KYME VE LARISSA'DA BULUNMUŞ İKİ FİGÜRLÜ MEZAR STELİ

Çalışmamızın konusunu İzmir Arkeoloji Müzesinde sergilenmekte olan biri Kyme, diğeri Larissa'dan ele geçmiş figürlü iki mezar steli oluşturmaktadır. Larissa steli, özellikle alınlık ve sağ alt kısmındaki yeni kırıklardan kaynaklanan eksikleri dışında neredeyse tam olarak ele geçmişken, Kyme stelinin sadece alt yarısı ele geçmiştir. Bu iki stelin çalışma konusu olarak seçilme nedeni, aynı atölye ve heykeltıraş tarafından yaratılmış bir serinin ürünleri oldukları tespitimize dayanmaktadır. Kompozisyon olarak, özellikle Hellenistik Dönemde sıkça rastlanılan çocuk-genç stel tipine uygun, ancak özgün birer örnektirler. Birbirleriyle üslup ve stil yönünden tamamen benzer özellikler göstermektedirler. Larissa stelinin tama yakın olarak ele geçmiş olması, çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde genel değerlendirmelerin ağırlıklı olarak bu eser üzerinden yürütülmesini tercih etmemize neden olmuştur. Kabartma alanı, yana açılmış sağ elinde sapından üzüm salkımı tutar vaziyette tasvir edilmiş genç kız ve yanında kendisine bir tabak içerisinde meyveler sunan hizmetçi kız figürü ile formüle edilmiştir. Arka planda aksesuar olarak, yukarı solda asılı bir şapka ve sağda bir kithara ile sahne tamamlanmıştır. Vücut hatları, yüz ifadesi, saçının düzenleniş biçimi ve elbise tipi, eserimizin 12-17 yaşları arasında genç kızlık çağından genç kadınlığa ulaşmak üzere olan bir genç kız için tasarlanmış olduğunu göstermektedir. Eserlerimizde tasvir edilmiş hizmetçi kız figürleri boyutları itibarıyla köle-hizmetçiden çok, aileden bir yakın akraba-yardımcı izlenimi vermektedir. Her iki eserimizi, figürler üzerinde yaptığımız stil kritiği yöntemiyle İÖ 2. yüzyılın 3. çeyreğinden az sonraya tarihlemekteyiz. Önermiş olduğumuz bu tarihi, kithara ve şapka motifleri ile meyve tabağı, sandalet, yazıtlar ve stelin genel tipolojisi teyit etmektedir. Naiskos formlu zarif görünümü, kabartma alanında tasvir edilen figürlerin oldukça plastik, heykelimsi karakterleri, eserlerimizin Smyrna stellerinden etkilenmiş yerel bir atölyeye ait olması gerektiğine işaret etmektedir.

Two Figured Grave Stele from Kyme and Larissa

Two Figured Grave Stele from Kyme and LarissaThe subject of this study deals with two grave reliefs from Kyme and Larissa, now exhibited at the Archaeological Museum of Izmir. While the Larissa relief was found almost complete with missing fragments from the pediment and the right lower corner, only the lower half of the Kyme relief survives. These reliefs were chosen for this paper because they were created as products of a compositional series, produced by the same workshop and sculptor. The composition reflects the child-adolescent type, encountered frequently in the Hellenistic period. However, they remain as unique examples of this type which demonstrate similar characteristics in terms of composition, art, and style. Because the Larissa relief was found nearly complete, it led us to focus to it in terms of the general assessments of these reliefs. The relief area had been formulated with a young girl holding bunches of grapes from the stems lifted in her right hand and next to her, a servant-maid offers her fruits on a plate. As decoration, the scene included a hat hanging on the upper left side, and a cithara in the background of the right side. The figure, with her body contour, facial expression, hair and cloth arrangement, makes us interpret the figure as an adolescent female, 12-17 years old. The figures on this relief gives the impression that their relationship is a servant-maid one, rather than a slave-maid. Based on the style of the figures, these reliefs are dated here in this article to the third quarter of the second century B.C. This date is supported by motifs of the cithara, hat, and plate which were depicted as accessories on the relief area and furthermore the woman's sandal, inscriptions and shapes of the stelae. With the elegant naiskos shape, quite plastic and like a free standing sculpture, it can be suggested that these two stelae come from a local workshop influenced by Smyrnean stelae.

