The Roots of Land Arrangement in the Pre-Pottery Neolithic Age – The Akarçay Tepe Plaque C (Nizip Old City)

As the representation of the initial typo-morphology of a human settlement, the Akarçay Tepe Plaque C (Nizip Plaque) belonging to the PrePottery Neolithic (PPN) Age is known to be the proof of the presence of a conscious intervention to space and that land arrangement was registered with an artisanal product. In this context, this article aims to determine the Plaque C’s location in today’s city and settlement characteristic at the time of production by presenting its spatial features through the traces of the Plaque layout remaining in the existing landscape and urban texture. The other aim is to determine land application principles of that settlement period. To present land arrangement having the intention of defining property and recording in the form of a land model as a human behavior and a need for restructuring space since the PPN Age is the objective of the article. The article also targets to develop a rational PPN period settlement model on the basis of settlement design principles and within the context of the theory of urbanization. Based on the spatial analysis of the Plaque C, it is discussed that the traces of the Plaque are a heritage and a possession the preservation of which is a need. In line with this, the role of the disciplines of urban planning and urban archaeology is evaluated with a critical point of view. A multidisciplinary method was used for the research. A database was prepared by digitally processing the Plaque C layout onto the oldest settlement plan of Nizip, forming its digital elevation model, and topographic maps and superimposing the Plaque C layout with the existing land and the cadastral layout. The Plaque layout, design and dimensions were compared to the current urban texture. The Nizip settlement base maps of different periods, aerial photographs, urban implementation plans and cadastral plans are used in the analysis. The study is supported by a literature survey. The spatial traces determined from an archaeological artefact were checked on site by a field study conducted in 2018.

Arazi Düzeninin Çanak Çömleksiz Neolitik (ÇÇN) Dönemdeki Kökeni – Akarçay Tepe Plaka C (Nizip Eski Kenti)

İlk insan yerleşme tipo-morfolojisini gösteren, Çanak Çömleksiz Neolitik (ÇÇN) Döneme ait Akarçay Tepe Plaka C (Nizip Plakası)’nin, mekana bilinçli bir müdahalenin varlığının ve artisanal bir ürünle arazi düzeninin kayıt altına alındığının ispatı olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda; bu makale, Plaka C’nin mekansal özelliklerini ortaya koyarak bugünki kentsel konumunu ve dönemsel yerleşme niteliğini, Plaka arazi düzeninin mevcut peyzajda ve kentsel dokuda kalan izleri üzerinden belirlemeyi amaçlamaktadır. Dönem yerleşmesinin arazi aplikasyon ilkelerini tespit etmek bir diğer amaçtır. Mülkiyet oluşturmaya yönelik arazi düzenlemesi ve arazi modeli şeklindeki kaydının ÇÇN Dönem’den bu yana süregelen bir insan davranışı ve mekanı şekillendirme ihtiyacı olduğunu betimlemek makalenin hedefidir. Makale ayrıca, yerleşme tasarım ilkeleri kentleşme kuramı kapsamında rasyonel bir ÇÇN Dönem yerleşme modeli geliştirmeyi hedeflemektedir. Plaka C’nin mekansal analizinden hareketle, plakanın izlerinin bir miras ve varlık olduğu ve izlerin korunmasının gerekliliği tartışılmıştır. Bu bağlamda, kentsel planlama ve kentsel arkeoloji disiplinlerinin rolü eleştirel bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Araştırmada; multidisipliner bir inceleme yöntemi kullanılmıştır. Plaka C’nin arazi düzeninin en eski Nizip yerleşme planına sayısal olarak işlenmesi, sayısal yükseklik modelinin ve topografya haritalarının oluşturulması ve Plaka C arazi düzeninin mevcut arazi yapısı ve kadastral düzenle örtüştürülmesi yoluyla bir veri tabanı hazırlanmıştır. Plaka arazi düzeni, tasarımı ve ölçüleri mevcut kentsel doku ile karşılaştırılmıştır. Analizlerde; Nizip yerleşmesinin çeşitli dönemlerine ait halihazır haritaları, hava fotoğrafları, imar planları ve kadastral planları kullanılmıştır. Çalışma, literatür taraması ile desteklenmiştir. Arkeolojik bir buluntudan hareket edilerek belirlenen mekansal izler, 2018 yılında yapılan arazi çalışmasıyla yerinde kontrol edilmiştir.

