Kitâbetü’l-Hadîs’e İlişkin Müsteşriklerin Görüşleri

Hadislerin Hz. Peygamber döneminde yazılıp yazılmadığı hususu Müslüman alimler tarafından tartışıldığı gibi Oryantalistlerin de yakından ilgilendiği bir mesele olmuştur. Kuşkusuz oryantalistlerin hadis ilmi ile bu kadar yakından ilgilenmelerinin arka planında, hadis / sünnet rivâyetlerinin İslam toplumu içerisinde Kur’ân’dan sonra ikinci temel kaynak olarak kabul edilmesi ve Müslümanların hayatını şekillendirmede belirleyici bir rol oynaması vardır. İslam hakkında araştırma yapan oryantalistlerin hemen hemen tamamı hadisle ilgili konulara özellikle de hadislerin yazılması meselesine az çok temas etmişlerdir. Bu çalışma Batı dünyasında hadis ile ilgili oryantalistik düşünceyi şekillendiren araştırmacıların hadislerin yazılması konusundaki fikirlerini ele almayı ve değerlendirmeyi hedeflemektedir. Çalışmamızda içerik analizine başvurulmuş ve hadisle ilgili Batı dünyasında etkili olan oryantalistlerin hadislerin yazılmasına yönelik tespitleri tahlil ve değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Bu incelemenin sonucunda hadis konusunda araştırmalar yapan oryantalistlerden, hadislerin hâfızaya yardımcı olmak amacıyla şahsi ders notları şeklinde de olsa erken dönemde yazılı olarak kaydedildiğini kabul eden Alois Sprenger ve Muslim Studies’te dile getirdiği ilk görüşü esas alınırsa Ignaz Goldziher, Nabia Abbott, Harald Motzki ve Schoeler gibi araştırmacılar olduğu görülmüştür. Ancak Goldziher’in daha sonra rivâyetlerin erken dönemde yazıldığına dair fikrini değiştirerek aksi yönde bazı iddialar ortaya attığı da bilinmektedir. Buna karşılık Abbott’un düşüncelerinin, Müslüman bilginlerin genel kabulüne en yakın kabul edilebilecek nitelikte olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Hadislerin yazılması, Oryantalistik düşünce, Goldziher, Sprenger

The Views of Orientalists on Writing of the Hadiths

The issue of whether the hadiths were recorded in writing during the time of the Prophet has been a subject of great interest for both Muslim scholars and Orientalists. Undoubtedly, the reason why the Orientalists take such a keen interest in the science of hadith is due to the fact that the hadith/Sunnah narrations are accepted as the second main source after the Qur'an and play a decisive role in shaping the lives of Muslims in Muslim society. Almost all Orientalists who engaged in Islamic researches have dealt with some aspects of the hadith, especially their recording in writing, to some extent, This study aims to evaluate the views of Western researcher who appear to have shaped Orientalist thought on hadith, specifically on the issue of hadith recording. This study aims to utilize content analysis as its method and analyze the findings of the prominent Western Orientalists who have specialized in the area of hadiths, particularly with regards to the writing of hadiths. The study has shown that some Orientalists have acknowledged that in the early period, hadiths were recorded in writing, even if in the form of personal lecture notes, to help remembering. These researchers include Alois Sprenger, Ignaz Goldziher -according to his initial views in Muslim Studies-, Nabia Abbott, Harald Motzki, and Schoeler. However, it is also known that Goldziher later changed his mind and argued in the opposite direction, claiming that the narrations were not written down in the early period. On the other hand, it can be said that Abbott's ideas are in line with the views commonly held by many Muslim scholars.

Keywords:

