Türkiye’de Göçle Oluşmuş Yaşama Bölgelerine Yönelik Yasal Müdahaleler ve Kentsel Dönüşüm Uygulamaları

Ülkemizde yaklaşık 70 yıllık bir zaman diliminde kırdan kentlere yönelen göçler ve fiziksel yansıması olan gecekondular pek çok kentsel müdahalenin konusunu oluşturmuşlardır. Gecekonduların kentsel müdahalelere konu alınmasındaki temel unsur ise, arazi ve yapılaşma ile ilgili konularda sahip oldukları yasal olmayan içerik olmuştur. Bu durum müdahaleleri yönlendiren yasalar için gerek- çe yaratmakla birlikte, gecekonduların yayılımı engellenememiş ve popülist tutum ve yaklaşımlar nedeniyle bu oluşumlar Türkiye kentleşme pratiğinin temel dinamiği olarak varlıklarını sürdürmüş- lerdir. Bir kısmı yerleşimlerdeki gecekonduları yıkmaya yönelik, bir kısmı yenilerinin yapılmasını önleyici nitelikte olan söz konusu yasal düzenlemeler, barınma hakkını kentte kendine özgü çözüm yöntemleri ile elde eden göçmenlerin giderek mülkiyet hakkına sahip olması için bir meşrulaştırıcı içerik yaratmıştır. Böyle bir ge- lişme planlama ve yeni imar hakları için de meşru bir zemin yara- tırken, kentlerin fiziksel yapılanmasında önemli dönüşümler açığa çıkarmıştır. 2000’li yıllar sonrasında ise bu dönüşüm güçlü bir yasal arka plan ile ve büyük ölçekli projeleri içeren kentsel dönüşüm uygulamaları aracılığıyla farklı bir boyut kazanmıştır. Bu sürecin iki önemli yasal düzenlemesi 5393 sayılı Belediye Kanunun 73. Maddesi ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanundur ve her iki düzenleme aracılığıyla ülke genelinde izlenen bir yeni kentsel deneyim açığa çıkmıştır. Çalışma bu yaygın deneyimi ortaya koymak üzere, Türkiye’deki kentsel dönüşüm uygulamalarını Resmi Gazete ilanları üzerinden ele almakta; projelerin yıllara göre değişimini, mekânsal büyüklüklerini ve uygulamaların ülke genelindeki yaygınlık düzeyini haritalar aracılığıyla göstermeye çalışmaktadır.

Legal Interventions and Urban Transformation Practices for Areas Formed by Emigrations in Turkey

Migrations from rural to cities and slums/slum areas as the reflection of migration have been subject to many urban intervetions in a period of aproximately 70 years in our country Slums subjected as main element of the urban intervetions because of their illegal content on land and houing issues. While this situation creates grounds for legal directing interventions, spread of slums has not prevented, due to populist attitudes and approaches existence of this formations maintained as the fundamental dynamics of urbanization practices of Turkey. Aformentioned legal regulations, some part in demolishing of slums in settlement areas and some part for preventing new slums, created a legitimizing content for immigrants who obtain housing rights with their own unique solution methods in the city. While such a progress created a legitimate ground for planning and new development rights, it has revealed significant transformations in projects. After 2000s, this transformation acquired dimension with a strong legal background and large scale urban transformation projects. Two important legal regulations of this process are Article 73 of Municipal Law no 5393 and law no 6306 Regarding the Transformation of Areas Under the Risk of Disaster. Through both regulations, a new urban experience has gotten out across the country. This study tries to reveal this common experience, the implementation of urban transformation projects in Turkey through Turkey-Legal Gazette with discusses change of projects by years and their spatial size and tries to show the prevalence of the applications across the country through maps.

