Açık Yeşil Alan Sistemi Planlanma ve Tasarım Süreçlerinde Millet Bahçelerinin Rolü

Bilindiği gibi, açık yeşil alanlar kentsel sürdürülebilirliğin ayrılmaz bir parçasıdır. Pek çok farklı tipolojiyle kentlere; ekolojik, toplumsal, rekreasyonel ve mekânsal katkılar sunmaktadırlar. Bu katkıların (çok işlevli olarak) kentsel mekâna yansıtılması sistematik bir yaklaşımla mümkündür. Bu bağlamda hem dünyada hem de Türkiye’de açık yeşil alanlara ilişkin pek çok hedef, strateji ve standart geliştirilmiştir/geliştirilmektedir. Ülkemizde son yıllarda, tarihi bir öneme sahip millet bahçesi kavramı açık yeşil alan tipolojisi olarak yeniden gündeme gelmiştir. Bu kavram ayrıca, farklı açık yeşil alan stratejileri ile birlikte ele alınmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmada, millet bahçesi kavramının açık yeşil alan sistemi planlama ve tasarım süreçlerindeki rolü irdelenmiştir. Bu kapsamda, farklı açık yeşil alan tipolojilerinin dünyadaki ve ülkemizdeki tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. Sonraki aşamada, açık yeşil alanlara ilişkin ülkemizdeki yasal-yönetsel yapı irdelenmiştir. Buna yönelik olarak merkezi yönetim tarafından ortaya konulan Millet Bahçesi Rehberinin açık yeşil alan sistemi planlaması ve tasarımı üzerindeki etkisine ilişkin saptamalar yapılmıştır. Son olarak yine merkezi yönetim tarafından gündeme getirilen millet bahçelerinin ekolojik koridorlarla bütünleştirilmesine yönelik bazı öneriler getirilmiştir. Böylece, millet bahçesi kavramının diğer açık yeşil alan bütünleştirilmesine ve yetkin bir açık yeşil alan sisteminin planlama ve tasarım sürecine önayak olabilecek bir altlık ortaya konulmuştur.

The Role of Nation Gardens in the Planning and Design Processes of the Open Green Space System

As is known, open-green spaces are an integral part of urban sustainability. They provide ecological, social, recreational, and spatial contributions to cities, with many different typologies. It is possible to reflect these contributions (multifunctional) to the urban space with a systematic approach. In this context, both in the world and in Turkey, many goals, strategies, and standards regarding opengreen space have been developed/being developed. In recent years, the concept of the nation garden, which has historical importance, has come to the fore as an open-green space typology in Turkey. This concept has also started to be addressed with different opengreen space strategies. Accordingly in this study, the role of nation garden concept in the planning and design processes of the opengreen space system was examined. In this context, the historical development of different open-green space typologies in the world and in Turkey has been emphasized. In the next stage, the legal-administrative structure in Turkey regarding open-green spaces was examined. For this purpose, determinations were made regarding the effect of the Nation Garden Guideline, put forward by the central administration, on the planning and design of the open-green space system. Ultimately, some suggestions were made for the integration of nation gardens with ecological corridors, which were also brought to the agenda by the central administration. Thus, a base that can lead to the integration of the nation garden concept with other open-green spaces and the planning and design process of a competent open-green space system has been put forward.

PDF

___

Aksoy, Y. (2001). İstanbul kenti yeşil alan durumunun irdelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Aliağaoğlu, A., Uğur, A. (2016). Osmanlı şehri. Süleyman Demirel üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 203-226.
Ankara Büyükşehir Belediyesi. (2006). 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı Plan Açıklama Raporu (1/25000). Erişim adresi https://www.ankara. bel.tr/ankara-buyuksehir-belediyesi-nazim-plan/
Atik, M., Karaelmas, O., (2010). Avrupa Birliği Natura 2000 Ağı kapsamında ormanların korunması ve sürdürülebilir ormancılık. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs 2010 Cilt: I Sayfa: 45-55.