PDF

___

Algaze, G., Breuninger, R. & Knudstad, J. (1994). The Tigris-Euphrates archaeological reconnaissance project: final report of the Birecik and Carchemish Dam survey areas. Anatolica, 20, 1–96.

Alpan, A. (2005). Integration of Urban Archaeological Resources to Everyday Life in The Historic City Centers Tarragona, Verona and Tarsus (Unpublished Master Thesis). September. The Graduate School of Natural and Applied Sciences, METU, Ankara.

Arimura, M., Balkan-Atlı, N., Borrell, F., Bucak, E., Cruells, W., Duru, G., Erim-Özdoğan, A., Ibáñez, J.J., Maede, O., Miyake, Y., Molist, M. & Özbaşaran, M. (2000). Akarçay Tepe Kazısı, 1999. Tuna N., Öztürk J. and Velioğlu J. (Eds.), In Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları (pp. 181-190) (ODTÜ -TAÇDAM, Ankara).

Arimura, M. & Suleiman, A. (2015). A cultural unity in Northwestern Syria during the Neolithic, Tell Ain Dara III, a PPNB site in the Afrin Valley. Paléorient, 41, (2), 85-99.

Asouti, E. (2006). Beyond the Pre-Pottery Neolithic B interaction sphere, Journal of World Prehistory, 20, 87-126. DOI: https://doi.org/10.1007/ s10963-007-9008-1.

Atakuman, Ç. (2014). Architectural Discourse and Social Transformation during the Early Neolithic Southeastern Anatolia. Journal of World Prehistory, 27,1-42.

Bar-Yosef, O. & Gopher, A. (1998). An Early Neolithic Village in the Jordan Valley-Part I: The Archaeology of Netiv Hagdud. Paleorient. 24 (2), 115- 119.

Bar-Yosef, O. (2002). Natufian: A Complex Society of Foragers. In B. Fitzhugh and J. Habu (Eds.): Beyond Foraging and Collecting: Evolutionary Change in Hunter-Gatherer Settlement Systems. Kluwer/Plenum, New York: 91-149. DOI: https://doi.org/ 10.1007/978-1-4615-0543-3_5.

Başarkanoğlu, L. (2010). Nizip Efsaneleri [Nizip Tales]. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Gaziantep. Ocak.

Belge, B. (2005). Urban Archaeological Issues and Resources. In Izmir Historic City Centre: An Exploratory Case Study. (Unpublished Master Thesis). December. The Graduate School of Natural and Applied Sciences, METU. Ankara.

Belfer-Cohen, A. (1991). The Natufian in the Levant. Annual Review of Anthropology, 20, 167-186.

Bilgin, A. G. (1996). Urban Archaeology: As the Bases for the Studies on the Future of the Town Case Study: Bergama. (Unpublished Master Thesis) The Graduate School of Natural and Applied Sciences, METU. Ankara. Bilici, B. Personal interview. 01-03 October 2018. Nizip Municipality Acting Director of Settlement.

Borrell, F. (2010). Characterizing Flint Outcrops in Secondary Position, A Study Case: The Euphrates Terraces and Their Exploitation during the 8th-7th Millennia Cal BC, Regards croisés sur l’étude archéologique des paysages anciens. Nouvelles recherches dans le Bassin Méditerranéen, en Asie centrale et au Proche et au Moyen-Orient, Lyon. 117-128.

