ZAMANIN YÜKÜNÜ TAŞIYANLAR: YERLİ ve YABANCI SANATÇILARIN GÖZÜNDEN OSMANLI HAMALLARI

Ücreti karşılığı yük taşıyan hamallar, Osmanlı ticaret hayatının önemli figürlerinden biri olup birçok eserde içinde hamalların da bulunduğu esnaf ve zanaatkâr konulu tasvirler bulunur. Edmondo Amicis, Amedeo Preziosi, Pierre Montani, Choiseul-Gouffier ve Leonardo de Mango hamalları tasvir eden yabancı sanatçılardan birkaçıdır. Osmanlının canlı sokak yaşamında önemli bir zümreyi oluşturan hamalları konu eden tasvirlerin, Doğu yaşantısını her yönü ile göstermeyi amaçlayan bu resimler arasında yer alması şaşırtıcı değildir. Oryantalist sanatçıların çok daha öncesinde, yerli sanatçıların da özellikle Batılılar için hazırlanan albümlere konmak üzere hamal tasvirleri yaptıkları görülür. Bu çalışmada Osmanlı hamalları hakkında bilgiler verilerek hamalların yerli ve yabancı sanatçıların eserlerinde nasıl yansıtıldıkları aktarılmıştır. Bu tasvirler sadece resimsel nitelikleri ile değil, görsel birer belge olması sebebiyle giyim-kuşamları ve yük taşımacılığında kullandıkları araç ve gereçler açısından da değerlendirilmiştir.

Those Who Carry The Weight of Time: Ottoman Porters Through The Eyes of Local and Foreign Painters

The porters, who carry a burden for a fee, are one of the important figures of the Ottoman commercial life and they are seen in many paintings and photographs. In particular, among the works of foreign artists who visited the Ottoman country, there are depictions of tradesmen and craftsmen, including porters. Edmondo Amicis, Amedeo Preziosi, Pierre Montani, Choiseul -Gouffier, and Leonardo de Mango are a few of the foreign painters depicting porters. It is not surprising that these depictions of porters, who constituted an important group in the street life of the Ottomans, are among the paintings that aim to show Eastern life in all its aspects. It is seen that long before orientalist painters, local painters also made porter depictions to be included in albums prepar ed especially for Westerners. In this paper, information about Ottoman porters will be given, as well as how porters are reflected in the works of local and foreign painters. These depictions will be evaluated not only with their pictorial qualities but also in terms of their clothing and the tools and equipment they use in freight transportation since they are visual documents.