Bal, E. (2004). İdari yargı kararlarının imar planlama sürecindeki rolü: İzmir örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Baş, D., Sayman, R., Ü. (2019). Natura 2000 ve Doğa Koruma Terimleri Sözlüğü. Natura 2000 Gerekliliklerinin Uygulanması için Ulusal Doğa Koruma Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 2015-2018. Erişim adresi https://rec.org.tr/wp-content/uploads/2019/07/glossary_25122018.pdf
Batur, A., Yücel, A., Fersan, N. (1979). İstanbul’da on dokuzuncu yüzyıl sıra evleri koruma ve yeniden kullanım için bir monografik araştırma. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 5(2), 185-205.
Beyhan, B. (2008). Üst ölçek planların izlenmesi ve değerlendirilmesi üzerine: Kentsel ve bölgesel gözlemevlerinin gerekliliği. İçinde 3. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 27-28 Kasım 2008 (ss. 1-44), Mersin.
Burat, S. (2017). Kentsel açık alanlar ve planlama. İçinde Kent Planlama (ss. 231-252). Ankara: İmge Yayınevi.
Ceylan, S, Bulut, İ. (2019). Salda Gölü özel çevre koruma bölgesinde turizm baskısı, koruma ve sürdürülebilirlik. Türk Coğrafya Dergisi, (73), 79-89.
Çelik, F. (2018). Geç Osmanlı Dönemi Kentsel Mekânda Batılılaşma etkileri: Konya Millet Bahçesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(44).
ÇŞB, (2019). 22 İlde Ekolojik Koridor Oluşturulacak. Erişim adresi https:// www.csb.gov.tr/22-ilde-ekolojik-koridor-olusturulacak-bakanlik-faaliyetleri- 28617
ÇŞB, (2020). Millet Bahçesi Rehberi. Erişim adresi https://webdosya.csb.gov. tr/db/mpgm/editordosya/milletbahcesirehber.pdf
Demirkaya, R. (1999). Tarihi kentlerde tarihi park ve bahçelerin değerlendirilmesi ve İstanbul örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
De Ridder, K., Adamec, V., Bañuelos, A., Bruse, M., Bürger, M., Damsgaard, O., ... & Thierry, A. (2004). An integrated methodology to assess the benefits of urban green space. Science of the total environment, 334, 489-497.
Deveci, A. (2013). Kentlerin kökeni ve tarihi. (Ed. Fatime Güneş). İçinde Kent Sosyolojisi Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2978, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1932, Eskişehir.
Erdoğan, E. (2020). Bahçe ve Sanat Tarihi ders notları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. Erişim adresi https://acikders. ankara.edu.tr/course/view.php?id=8073
European Environment Agency, (2021). Erişim adresi https://www.eea. europa.eu/data-and-maps/indicators/nationally-designated-protectedareas- 1/assessment
Forman, R. T. T. (1995). Land mosaics – the ecology of landscapes and regions. Cambridge University Press, Cambridge.
Fuller, R. A., Irvine, K. N., Devine-Wright, P., Warren, P. H., and Gaston, K. J. (2007). Psychological benefits of greenspace increase with biodiversity. Biol. Lett. 3, 390–394. doi: 10.1098/rsbl.2007.0149.
Government of Western Australia. (2014). Public Parkland Planning and Design Guide WA. Perth Western Australia, Department of Sport and Recreation.
Gürkaş, T. (2009). Bir Mimarlık Tarihi Alanı Olarak Türkiye’de Peyzaj Mimarlığı Tarihi ve Peyzaj Mimarlığı Devlet İdeolojisi İlişkisi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, 2009, 171-190.
Haq, S. M. A. (2011). Urban green spaces and an integrative approach to sustainable environment. Journal of environmental protection, 2(05), 601.
Harding, S. (2000) Towards a renaissance in urban parks. Cultural Trends, 35, pp. 1–26, London: Policy Studies Institute.
