisi. Ankara Üniversi-tesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabi-lim Dalı (Yüksek Lisans Tezi).
Balole TV, 2001.Effect of planting date and spacing on stem yield and sucrose concentration of sweet sor-ghum (Chapter 7).Strategies to Improve Yield and Quality of Sweet Sorghum as a Cash Crop for Small Scale Farmers in Botswana ( Ph. D. Thesis), Univer-sity of Pretoria.
Desai SN and Deore DD, 1980.Performance of forage sorghum varieties (Sorghum bicolor L) under nitro-gen fertilization. Field Crop Abstracts, Vol. 33:3748.
Düzgüneş O, Kesici T, Kavuncu O ve Gürbüz F, 1987. Araştırma ve deneme metotları (İstatistik metotları II.) A. Ü. Ziraat Fak. Yayınları: 1021, 381 s. Ankara.
Gül İ, Güler M, Akdoğan G, Yılmaz Ş ve Emeklier HY, 2003. Diyarbakır koşullarında azotlu gübre dozları ve bitki sıklıklarının ikinci ürün yemlik sorgumun (Sorghum spp.) morfolojik ve agronomik özellikleri-ne etkisi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi 13 -17 Ekim 2003, Diyarbakır.
Güler M, Yılmaz Ş, Gül İ, Akdoğan G ve Emeklier HY, 2003. Azotlu gübre dozları ve bitki sıklıklarının An-kara koşullarında silaj sorgumun bazı morfolojik ve agronomik özelliklerine etkisi. Türkiye 5. Tarla Bit-kileri Kongresi 13 -17 Ekim 2003, Diyarbakır.
Hons FM, Moresco RP, Wiedenfeld RP and Cothren JT,1986. Applied nitrogen and phosphorus on yield and nutrient uptake by high-energy sorghum pro-duced for grain and biomass. Argon J. 78:1069-1078.
Kumuk T ve Avcıoğlu R, 1986. Sorgum Yetiştiriciliği ve Hayvan Beslemedeki Yeri-Önemi. Ege Üniversi-tesi, Z.F. Yayınları No: 485. Bornova, İzmir.
Martin J, Leonard W and Stamp D, 1976. Principles of Field Crop Production, Collier McMillan Publishers: 383-404.
Medina Lucia B, Riquelme Villagran EO and Valdez-Oyervidez A, 1986.The effect of nitrogen and phos-phorus fertilizer and population density on lowland fodder sorghum production under irrigation. Herbage Abstract, Vol 56: 3789.
Singh K and Singh B, 1987.Sweet sorghum: an ancillary sugar crop. Field Crop Abstracts, Vol. 40: 5773.
Smith GA, Bagby MO, Lewellen RT, Doney DL, Moore PH, Hills FJ, Campbell LG, Hogaboam GJ, Coe GE and Freeman K, 1987.Evolution of sweet sorghum for fermentable sugar production potential. Crop Sci. 27: 788-793.
Smith GA and Buxton DR, 1993.Temperate zone sweet sorghum ethanol production potential, Bio Resource Technology 43:71-75.
Sumantri A and Lestari WD, 1999. Yield response of sweet sorghum to nitrogen and phosphate fertiliza-tion on alluvial soil. Field Crop Abst., Vol. 52: 4101.
Thorat BP, Shinde MS, Patil BR and Ugale SD, 1995. Response of sweet sorghum (Sorghum bicolor L) to plant population, nitrogen and phosphorus. Indian Journal of Agronomy 40: 4, 601-603.
Turgut I, Bilgili U, Duman A, Acikgoz E, 2005. Produc-tion of sweet sorghum (Sorghum bicolor L. Moench) increases with increased plant densities and nitrogen fertilizer levels, Acta Agri. Scandinavica, Sec. B - Plant Soil Science, 55:3, 236 – 240.