PDF

___

17. yüzyıl Avrupasında Türk İmajı, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul, 2005.
Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri , Haz. Kasım Arısan ve Duygu Günay Arısan, İstanbul: Tarih Vakfı, 1995.
Altınay, Ahmet Refik. Lale Devri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1973.
And, Metin. “17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamları”, Tarih ve Toplum 16 (1985): 40-45.
Atıl, Esin. “The Ottoman World in the Nineteenth Century”, Voyages and Visions Nineteenth Century European Images of the Middle East from the Victoria and Albert Museum , (1995): 23-54.
Aydemir, Uygar. “The Ottoman’s Burden: Orientalist Influences on Cenap Şahabettin’s Travelogues”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7 (2018): 211-225.
Bayram, Sadi. “Musavvir Hüseyin Tarafından Minyatürleri Yapılan ve Halen Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde Muhafaza Edilen Silsilename”, Vakıflar Dergisi XIII (1981): 253- 338.
Berber, Engin. “İkinci Meşrutiyet Döneminde Domino Etkisi Yapan Bir Eylem: İzmir Liman İşçileri”, European Journal of Turkish Studies 11, (2010): 1–28.
Bilge, Sadık Müfit. Osmanlı İstanbul’unda Esnaf ve Ticaret, İstanbul: Kitabevi, 2018.
Christian-Muslim Relations A Bibliographical History, Volume 6. Western Europe (1500-1600), Ed. David Thomas and John Chesworth, Leiden-Boston, 2014.
Collaco, Gwendolyn. Prints and Impressions from Ottoman Smyrna The Collection de Costumes Civils et Millitaires, Scenes Populaires, et vues de I’Asie- Minieure Album (1836-38) at Harvard University’s Fine Arts Library, Bonn, 2019.
Colomb, M. J. Edmondo Amicis Constantinople Ouvrage Traduit de I’Italien avec I’autorisation de 183 Dessins Pris Sur Nature par C. Biseo, Paris Hachette, 1883.
Daşçı, Semra. “19.Yüzyılda İzmir’de Dünyaya Gelen Bazı Gayrimüslim Sanatçılar ve Sanatsal Etkinlikleri Hakkında Bir Değerlendirme”, Sanat Tarihi Dergisi XX(2), (2011): 27-44.
Daşçı, Semra. “İzmirli Ressam Boğos Tatikyan ve ABD Ulusal Kütüphanesi’ne Hediye Olarak Hazırlanan Gravür Albümü”, Jasss International Journal of Social Science, 6(1), (2013): 531- 568.
Değirmenci, Tülün. (2018). “Giriş: Metin And ve Çarşı Ressamlarının Serencâmı”, Metin And Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, haz. Tülün Değirmenci-M. Sabri Koz, 11- 27, İstanbul: YKY. Yay., 2018.
Goffman, Daniel. İzmir ve Levanten Dünya 1550-1650, çev. Ayşen Anadol, Neyyir Kalaycıoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1995.
İnal, Güner. “Tek Figürden Oluşan Osmanlı Albüm Resimleri”, Sanat Tarihi Dergisi 3/3, (1984): 83-96.
İnalcık, Halil ve Arı, Bülent. ‘Türk-İslam- Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları’, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/6 (2005): 27-56.
İnankur, Zeynep. “19. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’a Gelen Batılı Sanatçılar”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, 17-18 Aralık 1992, 75-82, İstanbul, 1993.
Kafadar, Cemal. “On Purity and Corruption of Janissaries”, Turkish Studies Associtaion Bulletin, 15(2), (1991): 273-280.
Kırpık, Güray ‘Osmanlı’da Hamallık Mesleği ve İlgili Arşiv Belgeleri’, Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 2/3, (2013),220-233.
Kolukırık, Suat ve Oğuz, Zekâvet Nuran. “Formel ve Enformel Emek Biçimi Olarak Hamallık ve Hamallar: Isparta Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7(2), (2008): 297–312.
Koyuncu Kaya, Miyase. “Esnaf Loncalarında Yeniçeriler”, History Studies 5(4), (2013): 189- 205.
Lüleci, Abdullah. “Yük Taşımacılığından Devlete İsyan: Ermeni Hamalları”, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 3(2018): 230-248.
Özbay, Hayrinüsa. ‘İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı 265 No’lu Albüm Resimleri’, Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, 2018.
Pardoe, Julia. Sultanlar Şehri İstanbul, çev: Banu Büyükkal, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2009.
Renda, Günsel. “17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa: Değişen İmgeler”, 17. yüzyıl Avrupasında Türk İmajı, 44 -55, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, 2005.
Renda, Günsel. “17. Yüzyıldan Bir Grup Kıyafet Albümü”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı, 19-20 Mart 1998 Sempozyum Bildirileri, 153-178, İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yay., 1998.
Reyhanlı, Tülay. “Nicolas de Nicolay’ın Türkiye Seyahatnamesi ve Desenleri”, Erdem, 5(14), (1989): 571-617.
Sönmez, Zeki. “Türk Sanatında İtalyan Ressamlar ve Etkileri”, Aslanapa Armağanı, 239 -252, İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1996.
Sperco, Willy. Yüzyılın Başında İstanbul, çev. Remime Köymen, İstanbul: Turing Otomobil Kurumu, 1989.
Süslü Özden ve Urfalıoğlu, Nur. ‘Bir Osmanlı El Yazmasına Göre XVI. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunda Meslekler’, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Bildiri Kitabı 6, 2865-2877, Ankara, 2012.
Tromans, N. “Kahire ile İstanbul’da Gündelik Yaşam ve Cinsiyet”, Genre and Gender in Cario and Constantinople”, Doğu’nun Cazibesi Britanya Oryantalist Resmi The Lure of the East British Orientalist Painting, 156–189, İstanbul: Pera Müzesi Yayını, 2008.
Ünver, Süheyl. Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, Ankara: TTK Yay., 1999.
XVII, XVIII, XIX. Yüzyıl Oryantalist Resim Ustaları’nın Eserleriyle “Sergi Müze-Müze Sergi”, 27 Mayıs–17 Haziran 2003, Sergi Kataloğu, İstanbul, 2003.
Yıldırım, Kemal. ‘Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (1870–1922)’, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011