İran Mitolojisi Üzerine Bir Okuma: Sîmîn Dânişver’in Sevûşûn Adlı Romanı

Mitoloji, dünya edebiyatında olduğu gibi İran edebiyatında da çoğu yazarın eserini üretirken kaynak olarak başvurduğu veya bizatihi çalıştığı bir alandır. Özellikle İran edebiyatında modern dönemde kaleme alınan romanlarda yer yer mitolojinin izleri görülmektedir. Bu bağlamda, Sîmîn Dânişver’in yazdığı ve mitolojik unsurları da barındıran Sevûşûn adlı tarihî romanın modern İran edebiyatının dikkat çeken eserlerinden olduğu düşünülmektedir. Sevûşûn, yirmi üç bölümden oluşmakta olup, İkinci Dünya Savaşı yıllarında İngilizlerin, Şiraz’ı işgal etmesinin ardından yaşanan siyasal, kültürel ve toplumsal olayları anlatmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere, romanın kurgusunda Firdevsî’nin Şâhnâme’sinde yer alan Siyâvuş efsanesinden esinlenilmiştir. Eserin başkişisi Yusuf varlıklı, halkının çıkarlarını düşünen ve şehrinin yabancıların tahakkümü altına girmesinden son derece rahatsızlık duyan ve bu durumla mücadele eden biridir. Bu yönden değerlendirildiğinde, Şâhnâme’de betimlenen Siyâvuş ile benzerlikler göstermektedir. Ayrıca, Yusuf’un eşi Zeri ve oğlu Husrev de yine Şâhnâme’de yer alan Ferengis ve Keyhusrev gibi mitolojik karakterlerle ortak özelliklere sahip diğer roman kişileridir. Bu çalışmada, Sevûşûn romanında yer alan karakterlerin Şâhnâme’de geçen mitolojik karakterlerle benzer yönleri incelenecek, ilaveten romanda geçen mitolojik unsurların neler olduğu ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mitoloji, İran, Sîmîn Dânişver, Sevûşûn

Evaluating Iranian Mythology: An Analysis of Simin Daneshvar’s Savushun

In Iranian and world literature, authors refer to mythology in creating their works. Particularly, in Iranian literature, traces of mythology can be observed in modern novels. Hence, in this context, the historical novel Savushun, written by Simin Daneshvar and containing mythological elements, is considered as one of the most remarkable works in modern Iranian literature. It comprises 23 chapters and describes the political, cultural, and social events that occurred after the British invasion of Shiraz during the Second World War. The title of this novel indicates that this work of fiction is inspired by the legend of Siyavush in the epic poem “Shahnama” by Ferdowsi. Yousef, the protagonist of Savushun, is a wealthy man who cares about people’s interests and is extremely uncomfortable with the foreign domination in his country and struggles with this situation, thereby demonstrating similarities with the character Siyavush in “Shahnama.” In addition, Yousef’s wife, Zari, shares similarities with Faranges, and his son, Khosrow, shares common features with the mythical character Kay Khosrow. In this study, we thus identify similarities between the characters in Savushun and mythical characters, in addition to some of the mythological elements revealed in the novel.

Keywords:

