Gotse Delçev (Nevrokop) Türk ağzında ünlü uyumlarına aykırı gelen tipolojik durumlar

Türk ağızlarının araştırılması ve incelenmesinde günümüze kadar çeşitli yöntemler uygulanmış ve bu dil varlıkları çeşitli yönlerinden gösterilip tanıtılmıştır. Bulgaristan’daki Türk ağızları yirminci yüzyılın başlangıcından bu yana bilginlerin dikkatini çekmiş ve araştırma konusu olmuştur. Sözkonusu Türk ağızlarının ünlü değişmeleri, bir kısım Anadolu ağızlarında görülebilecek türden olmasına karşılık kendine has özellikleriyle dikkat çekmektedir. Ağız özellikleri yazılı kurallara bağlı değildir. Nevrokop Türk ağızlarında da yazı diline aykırı gelen bazı durumların olması çok normal bir şeydir. Bu yüzden büyük ve küçük ünlü uyumuna uygun sözcük ve sözcük biçimleri olduğu gibi, aykırı gelen tipolojik durumlar da vardır. En tipik özelikleri de ünlü uyumunun çeşitli durumlarda bozulmasıdır.Bu bildirimizde de Nevrokop Türk ağızlarında ünlü uyumlarına aykırı gelen tipolojik durumlara değinmek istiyoruz. Önümüzde duran niyet ve amaçlarımızı gerçekleştirmek için de saha çalışmaları yaptık, malzeme derleyip topladık ve bu sorunlarla ilgili kaynakları ve kitapları bir bir taradık. Söz konusu ağızlarda görülen ünlü uyumsuzluklarının bir kısmı bu bölge ağızları için karakteristik özellik taşırken, bazıları da belirli ses bilgisi özellikleriyle açıklanabilen ve Türkiye Türkçesi ağızlarının genelinde görülen ünlü uyumsuzluklarıdır.

Anahtar Kelimeler:

Bulgaristan, Nevrokop, Türk ağızları, ünlü uyumların bozulması

Tipolojic conditions concerning vokal conformites in Gotse Delchev (Nevrokop) Turkish origins

Various methods have been applied to investigate Turkish dialects, so these local language entities have been shown and presented in various ways. Since the beginning of the twentieth century, Turkish dialects in Bulgaria have attracted the attention of scholars and have been the subject of research. Famous changes in the Turkish dialects can be seen in some Anatolian dialects, drawing attention with their unique features. There are some cases contrary to the written language in Nevrokop Turkish dialects as opposed to written rules in regional dialects. Therefore, there are typological situations that are contrary to words and word forms besides the adaptation of big and small vowels. In other words, the Turkish dialects, we focus on, are the dialects of the Western Balkans, and the most typical features of their famous harmony are that their adaptation is distorted in various situations. In this paper, we would like to mention the typological conditions of the Nevrokop Turkish dialects which are contrary to the famous harmony. In order to realize our intentions and objectives, we conducted field studies, collected materials, scanned the resources and books related to these problems. Some of the mismatch in the aperture opening is specific for this area; it explains some of the specific features and voice information mismatches between Turkish dialects.

Keywords:

Bulgaria, Nevrokop, Turkish dialects, deterioration of famous harmony,

PDF

___

Ahmed, O. (2006): Makedonya’nın Ohri-Prespa Yöresinde Konuşulan Türk Ağızlarında Eklerin Varyantları, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, İzmir 20106, Bildiriler I, s. 31-42. Eckmann (1960): János Eckmann, Dinler (Makedonya) Ağzı, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, TDK Yayınları Ankara 1960, s.189-204. Friedmann (2002): Victor A. Friedman. Makedonya ve Civar Bölgelerde Balkan Türkçesi, Türkler Ansiklopedisi Cilt 20, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.455-463 Gülsevin, G. (2015): Arkaik-Periferik Kavramı ve Bu Kavramın Tarihî Batı Rumeli Türkçesi Ağızlarının Tespitindeki Önemi, International Journal of Social Science, Doi number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2771, Number: 32 , p. 1-12, Winter III 2015. Günşen, A. (2009): Dil Etkileşimi Açısından Makedonya ve Kosova Türk Ağızları, Turkish Studies, Volume 4/8, Fall 2009, s. 225-254. Günşen, A. (2012): Balkan Türk Ağızlarının Tasnifi Üzerine Bir Değerlendirme, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 111-129, Ankara, s.111-129. Hasan (1997): Hamdi Hasan, Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997. Hazai, G. (1971): Anadolu ve Rumeli Ağızlarının Tasnifi Üzerine, Voprosi Tyurkologi, haz.: M. Ş. Şiralieva-K. Şestidesyatiletiyo Baku: Akademika AN Azerbaycan SSR, s. 84-86. Karahan, L. (1996): Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu, Ankara 1996. Karaörs, M. (2000): Kuzeydoğu Anadolu (Trabzon ve Yöresi) ve Batı Rumeli Türk Ağızlarının Ortaklığı ve Akrabalığı, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Trabzon 2000, s. 89-98. Kowalski, T. (1933): Les Turcs Et La Langue Turque De La Bulgarie Du Nord-est, Kowalski, T. (1934): Osmanisch-Turkische Dialekte, Enzyklopädie des Islam, IV (S, Z), Leipzig: Leiden, s. 991-1011. Mollova, M. (1999): Balkanlarda Türk Ağızlarının Tasnifi, TDAY, Belleten 1996, Ankara: TDK, 167-176. Moşkov, V. (1904): Мошков, В. А., Турецкие племена на Балканском полуострове (Отчет о поездке на Балканский полуостров летом 1903 г.), Известия русского географического общество, Т. XI., СПб, 1904, 426-436. Németh, G. (1981-1982): Gyula Németh, Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1981-1982, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1981, s. 113-167. Olcay, S. (1995): Doğu Trakya Yerli Ağzı, Ankara: TDK. Şahin, H. (2006): Türkçede Şimdiki Zaman Eklerinin Zaman Belirleyicilerle Kullanımı, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 11, 2006/2, s. 213-221. Uzun, C. (2018): Balkanlarla İlgili Türkiye’de Yapılmış Çalışmalar, Uluslararası Türk Kültürü ve Dili Sempozyumu Bildirileri, Üsküp, Makedonya, 2018. (http://ukdasempozyum.com/ukda_tam_metin_kitab%C4%B1.pdf) (erişim 06.06.2019)