Borrell, F. & Molist, M. (2014). Social Interaction at the End of the Pre-Pottery Neolithic B: An Inter-Site Analysis in the Euphrates Valley. Cambridge Archaeological Journal, 24 (2), 215–231.

Bozbay, H. (2009). Neolitik Dönem Akarçay Tepe Yerleşmesinde Küçük Buluntular Işığında Zanaat Ürünleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Bölümü Prehistorya Bilimdalı. İstanbul.

Brami, M. N., Horejs, B. & Ostmann, F. (2016). The ground beneath their feet: building continuity at Neolithic Çukuriçi Höyük, Anatolian Studies, 66, 1-16.

Byrd, B. F. & Banning, E.B. (1988). Southern Levantine Pier Houses: Intersite Architectural Patterning during the Pre-pottery Neolithic B, Paléorient, 14 (1), 65-72.

Çelik, B. (2008). Arkeolojide Urfa (Arkeolojik Araştırmalar Işığında Urfa), Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. İstanbul, ISBN 978-975-585-992-7.

Çelik, B. (2018). A new Pre-Pottery Neolithic Site in Southeastern Turkey: Ayanlar Höyük (Gre Hut), Documenta Prehistorica. XLIV. January, 360-367. DOI:10.4312 /dp.44.22.

Çetin, A. (2014). Nizip Tarihine Ait Belgeler [Documents on the History of Nizip]. Sesim Ofset. İzmit.

Çoksolmaz, E. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşmelerinin Anadolu’daki Dağılımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dalı Prehistorya Arkeolojisi Bilim Dalı. (Basılmamış) Yüksek Lisans Tezi.

Eran, Y. (1995). Arkeolojide Konut Mimarlığı [Residential Architecture in Archaeology], 37-51. Ankara British Institute of Archaeology Seminar (https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/945/ 138550.pdf?sequence=1&isAllowed=y Access Date: 28.06.2018).

Erdem, D. (2006). Social Differentiation in Çayönü and Abu Hureyra Through Burial Customs and Skeletal Biology. The Graduate School of Natural and Applied Sciences, METU. Settlement Archaeology. Ankara.

Eren, Ş.G. (2018). Akarçay Tepe Teknik Raporu.

Eren, Ş.G. (2019). Pre-Pottery Neolithic Age Spatial Planning: The typomorphology of the first urbanization with reference to three Akarçay Tepe plaques, ICC2019, Tokyo Proc. Int. Cartographic Assoc., 2, 27.

Fuensanta, J. G. & Martin, A. M. (2018). The Late PPNB “World” Systems in Northern Mesopotamia and South Levant: agglomeration, control of long distance exchange and the transition of early religious centers to central villages, Luis Berrocal-Rangel, Alfredo Mederos y Lucia Ruano (Eds.). In Anejos a CuPAUAM 3 (pp. 45-68) http://dx.doi.org/10.15366 /ane3. rubio2018.004

Güngördü, F.V. (2015). “Some Clues on the Existence of a Social Structure in Cappadocia 10.000 Years Ago” Cappadocia Journal of History and Social Sciences Vol 4, 79-93.

Hakim, B. S. (1986). Arabic-Islamic Cities Building and Planning Principles. England: Routledge & Kegan Paul Inc.

Hodder, I. (2003). The Lady and the seed: Some thoughts on the role of agriculture in the ‘Neolithic Revolution’. From Villages to Town. Studies in Honor of Prof. Ufuk Esin (1). Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Publications. 129139, 583-622.

Hodder, I. (2006). Çatalhöyük. Leoparın Öyküsü, Türkiye’nin Antik “Kasaba”sının Gizemleri Günışığına Çıkıyor. D. Şenbil (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Hodder, I. (2016a). Çatalhöyük. A Prehistoric Settlement on the Konya Plain, Chapter 43. Sharon R. Steadman and Gregory McMahon (Eds.), In the Oxford Handbook of Ancient Anatolia (pp.934-949). New York: Oxford University Press.

