İmar Barışının Kentsel Korumaya Yönelik Olumsuz Etkilerinin İstanbul Tarihî Yarımada Perspektifinden İncelenmesi

İmar aflarının son sürümü denebilecek İmar Barışı düzenlemesi, 2018’de hayata geçirilmiş, birçok açıdan tartışılmıştır. 06.02.2019’da Kartal’da çöken ve İmar Barışı başvurusu olduğu ortaya çıkan bina ile 26.09.2019’da Silivri’de yaşanan 5.8 büyüklüğündeki deprem, İstanbul’daki yapı stokunun durumunu tartışmalı hâle getirmiştir. Tarihî Yarımada olarak bilinen ve Fatih ilçesinin sınırlarıyla örtüşen bölge, yapı stokunun tarihî ve mimari değeri ile risk durumu nedeniyle kritik önemdedir. Fatih’in büyük bölümünün kanun kapsamında olması, ilçedeki kaçak yapılaşma unsurlarının yasallaşmasını sağlamıştır. Bu, ilçede yaşayanların can güvenliği ile ilçenin tarihî dokusu ve kültürel mirasının devamlılığı açısından endişe verici bir durum yaratmıştır. Bu güncel ve kritik durum, makalenin çıkış noktasıdır. İmar Barışı ve kentsel koruma arasındaki çelişkilerin ortaya koyulması ile Tarihi Yarımada’nın kültürel mirasının korunmasıysa makalenin amacı olarak öne çıkarılmış, bu bağlamda kanunun olumsuz etkilerine yönelik tespitler yapılmıştır. Makalenin odak noktasının önemini vurgulamak açısından, planlama ve koruma kavramları arasındaki ilişkiye dair çok sayıda çalışması olan İlhan Tekeli’nin eserlerinden oluşan geniş literatür incelenmiştir. Tekeli’nin kendi uzmanlık alanı olan planlama ve büyük önem verdiğini söylediği kentsel koruma ilgili yorumları derlenmiştir. Bunun yanı sıra kentsel koruma ilke ve uygulamaları ile ilgili literatür incelenmiş ve makalenin teorik altyapısı güçlendirilmiştir. Tarihî Yarımada’nın makale boyunca dikkat çekilmiş mevcut durum ve riskleri ise ilçenin birçok semtindeki sorunlu yapı stoku fotoğraflanarak görünür kılınmıştır. Bundan hareketle çeşitli tespit yapılmış, öneriler sunulmuştur. Bu çalışma ile İmar Barışı’nın, tarihî kent merkezlerinde ve Tarihî Yarımada’da yaratabileceği sorunlara dikkat çekilmesine, bir farkındalık yaratılmasına çalışılmıştır.

Investigation of Negative Effects of Zoning Peace on Urban Conservation from the Perspective of Istanbul Historical Peninsula

The Zoning Peace arrangement, which can be called the last version of zoning amnesties, was implemented in 2018 and was discussed in many ways. The building, which collapsed in Kartal on 06.02.2019 and appeared to be a Zoning Peace application, and the 5.8 magnitude earthquake in Silivri on 26.09.2019 made the status of the building stock in Istanbul controversial. The region, known as the Historical Peninsula and overlapping the borders of Fatih district, is critical due to the historical and architectural value of the building stock and its risk status. The fact that a large part of Fatih is covered by the law has enabled the illegal construction elements in the district to be legalized. This created an alarming situation in terms of the life safety of the residents and the continuity of the historical texture and cultural heritage of the district. This current and critical situation is the starting point of the article. The revealing of the contradictions between Zoning Peace and urban conservation and the preservation of the cultural heritage of the Historic Peninsula were highlighted as the aim of the article, and in this context, the negative effects of the law were determined. In order to emphasize the importance of the focus of the article, extensive literature consisting of the works of İlhan Tekeli, who has many studies on the relationship between the concepts of planning and conservation, has been examined. Tekeli's own expertise, planning and urban conservation comments, which he says gives great importance, have been compiled. In addition, the literature on the principles and practices of urban conservation has been examined and the theoretical infrastructure of the article has been strengthened. The current situation and risks of the Historic Peninsula, which were noticed throughout the article, were made visible by photographing the problematic building stock in many points of the district. Based on this, various determinations were made and suggestions were presented. With this study, it was tried to draw attention to the problems that Zoning Peace may cause in historical city centers and the Historical Peninsula, and to create an awareness.

