TÜRK EDEBİYATINDA MEVLÂNÂ VE MEVLEVÎLİĞİ MANEVİ TEKÂMÜL İŞLEVİYLE ELE ALAN ROMANLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Anlatma esasına bağlı edebî türler içinde en olgun örneklerden biri olan roman, hayatın gerçekliğini kurgusal bir şekilde yansıtırken zaman zaman tarihe ve tarihî şahsiyetlere de kapılarını aralar. Temel malzemesi insan olan romanda yazar, gerçekliği kendi düzleminde şekillendirirken, bu temel malzemeyi bazen olduğu gibi aktarma bazen ise kurmacanın kendisine sağladığı özgür ortamda yeniden inşa etme yoluna gider. Ancak yazarların tercihi ne yönde olursa olsun, romanın gerçek hayatla olan bağı önemini korumaya devam etmektedir. Bu sebeple, romancıların tarihî şahsiyetleri roman kişisi olarak kullanma eğilimleri, incelenmeye değer hususlardan biri olarak karşımıza çıkar. Asırlar öncesinden günümüze seslenmeyi başaran Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî de bu bakımdan romancılar için zengin bir kaynaktır. Türk-İslâm medeniyetinin yetiştirdiği en kuvvetli şahsiyetlerden biri olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, kapsayıcı fikirleri ve eserleriyle hem İslâm coğrafyası hem de Batı dünyasında güncelliğini hâlâ korumakta olan bir mutasavvıftır. Onun vefatından sonra oğlu Sultan Veled tarafından sistemli bir hâle getirilen Mevlevîlik de, hoşgörü temelli din anlayışı ile hemen her dönemde pek çok çevrenin ilgisini çeken, entelektüel bir tarikat hüviyetini kazanmıştır. Mevlânâ ve Mevlevîliğin bu popülerliği, edebî sahada yazar ve şairlerin dikkatlerinden kaçmamış, Mevlânâ ve Mevlevîlikle ilgili şiir ve romanların yazımını beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada, sayıları giderek artan Mevlânâ ve Mevlevîlik konulu romanlardan, manevî tekâmül boyutunu öne çıkaranlar üzerine bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır.

An Evaluation on the Novels That Approach Mevlânâ and Mevleviyeh in Turkish Literature with Their Function of the Spiritual Evolution

While novel, one of the most mature examples of the literary genres on the basis of narration, reflects the reality of life in a fictional way, it sometimes opens its door slightly to history and historical figures. In novels, whose basic material is human, while the author shapes reality on his or her own plane, he or she sometimes chooses to convey this basic material as it is and sometimes chooses to reconstruct it in the free environment that the fiction provides. However, whatever the preference of the authors, the connection of the novel to real life continues to maintain its importance. For this reason, the tendency of novelists to use historical personalities as novel characters is one of the elements worth examining. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, who succeeded in calling out to these days centuries ago, is also a rich resource for novelists in this regard. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, one of the strongest personalities of the Turkish-Islamic civilization, is a Sufi whose timelessness still continues in both the Islamic geography and the western world with his inclusive ideas and works. Mevleviyeh, which was brought into being systematic by his son Sultan Veled after his death, earned the title of an intellectual cult, which attracts the attention of many circles in almost every period with its tolerance-based understanding of religion. This popularity of Mevlânâ and the Mevleviyeh has not escaped the attention of the authors and poets in the literary field and it has brought poems and novels about Mevlânâ and Mevleviyeh with it. In this study, it is aimed to evaluate those which emphasize the spiritual evolution dimension among the novels about Mevlânâ and Mevleviyeh, which are increasing in number.

PDF

___

Akgün, Mustafa, Mevlânâ’dan Goethe’ye Sevgi Köprüsü, Panama Yayınları, Ankara 2015.
Akpınar, Soner, “Modern Türk Romanında Şems-i Tebrizî ve Mevlâna Celâleddin-i Rûmî”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 14, 2011 Bahar, s. 7-26.
Ayaşlı, Münevver, Pertev Bey’in İki Kızı, Sebil Yayınevi, İstanbul 1992.
Ayverdi, Sâmihâ, Yaşayan Ölü, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2015.
Ayverdi, Sâmihâ, Yolcu Nereye Gidiyorsun, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2013.
Çetin, Nurullah, Roman Çözümleme Yöntemi, Akçağ Yayınları, Ankara 2015.
Duman, Fatih, Doğuda Aşk Böyle Yazılır, 9. Baskı, Nesil Yayınları, İstanbul 2013.
Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2006.
Işınsu, Emine, Nisan Yağmuru, Bilge Yayıncılık, İstanbul 2013.
Karahan, Abdülkâdir, “Mevlânâ’nın Dünya ve Hayat Görüşü ve Bunun Türk, İran ve Urdu Edebiyatlarındaki Etkileri”,III. Millî Mevlânâ Kongresi, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Konya, 12-14 Aralık 1988, s. 34
Kıyak, Melahat, Gönül Bahçesinde Mevlânâ, Nesil Yayınları, İstanbul 2007.
Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1991.
Levend, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984.
Okuyucu, Cihan, İçimizdeki Mevlânâ, 2. Baskı, Bilge Yayınları, İstanbul 2002.
Özkan, Serdar, Mevlânâ Çağırınca, Artemis Yayınları, İstanbul 2014.
Özkan, Serdar, Rumi’nin Bildiği Aşk, Artemis Yayınları, İstanbul 2013.
Pala, İskender, Babil’de Ölüm İstanbul’da Aşk, Kapı Yayınları, İstanbul 2016.
Pala, İskender, Katre-i Matem, 22. Basım, Kapı Yayınları, İstanbul 2015.
Saraç, Hasan, Kor, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
Şafak, Yakup “Mevlânâ’ya Atfedilen ‘Yine Gel...’ Rubâîsine Dair”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, 2009, s. 75-80.
Şahin, Haşim , “Yaman Dede”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 43, İstanbul 2013, s. 311-312.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, 3. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul 1995.
Tekin, Mehmet, Roman Sanatı I, 14. Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2016.
Ünver, Mine Sultan, Nâr-ı Aşk, 5. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul 2015.
Yalsızuçanlar, Sadık, Birdenbire, 3. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul 2013.
Yalsızuçanlar, Sadık, Diyamandi, 2. Baskı, H Yayınları, İstanbul 2015.