Heidt, V., & Neef, M. (2008). Benefits of urban green space for improving urban climate. In Ecology, planning, and management of urban forests (pp. 84-96). Springer, New York, NY.
Helmreich, A. (2018). Gardens & Englishness An Invented Tradition? Bulletin för trädgårdshistorisk forskning, (31).
İlkay, Y. (2017). ‘Kentsel Yeşil Alan’ın Ne’liği Üzerine: Ankara’da yeşil alanın temsil mekânları olarak (yeniden) üretilme durakları. İdeal Kent Dergisi. 8(21),181-199.
Kaczynski, A. T., Potwarka, L. R., & Saelens, B. E. (2008). Association of park size, distance, and features with physical activity in neighborhood parks. American journal of public health, 98(8), 1451-1456.
Karagüler, S. (2008). İstanbul metropolitan alanındaki imar planlarında uygulanmak üzere, yeşil alanların oluşturulmasında binaların projelendirilmesi safhasına yönelik yeni bir yaklaşım modelinin geliştirilmesi. Projem İstanbul Araştırma Projesi, İstanbul.
Kaştaş Uzun, İ, Şenol, F. (2020). “Recent “nation gardens” and historical development of public green spaces in Turkey.” Art-Sanat, 14(2020): 211–240.
Khalil, R. (2014). Quantitative evaluation of distribution and accessibility of urban green spaces (Case study: City of Jeddah). International Journal of Geomatics and Geosciences. 4(3), 526-535.
Kong, F., Yin, H., Nakagoshi, N., & Zong, Y. (2010). Urban green space network development for biodiversity conservation: Identification based on graph theory and gravity modeling. Landscape and Urban Planning, 95(1-2), 16–27. doi:10.1016/j.landurbplan.2009.11.001.
Köksal, A. (2016). Osmanlı’dan günümüze önemli bir kent mekânı: millet bahçeleri. Canik Belediyesi Kültür Yayınları. Yayın no:55-16-01, Samsun.
Kreft, S., Güngöroğlu, C., (2018). Türkiye ormanlarında AB Natura 2000 konseptinin uygulanabilirliği. (Ed. C. Güngöroğlu). Sivil Toplum Diyaloğu Türkiye Ormanlarında AB Doğa Koruma Projesi, TOD Yayın No: 44, Ankara.
Madureira, H., Andresen, T., & Monteiro, A. (2011). Green structure and planning evolution in Porto. Urban Forestry & Urban Greening, 10(2), 141-149.
McCormack, G. R., Rock, M., Toohey, A. M., & Hignell, D. (2010). Characteristics of urban parks associated with park use and physical activity: A review of qualitative research. Health & place, 16(4), 712-726.
Memlük, Y. (2013). Anadolu’da Türk Bahçesi ve Bahçe Kültürü. Erişim adresi https://www.plantdergisi.com/prof-dr-yalcin-memluk/anadolu-daturk- bahcesi-ve-bahce-kulturu.html
Niemelä, J., Breuste, J. H., Guntenspergen, G., McIntyre, N. E., Elmqvist, T., & James, P. (Eds.). (2011). Urban ecology: patterns, processes, and applications. OUP Oxford.
Özüdoğru, E, Duygu, A. (2009). Türkiye’nin Avrupa Birliği ile katılım müzakereleri sürecinde Natura 2000 Korunan Alanlar Ekolojik Ağı’nın değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(1), 0-0. DOI:10.1501/Csaum_0000000003.
Pauleit, S., Slinn, P., Handley, J., and Lindley, S. (2003). Promoting the natural greenstructure of towns and cities: English nature’s accessible natural greenspace standards models. Built Environ., 292, 157– 170.
Peters, K., Elands, B., Buijs, A. (2010). Social interactions in urban parks: stimulating social cohesion? Urban For. Urban Green. 9 (2), 93–100.