___

Alanyalı 2002 Alanyalı, H. S., "Hellenistik dönem Tanagra atölyelerinde terrakotta üretimi", II. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 2002, 177-184.
Aristoteles, Politika Aristotle, Politics (çev. Benjamin Jowett), 1885.
Atalay 1988 Atalay, E., Hellenistik Çağda Ephesos Mezar Stelleri Atölyeleri, İzmir.
Atalay 1990 Atalay, E., "Doğu Grek Hellenistik Çağ Mezar Stellerinde Çocuk ve Hizmetçi Figürleri", X. TTK, Cilt I, 1990, Lev. 193-196, 285-292.
Atalay - Malay 1984 Atalay, E. - Malay, H., "A Funerary Stele from Smyrna", EpigAnat 1984, Heft 3, 59-60.
Atıcı ve Karakaş Atıcı, M. - Karakaş, G., "Kyme Doğu Nekropolü (İzmir ili, Aliağa ilçesi, Samurlu köyü, 877 ve 879 parsel)", 22. MÇKK, 14-17 Kasım 2013 Adana, 229-242.
Baumeister 2007 Baumeister, P., Der Fries des Hekateions von Lagina, Neue Untersuchungen zu Monument und Kontex, Byzas 6, Ege Yayınları 2007.
Biesantz 1965 Biesantz, H., Die Thessalischen Grabreliefs, Verlag Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
Böhm 2004 Böhm, S., Klassizistische Weihreliefs, Dr. Ludwig Reichert Verlag Wiesbaden.
Brueckner 1886 Brueckner, A., Ornament und Form der Attischen Grabstelen, Inaugrual-Dissertation zur Erlangung der Philosophischen Doktorwuerde an der Kaiser-Wilhelms-Universitaet, Strassburg.
Büyükolancı 1988 Büyükkolancı, M., "Efes Müzesine Gelen Dört Mezar Steli", TAD XXVII, 73-83.
Clairmont 1993 Clairmont, C. W., Classical Attik Tombstones, Vol. I-VI, Plate, Introductory, Kilchberg, Switzerland, Akanthvs.
Connelly 1988 Connelly, J. B., Votive Sculpture of Hellenistic Cyprus, Printed bey Zavallis Press Ltd. Nicosa, Cyprus.
Couilloud 1974 Couilloud, M. T., Les Monuments funéraires de Rhénée, Exploration archéologique de Délos Fascicule XXX, Paris.
Cumont 1942 Cumont, F., Recherches sur le Symbolisme Funériare des Romains. Paris.
Çelik 2007 Çelik, G., Smyrna Agorası "I-J 16-17" Sondajı Hellenistik Dönem Malzemesi, Dokuz Eylül Üniversitesi YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, İzmir.
Çırak - Kaya 2011 Çırak, N. - Kaya, S., "2009 İDÇ Nekropolü Kurtarma Kazısı", 19. MÇKK, 29.04 - 01.05.2010 Ordu, Ankara, 217-232.
Dillon 2010 Dillon, S.,The Female Portrait Statue in the Greek World, Cambridge University Press, Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi, Dubai, Tokyo.
EpigAnat Epigraphica Anatolica Eule 2001 Eule, C. J., Hellenistische Bürgerinnen aus Kleinasien, Weibliche Gewandstatuen in ihrem antiken Kontext, TASK Vakfı Yayınları, Kazı ve Araştırma Raporları Serisi: 1, İstanbul.
Fıratlı 1964 Fıratlı, N., Les Stèles Funéraires de Byzance Gréco-Romaine, Paris. JdI Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts
Karouzou 1968 Karouzou, S., National Archaeological Museum: Collection of Sculpture, A Catalogue, Athens.
Kleiner1984 Kleiner, G., Tanagrafiguren: Untersuchungen Zur Hellenistischen Kunst und Geschichte, Walter de Gruyter Berlin New York.
Korkmaz - Gürman 2012 Korkmaz, E. - Gürman, B., "İzmir ili, Aliağa ilçesi, Bozköy Biçerova mevkii Kyme antik kenti doğusu Sur dışı yapıları ve Doğu Nekropolü", 20. MÇKK, 25-29 Nisan 2011 Bodrum, Ankara, 71-96.
Küçükgüney - Tunç Altun 2009 Küçükgüney, Z. - Tunç Altun, P., "İDÇ Liman Kurtarma Kazısı", 17. MÇKK, 28 Nisan - 1 Mayıs 2008 Side, Ankara 2009, 53-74.
Laumonier 1956 Laumonier, A, Les Figurines de Terres Cuite de Délos, Paris.
Leyenaar-Plaiser Leyenaar-Plaiser, P. G., LesTerres Cuites Grecques et Romaines, Leiden.