PDF

___

Ahunbay. Z. (1999). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi.
AK Parti. (2018). Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Genel Seçimler Seçim Beyannamesi. Erişim: 25.01.2021 https://www.akparti.org.tr/media/3- 18779/24-haziran-2018-cumhurbaskanligi-secimleri-ve-genel-secimlersecim- beyannamesi-sayfalar.pdf
Beyazıt, E. & Gül, H. & Güneş, M. (2013). Kent Kimliği ve Kimliksizleş(tiril) en Kentler Üzerine Bir Tartışma. C. Ergun, M. Güneş ve A. Dericioğulları Ergun (Der.), Kent Üzerine Özgür Yazılar içinde (s.149-162), İstanbul: Bağlam.
Çavuşoğlu. E. (2016). Türkiye Kentleşmesinin Toplumsal Arkeolojisi. İstanbul: Ayrıntı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2018). İmar Barışı Bilgilendirme Broşürü. Erişim: 18.01.2020. https://webdosya.csb.gov.tr/db/imarbarisi/icerikler/ brosur-20180603111057.pdf
Çınar. S ve Kart. N. (2005). Tarihi Kentsel Mekanları Koruma Olgusunun Turizme Etkileri ve Sultanahmet Çevresi İçin Bir Öneri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri:A, Cilt:55, Sayı:2, 71-86.
Çöl. Ş. (1998). Kentlerimizde Kimlik Sorunu ve Günümüz Kentlerinin Kimlik Derecesini Ölçmek İçin Bir Yöntem Denemesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
Çubuk. M. (2018). İnandığım Şehircilik. İstanbul: Cinius.
Doratlı. N. (2007). KKTC’de Tarihi Kentsel Alanların Korunmasına İlişkin Yasal Çerçeveye Eleştirel Bakış. A. Mengi (Ed.). Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak içinde (s.13-29). Ankara: İmge.
Duru. B. ve Turan. M. (2013). Korumanın Yasal ve Yönetsel Boyutları: Bereketli Topraklardan Beton Bloklara. C. Ergun, M. Güneş ve A. Dericioğulları Ergun (Der.), Kent Üzerine Özgür Yazılar içinde (s.119-127), İstanbul: Bağlam.
Fatih Belediyesi. (2018). Erişim:23.01.2020. http://www.fatih.bel.tr/icerik/ 15542/fatihlilerden-imar-barisina-yogun-ilgi/
Fatih Belediyesi Stratejik Planı. (2020). Erişim:23.01.2020. http://www.fatih. bel.tr/assets/insankaynaklari/stratejikplan.pdf
Giritlioğlu. P. P. ve Özden. K. (2020). Kentsel Adalet Ekseninde İmar Afları: “İmar Barışı” Üzerine Bir Değerlendirme. H. Erman, T. Öğüz, Ş. Şıpka, E. İnal, B. Baysal (Der.), Prof. Dr. Necla Giritoğlu’na Armağan içinde (255-282), İstanbul: On İki Levha.
Görgülü, Z. (2007). Kültürel Mirasımızın Korunması Üzerine Bir Kez Daha Düşünürken. A. Mengi (Ed.). Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak içinde (s.39-46). Ankara: İmge.
Hasol. D. (2012). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi.
Keleş, R. (2019). 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu. İzmir: Cem.
Özaslan. N. (2010). Mimari Koruma Düşüncesinin Tarihsel Gelişimi. N. Özaslan ve D. Özkut (Ed.), Mimari Korumada Güncel Konular içinde (s.1-16). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Özgünel. A. C. (2007). Kültürel Mirasın Korunması Üzerine Düşünceler. A. Mengi (Ed.). Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak içinde (s.47-52). Ankara: İmge.
Özkaya Özlüer. I. (2018). İmar Barışı Düzenlemesine Hukuki Bir Yaklaşım. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, 313-340.
Tekeli. İ. (1990). Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler, Prof. Dr. Mübeccel Kıray'a Armağan, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:VII, Sayı:1-2.
Tekeli. İ. (2009a). Kültür Politikaları ve İnsan Hakları Bağlamında Doğal ve Tarihi Çevreyi Korumak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Tekeli. İ. (2009b). Akılcı Planlamadan, Bir Demokrasi Projesi Olarak Planlamaya. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Tekeli. İ. (2009c). Kentsel Arsa, Altyapı ve Kentsel Hizmetler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Tekeli. İ. (2010). Türkiye’nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Tekeli. İ. (2013). İstanbul’un Planlanmasının ve Genişlemesinin Öyküsü. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
TMMOB. (2019). Erişim:23.01.2020. https://www.tmmob.org.tr/icerik/ kartalda-yasanan-facia-siyasal-iktidarin-yanlis-imar-politikalarinin-urunudur Türkiye’de Tarihi Kent Dokularının Korunması ve Geleceğe Taşınması Sempozyumu. (2002).
UNESCO. (2011). Tarihî Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı. Erişim: 22.01.2020. http://www.unesco.org.tr/Pages/590/176 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (1983). Resmi Gazete. Sayı:18113. Erişim:22.01.2020. https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.2863.pdf
3194 sayılı İmar Kanunu. (1985). Resmi Gazete. Sayı:18749. Erişim:18.01.2020. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3194.pdf
7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun. (2018). Resmi Gazete. Sayı:30425. Erişim:20.01.2020. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2018/06/20180606-8.htm