Randolph, J. (2004). Environmental land use planning and management. Washington, DC: Island Press.
Sandström, U. G. (2002). Green infrastructure planning in urban Sweden. Planning Practice and Research, 17(4), 373–385.
Sağlık, A., Kelkit, A., Temiz, M., Sağlık, E., & Bayrak, M. İ. (2019). Millet bahçesi kavramı: Kahramanmaraş ili örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11-30.
Ståhle, A. (2010). More green space ın a denser city: critical relations between user experience and urban form. Urban Design International, 15(1), 47-67.
Şenik, B. (2019). Kentsel Açık Yeşil Alan Planlama Rehberlerinin Geliştirilmesi: Düzce Örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce.
Şentuna, B. (2020). Boş zamanlar sosyolojisi Erişim adresi http://auzefkitap. istanbul.edu.tr/kitap/sosyoloji_lisans_ao/bos_zamanlar_sosyolojisi.pdf
ŞPO, (2018). Mekân politiktir; millet bahçeleri iktidar ideolojisinin mekânsal boyutta yeniden üretilmesinin bir aracıdır. Erişim adresi https://www. spo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=9597&tipi=3&sube=0
ŞPO, (2020). İnşaat yapmanın yeşil yolu: millet bahçeleri. Erişim adresi https:// www.spo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=10173&tipi=3&sube=0
Tarım ve Orman Bakanlığı (2018). Erişim adresi https://www.tarimorman. gov. tr/DKMP/Sayfal ar/GormeEngel l i lerDetay. aspx?OgeId=40&Liste=Haber
Tarım ve Orman Bakanlığı (2019). Korunan alan istatistikleri. Erişim adresi https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/18/Korunan-Alan- Istatistikleri
Threlfall, C. G., Ossola, A., Hahs, A. K., Williams, N. S., Wilson, L., & Livesley, S. J. (2016). Variation in vegetation structure and composition across urban green space types. Frontiers in Ecology and Evolution, 4, 66.
Turner, T. (2005). Garden history: Philosophy and design 2000 BC–2000 AD. Routledge.
Türk Dil Kurumu, (2020). Erişim adresi https://sozluk.gov.tr/ Tzoulas, K., Korpela, K., Venn, S., Yli-Pelkonen, V., Kaźmierczak, A., Niemela,
J., & James, P. (2007). Promoting ecosystem and human health in urban areas using Green Infrastructure: A literature review. Landscape and urban planning, 81(3), 167-178.
URL-1. (2020). Erişim adresi https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/toplam- 42-millet-bahcesi-tamamlandi-6316021
URL-2. (2021). Erişim adresi https://ajuntament.barcelona.cat/ecologiaurbana/ sites/default/files/Bones-practiques-jardineria-2016-ENG.pdf
Venn, S. J., & Niemelä, J. K. (2004). Ecology in a multidisciplinary study of urban green space: the URGE project. Boreal environment research, 9(6), 479-489.
Wilkinson, P. F. (1988). The historical roots of urban open space planning. Leisure Studies, 7(2), 125-143.
Wolch, J. R., Byrne, J., & Newell, J. P. (2014). Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough’. Landscape and urban planning, 125, 234-244.
World Health Organization (WHO). (2017). Urban green spaces: a brief for action. World Health Organization, Regional Office for Europe: Copenhagen, Denmark.
Yıldırım, M, Gül, F. (2020). Kentsel Ortak Kullanım Alanlarına Bir Örnek: Samsun Millet Bahçesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 125-141.
Zhang, X., & Li, S. (2020). Application of psychological elements in landscape design of public gardens. Revista Argentina de Clínica Psicológica, 29(2), 142.
Zhu, C., Wang, Y., Ren, W., Luo, I., Yin, Y., Xie, W., & Liu, W. (2016). The planning of green spaces to prevent and avoid urban disasters in Dujiangyan. International Journal of Simulation Systems, Science & Technology. 17(46), 271-276.4.