KLASİK ŞERH GELENEĞİNİN SON ÖRNEKLERİNDEN GALEBE-İ SULTÂN-I AŞK

Derviş Hâfız Abdülkadir’in Galebe-i Sultân-ı Aşk isimli eseri İranlı meşhur şair Hâfız-ı Şîrâzî’nin bir gazeline yazılmış şerh metnidir. Beyit veya gazel düzeyindeki birkaç şerh hariç tutulursa Hâfız’la ilgili şerh çalışmaları Osmanlı şerh geleneği içinde Sürûrî, Şem’î, Sûdî ve Mehmed Vehbi Efendi sıralamasıyla yapılagelmiştir. Bu eserlerin hepsi Hâfız Divanı’nın tamamına yazılan şerhlerdir. Derviş Abdülkadir’in bir gazelin şerhinden yola çıkarak kitap boyutunda bir eser ortaya koyması orijinal bir çalışma olarak nitelenebilir. Ayrıca eserin 1339/1920-21 yılında basıldığı göz önüne alındığında klasik şerh geleneğinin hemen hemen benzer bir çizgide Osmanlı’nın son zamanlarına kadar varlığını sürdürdüğüne dair bir fikir de elde edilebilir. Bu makalede, Derviş Abdülkadir’in ulaşılabilen biyografik bilgileri ve eserlerine değinildikten sonra Galebe-i Sultân-ı Aşk adlı şerhi tanıtılıp bu şerhin kaynakları ve metodu hakkında değerlendirmeler yapılacaktır.

Galebe-i Sultân-ı Aşk, One Of the Last Examples Of Classical Commentary (Şerh) Tradition

Derviş Hâfız Abdülkadir’s book titled Galebe-i Sultân-ı Aşk is a work of commentary (şerh) based on an ode (gazel) of the famous Iranian poet Hâfız-ı Şîrâzî. With the exception of a few couplets (beyit) and odes, the commentary studies under the influence of the Ottoman commentary tradition were done by Sürûrî, Şem’î, Sûdî and Mehmet Vehbi Efendi respectively. All of these works were written for the Hâfız Divan in its entirety. One can think of Derviş Abdülkadir’s work to be a unique one because of its considerable length on only a single ode. Considering the fact that the work was published in 1339/1920-21, it can be assumed that the classical commentary tradition proceeded the same way throughout the Ottoman period. In this article, after the available biographical information and works of Derviş Abdulkadir are mentioned. Galebe-i Sultan-i Aşk will be introduced, and evaluations about the sources and method of this commentary will be made.

PDF

___

Akar, Metin, Su Kasidesi Şerhi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
Akay, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, İslam Bilgi Merkezi Yayınları, İstanbul ?.
Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Ulemâsı: (İlmiye Ricalinin Teracim-i Ahvali) Cilt I, Medrese Yayınları, İstanbul 1980.
Bahâeddin, Mehmed, “Şerh”, Yeni Türkçe Lûgat, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
Ceylan, Ömür, Tasavvufî Şiir Şerhleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2007.
Ceylan, Ömür, “Şerh” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, 2010, s. 565-568.
Doğan, Muhammet Nur, “Metin Şerhi Üzerine”, Osmanlı Dîvân Şiiri Üzerine Metinler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999.
Durmuş, İsmail, “İstişhâd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 23, 2001, s. 396- 397.
Gölpınarlı, Abdülbaki, Hâfız Dîvânı, Maarif Matbaası, İstanbul 1944.
İz, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nesir, Akçağ Yayınları, Ankara 1996.
Karaman, Fikret vd., Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
Kolunsağ, İbrahim, Derviş Hâfız Abdülkadir Galebe-i Sultân-ı Aşk (Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
Kortantamer, Tunca, “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, 1994, s. 1-16.
Levend, Agah Sırrı, Divan edebiyatı: Kelimeler, Remizler, Mazmunlar, Mefhumlar, Enderun Kitabevi, İstanbul 1984.
Mengi, Mine, “Metin Şerhi, Tahlîli ve Tenkîdi Üzerine”, Dîvân Şiiri Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
Necefzade, Yakup Kenan, Şirazlı Hâfız Divanı, Yeni Şark Maarif Kütüphanesi, İstanbul 1966.
Redhouse, Sir James W., “Şerh”, A Turkish and English Lexicon, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
Saraç, Yektâ, “Şerhler”, Türk Edebiyatı Tarihi Cilt 2, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2006.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
Uzun, Mustafa, “İstişhâd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 23, 2001, s. 398-399.
Uzun, Mustafa, “Kur’an” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, 2002, s. 414-417.
Yavuz, Çetin ve Abdurrahman Çetin, “Âyet” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, 1991, s. 242-244.
Yılmaz, Ozan, 16. Yüzyıl Şârihlerinden Sûdî-i Bosnevî ve Şerh-i Gülistân’ı (İnceleme-Tenkitli Metin), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2008.