Hodder, I. (2016b). More on history houses at Çatalhöyük: a response to Carleton et al., Journal of Archaeological Science, 67 (March), 1-6.

Hodder, I. (2017). Things and the Slow Neolithic: The Middle Eastern Transformation, Journal of Archaeological Method and Theory. 20, 3 September. Springer. DOI 10.1007/s10816-017-9336-0.

Hole, F. (2002). Is Size Important? Functions and Hierarchy in Neolithic Settlements, Life in Neolithic Farming Community” Ian Kuijt (Ed.), In Social Organization, Identity and Differentiation.

Karul, N. (2003). Mezraa Teleilat Yerleşmesi ve “AB” Yapısı [“The Settlement of Mezraa Teleilat and its ‘AB’ Structure”], Nezih Başgelen (Eds.), In Köyden Kente. Yakındoğu’da İlk Yerleşimler 2. Mehmet Özdoğan, Harald Hauptmann, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Karul, N. (2017). Aktopraklık. Tasarlanmış Prehistorik Bir Köy. Ege Yayınları. Kozlowski, S. K. & Kempisty, A. (1990). Architecture of the pre-pottery Neolithic Settlement in Nemrik, Iraq. World Archaeology, 21 (3). Architecture Innovation. Feb., 348-362.

Kramer, C. (1982). Village Ethnoarcheology, Rural Iran in Archaeological Perspective, New York: Academic Press.

Kuijt, I. (2000). People and Space in Early Agricultural Villages: Exploring Daily Lives, Community Size, and Architecture in the Late Pre-Pottery Neolithic. Journal of Anthropological Archaeology,19, 75-102.

Kuijt, I. & Finlayson, B. (2009). Evidence for food storage and predomestication granaries 11,000 years ago in the Jordan Valley, PNAS, July 7. 106 (27), 10966–10970.

Lawrence, D., Philip G., Hunt, H., Snape-Kennedy, L. & Wilkinson, T.J. (2016). Long term population, city size and climate trends in the Fertile Crescent: A first Approximation, Plos One, 11 (3), (March) e0152563. Doi:10.1371/journal.pone.0152563.

Mellaart, J. (2003). Çatalhöyük. Anadolu’ da Bir Neolitik Kent. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Mellaart, J. (1975). The Neolithic of the Near East, London: Thames and Hudson.

Özbaşaran, M. & Molist, M. (2006). Akarçay Tepe 2005. Anatolia Antiqua, Tome 14, 245-249.

Özbaşaran, M. & Molist, M. (2007). Akarçay Tepe, Orta Fırat’ta Neolitik Döneme Ait Yeni Bir Yerleşme [“Akarçay Tepe, A New Neolithic Age Settlement in the Middle Euphrates”] Mehmet Özdoğan, Nezih Başgelen (Eds). In Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (pp. 179-187). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Özbaşaran, M. (2008). “9000 Yıllık Bezemeli Kireçtaşları” [“9000 Year-Old Marked Limestones”] In Euergetes, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı, Vol. II, (pp. 833-839). Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.

Özdoğan, M. (1999). Preface. In Neolithic in Turkey. The Cradle of Civilization. New Discoveries. Mehmet Özdoğan & Nezih Başgelen (Eds.). 9-13. Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Öztan, A. (2009). Arkeoloji ve Sanat Tarihi Eski Anadolu Uygarlıkları Neolitik Çağ (Yeni Taş/Cilalı Taş Çağı), Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ankara.

Peterson, J. (1999). Early Epipaleolithic Settlement Patterns: Insights from the Study of Ground Stone Tools from the Southern Levant, Levant, 31 (1), 1-17.

Powell, B.B. (1962). Problems of Urban Archaeology. American Antiquity. 27 (4) (Apr.), 580-583.

Riehl, S., Zeidi, M. & Conard, N.J. (2013). Emergence of agriculture in the foothills of the Zagros Mountains of Iran, Science, July 5, 341 (6141), 65-7.