Hadith, Writing of hadiths, Orientalist thought, Goldziher, Sprenger,

PDF

___

A῾zamî, Muhammed Mustafa. İlk Devir Hadis Edebiyatı ve Peygamberimizin Hadislerinin Tedvin Tarihi: (H. 1-150-M. 622-657). çev. Hulusi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
Abbott, Nabia. Hazreti Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe. Ankara: Yurt Kitap Yayın, 1999.
Abbott, Nabia. Studies in Arabic literary papyri: Qur’anic commentary and tradition. Chicago: The University of Chicago, 1967.
Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
Akın, Nimetullah. “Hadislerin Yazılı Kaydı ve Literatür Esaslı Bir Disiplin Olma Süreci: A. Sprenger, I. Goldziher ve G. Schoeler’in Yaklaşımları”. Hadis Tetkikleri Dergisi 6/1 (2008), 47-70.
Aktepe, İshak Emin. “Hadislerin Yeniden Değerlendirilmesi (Joseph Schacht)”. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/2 (2007), 135-144.
Bedir, Murteza. “Schacht, Joseph”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/223-226. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Cook, Michael. “The Opponents of the Writing of Tradition in Early Islam”. Journal of Arabic and Islamic Studies 44/4 (Ekim 1997), 437-530.
Erdem, İlhan. “Sprenger, Alois”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/121-133. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Ertürk, Mustafa. “Hadis Oryantalisti G.H.A. Juynboll: Hadis / Sünnet Alanındaki Yaklaşımları ve Çalışmaları”. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
Goldziher, Ignaz. İslam Kültürü Araştırmaları II. çev. Mehmet Said Hatiboğlu, Cihat Tunç. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
Goldziher, Ignaz. Muslim studies (Volume Two). Albany: State University of New York, 1977.
Gökkır, Bilal. “Başlangıçtan Günümüze Oryantalist Batı İslâm Araştırmalarında Hıristiyan Polemiği”. Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu. 391-397. Adapazarı, 2002.
Görmez, Mehmet. “Klasik Oryantalizmi Hadis Araştırmalarına Sevk Eden Temel Faktörler Üzerine”. İslâmiyât 3/1 (2000), 11-31.
Gül, Mutlu - Korkut, Nurdan. “Batıda Hadise Dair Kaleme Alınan Almanca Akademik Çalışmalar”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 6/1 (23 Ocak 2020), 315-353.
Hatiboğlu, İbrahim. “Takyîdü’l-İlm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/495. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Hatiboğlu, Mehmet S. “Goldziher, Ignaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/102-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Hıdır, Özcan. “Harald Motzki: Hayatı, İlmi Şahsiyeti, Çalışmaları ve The Origins of Islamic Jurisprudence Adlı Eseri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 4 [Oryantalist İslâm Hukukçuları Özel Sayısı] (2004), 275-283.
Hıdır, Özcan. “Oryantalizme Karşı Oksidentalizm: Hadis Oksidentalizmi –M. Fuad Sezgin ve M. Mustafa el-A'zamî Örneği-”. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/1 (2007), 7-31.
Hıdır, Özcan. Yahudi Kültürü ve Hadisler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
Hurgronje, C. Snouck. Mohammedanism; Lectures on its Origin, its Religious and Political Growth and its Presetn State. New York: G.P. Putnam Sons, 1916.
Juynboll, G. H. A. Hadis Tarihinin Yeniden İnşası. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
Karakaş, Ali. Hadis Oksidentalizmi ve Fuat Sezgin. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
Karakaş, Ali. Nabia Abbott ve Hadise Yaklaşımı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2018.
Karapınar, Fikret. “Harald Motzki ve İlk Dönem Hadis-Fıkıh İlişkisiyle İlgili Klasik Oryantalist Görüşe Getirdiği Eleştiri”. Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu. 293-326. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
Kızıl, Fatma. “Gualtherüs (Gautier) Hendrik Albert Juynboll”. Hadis Tetkikleri Dergisi 10/1 (2012), 181-184.
Kızıl, Fatma. “Oryantalistlerin Akademik Hadis Araştırmaları: Ana Eğilimler, Yerleşik Kabuller ve Temel İddialar”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 5/1 (2019), 155-245.
Koçyiğit, Talat. “I. Goldziher’in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (1967), 43-55.
Kutluay, İbrahim. “Bazı Oryantalistlerle Sezgin ve A’zamî’nin Erken Dönemde Hadislerin Yazılması Meselesine Yaklaşımları”. İslam ve Yorum III: Din, Bilim ve Medeniyet (Prof. Dr. Fuat Sezgin Anısına) 1 (2019), 11-33.
Kutluay, İbrahim. “Çağdaş Oryantalistlerin İsnada Farklı Yaklaşımları Çerçevesinde Nabia Abbott”. 281-324. YDÜ I. Uluslararası Hadis İhtisas Sempozyumu, 2014.
Kuzudişli, Bekir. “Abbott, Nabia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-1/6-7. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Margoliouth, David Samuel. “On Moslem Tradition”. Muslim World 2/2 (1912), 113-121.
Muir, Sir William. The life of Mohammad. Edinburgh: John Grant, 1923.
Özsoy Demiray, Belkıs. “İngiliz Müsteşrik William Muir’in Siyer Kaynaklarına Yaklaşımı”. İSTEM: İslâm, San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 15/30 (2017), 393-414.
Said, Edward W. Oryantalizm (Doğubilim): Sömürgeciliğin Keşif Kolu. İstanbul: Pınar Yayınevi, 1982.
Schacht, Joseph. İslam Hukukuna Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1986.
Schoeler, Gregor. “Erken Dönem İslâm’da Bilimlerin Yazılı ve Sözlü Rivâyeti Meselesi”. çev. Bekir Ezer. Hadis Tetkikleri Dergisi 6/2 (2008), 131-156.
Schoeler, Gregor. “İslam’ın İlk Döneminde Bilimlerin Sözlü veya Yazılı Rivayeti Sorunu”. çev. Nimetullah Akın. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/2 (2007), 171-196.
Yılmaz, Rahile. “Hadis Alanındaki Çalışmalarıyla Tanınan Hollandalı Oryantalist Harald Motzki”. İslam Araştırmaları Dergisi 42 (2015), 195-201.
Yücel, Ahmet. Oryantalisler ve Hadis (Yaklaşımlar-Değerlendirmeler-Literatür). İstanbul : M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2013.
Yücel, Ahmet. Oryantalist Hadis Literatürü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
Yücel, Ahmet. “Oryantalistlerin Hadis ve Sünnete Yaklaşımları”. İslam Geleneğinde Hadis ve Sünnet. 553-590. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2020.