___

  • Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (2012, 16 Mayıs). Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?Mevzu atKod=7.5.16849&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=. Anadolu Ajanı [AA]. (2008). İşte Türkiye'nin Göç Haritası. https://www.haberturk.com/yasam/haber/81083-iste-turkiyenin-goc-haritasi.
  • Aydınlı, H.İ., Kaya, A. (2013). Yargı Kararları Örnekleri İle Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Sorun Alanları. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 15 (2), 449-468.
  • Bektaş, Y. (2014). Bir Kentleşme Stratejisi Olarak Yasanın Kentsel Mekanı Dönüştürmedeki Etkisi: Ankara Örneği. Planlama, 24 (3), 157-172.
  • Belediye Kanunu. (2005, 3 Temmuz). Resmi Gazete. https://www.mevzuat. gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf.
  • Daşkıran, F., Ak, D. (2015). 6306 Sayılı Kanun Kapsamında Kentsel Dönüşüm. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 264-288.
  • Demirkol, S., Bereket Baş, Z. (2013). Kentsel Dönüşümün, 6306 Sayılı Yasa Kapsamında Hak Ve Özgürlükler Açısından Ele Alınması. TBB Dergisi, 108, 23-70.
  • Erman, T. (2010). “Kent ve Gecekondu”, Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmalar. İstanbul: Örgün Yayınevi.
  • Genç, F.N. (2014). Gecekonduyla Mücadeleden Kentsel Dönüşüme Türkiye’de Kentleşme Politikaları. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 15-30.
  • Görün, M., Kara, M. (2008). Kentsel Donuşum Projelerinin Hukuki Alt Yapısı Ve Sosyal Sorumluluk Çerçevesinde Belediyelerin Rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (1), 30-39.
  • Gürcanlı, G.E., Yönez, E., Yönez, E. (2017). 6306 Sayılı Kanuna Göre Riskli Bir Binanın Dönüşüm Süreci ve Karşılaşılan Sorunlar: Bir İlçe Belediyesi Örneği. http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/ pdf/18214_20_52.pdf.
  • Güzey, Ö. (2012). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları: Neo-Liberal Kent Politikaları, Yeni Kentsel Aktörler Ve Gecekondu Alanları. İdealkent, 7, 64-83.
  • Karasu, M.A. (2009). Devletin Değişim Sürecinde Belediyelerin Konut Politikalarında Farklılaşan Rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (3), 245-264.
  • Kaya, E. (2009). Kentsel Dönüşüm Projeleri ve Halk Katılımı. Toplum ve Demokrasi, 3(6-7), 203-216.
  • Kurtuluş, H. (2010). Kent Sosyolojisinde Değişen Kavrayışlar ve Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi. Örgen Uğurlu, Nihal Şirin Pınarcıoğlu, Ayşegül Kanbak ve Makbule Şiriner (Ed.), Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları içinde (s. 177-226). İstanbul: Örgün Yayınevi.
  • Öngören, G. (2013). Kentsel Dönüşüm Hukuku. İstanbul: Öngören Hukuk Yayınları Yayın No: 5.
  • Özden, P.P., Kubat, A.S. (2003). Türkiye’de Şehir Yenilemenin Uygulanabilirliği Üzerine Düşünceler. İTÜdergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 2 (1), 77-88.
  • Özkaya Özlüer, I. (2018). İmar Barışı Düzenlemesine Hukuki Bir Yaklaşım. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD, 9 (2), 313-340.
  • Şenyapılı, T. (2016). “Baraka”dan Gecekondu’ya, Ankara’da Kentsel Mekanın Dönüşümü 1923-1960. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Şimşek, S. (2016). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları. Ankara: Seçkin yayıncılık.
  • T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2019). Türkiye Deprem Tehlike Haritaları İnteraktif Web Uygulaması. https://tdth.afad.gov.tr/TDTH/main.xhtml.
  • Tezcan, S. (2020). Göçle Oluşmuş Yaşama Bölgelerine Yönelik Dönüşüm Projelerinde Müzakereler (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Tezcan, S. ve Zengin Çelik, H. (2017). İzmir Büyükşehir Belediyesi Tarafından Uygulanan Kentsel Dönüşüm Projeleri Üzerine Bir İnceleme. Mahmut Güler ve A. Menaf Turan (Ed.), Belediyelerin Geleceği ve Yeni Yaklaşımlar III. Cilt içinde (s. 72-95). İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
  • Türkiye Planlama Okulları Birliği [TUPOB]. (2010). 5393 Sayılı Belediye Kanununun 73. Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair 5998 Sayılı Kanuna İlişkin TUPOB Görüşü. http://www.spo.org.tr/tupob/detay. php?kod=2235&tipi=56&sube=0.
  • Zengin Çelik, H. ve Çilingir, T. (2017). Parsel Bazındaki Dönüşüm Uygulamalarının Kentsel Maliyetleri, Karşıyaka – Bostanlı Mahallesi Örneği. Planlama, 27(3), 329-346.