Rosenberg, M., Nesbitt, R.M., Redding, R. & Peasnall, B.L. (1998). Halan Çemi, Pig Husbandary, and Post-Pleistocene Adaptations Along the Taurus-Zagros Arc (Turkey), Paleorient, 24 (1), 25-41.

Rosenberg, M. & Erim-Özdoğan, A. (2016). The Neolithic in Southeastern Anatolia. Chapter 6. Sharon R. Steadman and Gregory McMahon (Eds.), In the Oxford Handbook of Ancient Anatolia (pp. 125-149). New York: Oxford University Press.

Schirmer, W. (1990). Some aspects of building at the “aceramic-neolithic” settlement of Çayönü Tepesi. World Archaeology, 21 (3), Architectural Innovation.

Schmidt, K. (2002). The 2002 Excavations at Göbeklitepe (Southeastern Turkey) – Impressions from an Enigmatic Site. Neo-Lithics, 2 (2), 8-13.

Schmidt, K. (2007a). Göbekli Tepe. N. Başgelen (Ed.), In 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (pp. 93-95). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Schmidt, K. (2007b). Taş Çağı Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe En Eski Tapınağı Yapanlar (Translated by R. Aslan]. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Schubert, D. (2019). Cities and Plans – the past defines the future, Planning Perspectives, 34 (1), 3-23. Uygur, S. Personal interview. 01 October 2018. Deputy Mayor of Nizip.

Vondrovsky, V. (2018). Let the Sunshine in: The Issue of Neolithic Longhouse Orientation. European Journal of Archaeology, 21 (4), 528-549.

Yakar, J., (1991). Prehistoric Anatolia – The Neolithic Transformation and The Early Chalcolithic Pediod, Jerusalem: Graph – Chen Pres Ltd.

Yakar, J. (2016). Anatolian Cronology and Terminology, Chapter 4. Sharon R. Steadman and Gregory McMahon (Eds.), In the Oxford Handbook of Ancient Anatolia, (pp. 56-98). New York: Oxford University Press.

Yılmaz, K. (1990). Nizip ve Sosyo Ekonomik Gelişme [Nizip and Socio-economic Development], İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, (Basılmamış) Yüksek Lisans Tezi, Ekim.

Watkins, T. (2018). The origins of house and home. World Archaeology, 21 (3), 336-347.

• Balkan-Atlı, N. & Özbaşaran, M. (2002). Akarçay Tepe, METU Centre for Research and Assesment of Historical Environment (TACDAM)), http://tacdam.metu.edu.tr/ akarcay-tepe accessed 05 June 2017.

• TAY Akarçay Tepe, http://www.tayproject.org/TAYages. fm$Retrieve?CagNo=69&html=ages _detail_t.html&layout=web accessed 24 January 2020.

• TAY Aşağı Nizip Yöresi, http://www.tayproject.org/TAYmaster. fm$Retrieve?YerlesmeNo =217&html =masterdetail.html&layout=web accessed 11 June 2018

• TAY Yukarı Nizip Yöresi http://www.tayproject.org/TAYmaster.fm$Retrieve?Yerlesme No=2947&html=masterDetail. html&layout=web accessed 11 June 2018.

• Wikipedia Aşıklı Höyük, https://en.wikipedia.org/wiki/ A%C5%9F%C4%B1kl%C4%B1_H% C3%B6y%C3%BCk accessed 02 February 2020.

• Wikipedia Biskupin, https://en.wikipedia.org/wiki/Biskupin accessed 24 January 2020.

• Wikipedia Çatalhöyük, https://en.wikipedia.org/ wiki/%C3%87atalh%C3%B6y%C3%BCk accessed 24 January 2020.

• Wikipedia Neolithic, https://en.wikipedia.org/wiki/Neolithic accessed 24 January 2020.

• Wikipedia PPN, https://en.wikipedia.org/wiki/Pre-Pottery_Neolithic accessed 24 January 2020.