Azot ve fosfor dozlarını haşhaşta (Papaver somniferum L.) verim ve bazı verim unsurları ile kalite üzerine etkileri

Bu araştırma 2002-2003 vejetasyon döneminde Afyon Kocatepe Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme tarlasında, farklı azot ve fosfor dozlarının "Afyon Kalesi-95" haşhaş çeşidinin verim ve bazı verim unsurları ile kalite üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. "Tesadüf Bloklarında Faktöriyel Deneme Desenine " göre üç tekerrürlü olarak kurulan bu araştırmada, dört azot dozu ( $N_0$ :Kontrol, $N_1$ : 6 kg N/da, $N_2$ : 12 kg N/da, $N_3$ : 18 kg N/da) ve dört fosfor dozu ( $P_0$ :Kontrol, $P_0$ : 3 kg $P_2O_5$ /da, $P_2$ : 6 kg $P_2O_5$ /da, $P_3$ : 9 kg $P_2O_5$ da) uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; en yüksek tohum verimi (180.7 kg/da), ham yağ verimi (93.71 kg/da), kapsül verimi (140.99/da) , morfin oranı (%0.74) ve ham yağ oranı (%50.86) $N_2-P_2$ parsellerinden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

fosfor, morfin, azot, Papaver, Papaver somniferum, haşhaş, Afyon, kalite, tohum, verim ögeleri, verim

The effects of nitrogen and phosphorus doses on yield, some yield components and quality of poppy (Papaver somniferum)

This research was conducted to determine the effects of different nitrogen and phosphorus levels on yield and some yiald components and quality ofpopy variety (Afyon Kalesi-95) during 2002-2003 growing season in experiment field of Afyon Kocatepe Agricultural Research Institute. The experiment was designed according to "Factorial Experiment Desing " with three replications, four nitrogen doses( $N_0$ :Control, $N_1$ : 6 kg N. $da^{-1}$ , $N_2$ : 12 kg N.$da^{-1}$ , $N_3$ : 18 kg N. $da^{-1}$ ) and four phosphorus doses ( $P_0$ :Control, $P_1$ : 3 kg $P_2O_5.da^{-1}$ , $P_$2: 6 kg $P_2O_5.da^{-1}$ $P_3$ : 9 kg $P_2O_5.da^{-1}$) were applied. The highest seed yield (180.70 kg. $da^{-1}$ ), crude oil yield (93.71 kg.da'1), capsule yield (140.99 kg.$da^{-1}$ ) , morphine rates 0,74 %) and crude oil rate (50.86 %) were obtained from 12 kg N.$da^{-1}$ and 6 kg $P_2O_5.da^{-1}$ applications.

Keywords:

phosphorus, morphine, nitrogen, Papaver, Papaver somniferum, poppies, Afyon, quality, seeds, yield components, yields,