Linfert 1976 Linfert, A., Kunstzentren Hellenistischer Zeit. Studien an weiblichen Gewandfiguren. Wiesbaden.
LGPN VA Corsten, T. (ed.), A Lexicon of Greek Personal Names. Volume VA: Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia. Oxford.
MÇKK Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Müller 1938 Müller, V., "A Chronology of Greek Sculpture 400 B.C. to 40 B.C.", The Art Bulletin 20,4, 359-418.
Özgan 1995 Özgan, R., Die griechischen und römischen Skulpturen aus Tralleis, Asia Minor Studien 15, 1995.
Pfuhl 1905 Pfuhl, E., "Das Beiwerk auf den ostgriechischen Grabreliefs", Jdl 20, 47-96. 123-155.
Pfuhl - Möbius 1977 Pfuhl, E. - Möbius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs, Text und Tafelband I, 1977 Verlag von Zabern Mainz am Rhein.
Principal 2006 Principal, J., "Late Hellenistic black-glosswares in the North eastern Iberian Peninsula production traditions and social practices", Old Pottery in a New Century, Innovating Perspectives on Roman Pottery Studies, Catania.
Romano 1994 Romano, I. Bald, "A Hellenistic Deposit from Corinth Evidence for Interim Period Activity (146-44 B. C.)", Hesperia 63, 1, 57-104.
Rous 2010 Rous, Isabelle Hasselin, "Les particularités techniques de la coroplathies myrniote", ed.Isabelle Hasselin Rous, Ludovic Laugier ve Luc Martinez, d'Izmir à Smyrne, Découverte d'une cité antique, Musée du Louvre Éditions, 104-117.
SEG Supplementum Epigraphicum Graecum. Sieveking -Loeb 1916
Sieveking, J. - Loeb, J., Die Terrakotten der Sammlung Loeb, München
Stähler 1966 Stähler, K. P., Das unklassische im Telephosfries. Die Friese des Pergamon altars im Rahmen der hellenistischen Plastik. Münster.
Şahin 1992 Şahin, I., "Datça-Reşadiye atölyelerinde Hellenistik dönem Knidos İnce Seramik üretimi", (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
TAD Türk Arkeoloji Dergisi. Tarakçı Konak - Selçuk 2013 Tarakçı Konak, S. - Selçuk, T., "Batı Liman 1205 parsel kurtarma kazıları", 21. MÇKK, 01-05 Nisan 2012, Marmaris, 185-200.
Tatas 2009 Tatas, A. E., Die figürlichen Grabstelen im römischen Thessaloniki, Ruprecht Karls Universität Heidelberg Philosophische Fakultät Zentrum für Altertumswissenschaften Institut für Klassische Archäologie, Heidelberg.
Thompson-Dorothy 1952 Thompson, Dorothy Burr, "Three Centuries of Hellenistic Terracottas", Hesperia 21, 2., 244-262, Pl.87-91.
Thompson 1934 Thompson, H. A., "Two Centuries of Hellenistic Pottery", Hesperia 3, 4., The American Excavations in the Athenian Agora Fifth Report, 311-478, Pl. III.
TTK Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Turan 2006 Turan, D., Menekşe Çatağı Hellenistik Dönem Seramiği (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.
Ünlü - Özsaygı 2007 Ünlü, A. - Özsaygı, M., "İzmir ili, Aliağa İlçesi Gümrük Binası Sondaj Kazısı", 15. MÇKK, Ankara, 13-24.
Wintermeyer 2004 Wintermeyer, U., Die hellenistische und früh kaiserzeitliche Gebrauchs Keramik in Didyma, Mainz am Rhein.
Yavuz 2007 Yavuz, H., Hellenistik Dönem Tabakları ve Kâselerinin Kronolojik Gelişimi ve Sorunları, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
Yaylalı 1976 Yaylalı, A., Der Fries des Artemisions von Magnesia am Maeander, Ist.Mitt. Beiheft 15, Wasmuth, Tübingen.
Yaylalı 1979 Yaylalı, A., Hellenistik Devir İzmir Kökenli Figürlü Mezar Stelleri, Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Erzurum.