Mythology, Iran, Simin Daneshvar, Savushun,

PDF

___

Asgerî, Asger. Nakd-i İctimâî-i Român-i Muâsır-i Fârsî. Tahran: Neşr-i Ferzânrûz, hş. 1389/2010.
Bahâr, Mihrdâd. Ez Ostûre Tâ Târîh. Tahran: Neşr-i Çeşme, hş. 1376/1997.
---. Costârî-yi Çend Der Ferheng-i İrân. Tahran: İntişârât-i Fikr-i Rûz, hş. 1376/1997.
Curtis, Vesta Sarkhosh. İran Mitleri. Çev. Fatma Esra Aslan. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2016.
Çiftçi, Hasan, Esengül Uzunoğlu Sayın. “Sîmîn-i Dânişver’in Sokağın Geçmişi Adlı Hikayesinin İncelenmesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 58 (2017): 61-66.
Dânişver, Sîmîn. Sevûşûn. Tahran: İntişârât-i Harezmî, hş. 1348/1969.
Dânişver, Simin. Siyavuş’un Ölümü -Sevûşûn-. Çev. Umut Başar. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2019.
Esen, Pelin Seval. “Senâî-yi Gaznevî’nin Gazellerinde Değerli Taşlarla Süslenmiş Beyitler”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 12/4 (2020): 1255-1268.
Gökteke, Gülsüm Cemile. “Sîmîn Dânişver’in “Kime Selam Vereyim?” Adlı Hikâye Mecmuasında Bulunan Hikayelerinde Kadın İmgesi”, Doğu Araştırmaları. 19/1 (2019): 77-84.
Gulşîrî, Hûşeng. Cedâl-i Nakş Bâ Nakkâş Der Âsâr-i Sîmîn Dânişver. Tahran: İntişârât-i Nîlûfer, hş. 1376/1997.
İsmâîlpûr, Ebu’l Kâsım. Ostûre, Beyân-i Nemâdîn. Tahran: İntişârât-i Surûş, hş. 1387/2008.
Kerîmî Karabâbâ, Saîd, Muhtâr Rızâyî. “Berresî-yi Kohenolgûgerâyâne-i Dıreht Der Român-i Sevûşûn.” Faslnâme-i Tahassusî-yi Mutalaât-i Dâstânî. 2 (hş. 1393/2014): 7-22.
Mîr Âbidînî, Hasan. İran Öykü ve Romanının Yüz Yılı I. Çev. Derya Örs. Ankara: Nüsha Yayınları, 2002.
---. İran Öykü ve Romanının Yüz Yılı II. Çev. Hicabi Kırlangıç. Ankara: Nüsha Yayınları, 2002.
Muhsinî, Mîno. “Sîmîn Dânişver Evvelîn ve Bercesteterîn Nivîsende-i Zen Der Pehne-i Edeb-i Fârsî.” Mâhnâme-i Gozâriş. 163 (hş. 1384/2005): 57-60.
Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
Pâyende, Huseyn. “Sîmîn Dânişver: Şehrazâdî-i Pesâmodern.” Kitâb-i Mâh-i Edebiyât ve Felsefe. 15/6 (hş. 1381/2002): 57-82.
Restgâr Fesâyî, Mansûr. Ferheng-i Nâmhâ-yi Şâhnâme I. Tahran: İntişârât-i Merkez-i Tahkîkât-i Kâmpiyoterî-i Ulûm-i İslâmî, hş. 1379/2000.
---. Ejdhâ Der Esâtîr-i İrân. Tahran: Neşr-i Tûs, hş. 1379/2000.
Şemîsa, Sîrûs. Ferheng-i İşârât-i Edebiyât-i Fârsî I. Tahran: Neşr-i Mîtrâ, hş. 1387/2008.
Yâhakkî, Cafer. Cûybâr-i Lahzehâ Ceryânhâ-yi Edebiyât-i Muâsır-i Fârsî Nazm u Nesr. Tahran: İntişârât-i Câmî, hş. 1378/1999.
---. Ferheng-i Esâtîr ve Dâstânvârehâ Der Edebiyât-i Fârsî. Tahran: Ferheng-i Muâsır, hş. 1391/2012.
Wellek, René, Austin Warren. Edebiyat Teorisi. Çev. Ö. Faruk Huyugüzel. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
Yıldırım, Nimet. Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
Zumurrudî, Hamîra. Nakd-i Tatbîkî-yi Edyân ve Esâtîr Der Şahnâme-i Firdovsî, Hamse-i Nizâmî ve Mantıku’t-tayr. Tahran: İntişârât-i Zuvvâr, hş. 1385/2006.