PDF

___

Bahandiri, M.M., Sharma, P.P., Joshi, A., 1989. Effect of plant population and nitrogen fertilization on yield and yield attributes in Papaver Somniferum. L,Comparative Physiology and Ecology. 14:2, 96-99.
Budzynski, W., 1984. Effects of method cultivation and nitrogen application yield of two poppy varieties. Biuletyn Instytutu Hadawii i Aklimaty zacji raslinno:153
Büyükgöçmen, R., 1993. Farklı yörelerden temin edilen yerli ve yabancı haşhaş populasyonlarınm bazı bitkisel özellikleri,Yüksek Lisans Tezi,Fen Bilimleri Enstitüsü,Ankara.
Camcı, H., 1983 .Başlıca haşhaş çeşitlerinin afyon yöresindeki adaptasyonu ile uygulanan bazı değişik yetiştirme tekniklerinin verim ve kalite üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi İhtisas Tezi. (Basılmadı)
CosteSjC, Milhet, Y., Candillon, Can Magnier, C, 1976. Mineral nutrition and morphine production in Papaver somniferum. physiolojica Plantorum 36(2)201-207.
Derviş, E.,1988. Haşhaş araştırma projesi, 1987-1988 yıllık gelişme programı, Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ESKİŞEHİR.
Emiroğlu, Ş,H., 1978. Haşhaşlarda bitki ve tohum özellikleri ile kapsüldeki alkoloidler üzerine araş-tırmalar.E.Ü.Ziraat Fakültesi Yayınları No:370 İzmir.
Erdurmuş, A., 1989. Haşhaş (Papaver somniferum L.) hatlarında fenolojik ve morfolojik karakterlerin morfin ve tohum verimiyle ilişkileri, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü.Ankara.
Erdurmuş, A., Öneş, Y.,1990. Haşhaş.T.M.O.Alkosan Yaymları.Ankara.
Eyüpoğlu, F., 1995. Göller bölgesinde yetiştirilen haşhaşın azotlu ve fosforlu gübre isteği.Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:205,Rapor Seri No:R-122.Ankara.
Gaur, B.L., Rathare, M.S., 1991. Varietal response of opium poppy to nitrogen fertilization on vertisoin, Indian Journal of Agronomy 36:1,100-101
Işıkkan, M., 1957. Anadolu haşhaşlarının tohum renkleri üzerinde genetik araştırmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:128.
Işıkkan, M,, 1977. Haşhaşta verim, adaptasyon ve kültür denemeleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Ankara,
Işıkkan, M., 1978. Türkiye de haşhaş çeşitleri üzerine alkoloid analizleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Endüstiri Bitkileri Kürsüsü Ders Notlan. Ankara
Jain, P.M., 1990 a. Effects of phosphorus and potassium on yield of opium poppy. Indian Journal of Agronomy.3 5:3,23 5-23 8.
Jain, P.M., 1990 b. Effects of split application of nitrogen on opium poppy. Indian Jornal of Agron-omy.35:3,243-245.
Kahar, L.S., Nigam, K.B., Kandalkar, V.S., 1989. Response of azot bacter on opium poppy. Indian Journal of Agronomy.34:3,385-387.
Karadavut, U.I994. Yabancı kökenli haşhaş^apöver Sumniferum L.) çeşit ve populasyonlarının bazı bitkisel Özellikleri. Yüksek lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Katar, D., 1997. Azotlu gübre verme zamanı ve miktarının haşhaşın verim ve bazı özellikleri üzerine etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
Kerestecioğlu, S., 1946. Özel tarla ziraatı pratik kitaplar serisi. Sayı 8,Tanm Bakanlığı Yayın Müdürlüğü Genel Sayı No: 636.
Kharwara, P.O., Awasthi, O.P., Singh, J.M.,1988. Effects of nitrogen, phosphorus and time of Nitrogen opplication on yield and quality of opium poppy. Indian Journal of Agronomy.33. (1) . 26-28.
Koç, H., 2000. Bazı haşhaş çeşitlerinde farklı gölgelenme ve sıra üzeri uygulamalarının verim ve verim unsurları üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi Doktora Tezi.Konya.
Kolsarıcı, Ö., Arıoğlu,H., Gürbüz,B., Çalşkan, C, Algan., 1990. Türkiye'de yağ Bitkilerinin üretimi ve sorunları.Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası 3. Teknik Kongresi. 323-336. Ankara.
K.H.G.M.,1991. Afyon ili verimlilik envanteri ve gübre ihtiyaç raporu.Tovep Yayın No 63, Ankara.
Laughlin, J.L., 1983. The effect of time of application and chemical formulation of nitrogen fertilizers on the morphine production of poppies in Tasmania. Acta Horticulturea. 233-238.
Nigam, K.B., Chaurrossia, M.C., Javeley, N.R., Agraw all, B.P., Rawat, G.S., 1984. Effect of nitrogen, Phosphorus and potosium on opium and seed yield morphine strength. Indian Journal of Agronomy .29,1:87-89.
Naumova, G.E. ve Sheberstov, V.V., 1971. The effect of phosphorus on the yield and alkoloid content in oil popy capsules. Nauchnyk Rabat Lekerstren-nykh Rastenii. No 3:105-111.
P.A.K.G.M., 1974. Afyon ili haşhaş yetiştiren tarım işletmelerinde en uygun ürün bileşimi araştırması. T.C. Tarım Bakanlığı Planlama Araştırma ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Yayın No:54. Ankara.
Pfeiffer, S., 1962. Die Akkumulation der Mohnalko-loid zwische. Blüte und biologischer Reife.Die Pharmazie. 17:107
Pinzaru, G., Cosocariu., O., 1977. Effect of mineral fertizers on popy productivity. Agronomy Mor-dova2:113-116.
Poethke, W., Arnold,E., 1951.Untersuchungen über der morpingehalt der mohnflanze.Die Pharma-zie.6,406.
Turkhede, B.B., Mathur,V.S., Ram.S., 1981 a. Effects Of rates, timings and methods of nitrogen application opium seed yield and quality of opium poppy. Indian Journal of Agricultural Sciences. 51(2): 102-1 07. 51 (9): 659-622.