OĞUZ KOÇYİĞİT, Çağman ESİRGEMEZ

LAMPSACUS'DA GEÇ ANTİK BİR KIRSAL YERLEŞİM VE ŞARAP ÜRETİM ATÖLYESİ

Yakın bir geçmişte, Çanakkale Arkeoloji Müzesi tarafından yapılan kurtarma kazıları sonrası, Geç Antik Dönem'e ait önemli bir şarap üretim atölyesi ortaya çıkartılmıştır. Lapseki vadisinde ve Lapseki şehir merkezine yaklaşık olarak 3km. mesafede yer alan bu atölye ve çevresinde, müze tarafından yaklaşık bir kazı sezonu boyunca çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonrasında bu yapının, şarap üretimi için gerekli bazı temel donanımlara sahip olmasının yanında, buradaki bir yerleşime ait olabilecek bazı kalıntılar ile birlikte oldukça gelişkin bir görünüm sunduğu ve sadece basit bir şarap üretim atölyesi değil, aynı zamanda kompleks bir yapı olduğu anlaşılmıştır. Zira, yapılan kazılar sonrası atölye ile birlikte, bazı basit mezarlar ve büyük boyutlarda olduğu anlaşılan bir çiftlik yapısına ait geniş duvar kalıntıları tespit edilmiştir. Böylece Çanakkale Boğazı kıyılarında yer alan Lampsacus kenti için, Geç Antik Dönemde şarap üretiminin önemli bir gelir kaynağı olduğu ve ayrıca boğazın Anadolu kıyılarında, Lampsacus kentinin kırsalı sayılabilecek bir konumda önemli bir yerleşim yerinin de var olduğu anlaşılmıştır. Tespit edilen bu kalıntılar, bölge kırsalı ile gelişmiş kıyı kentleri arasındaki üretim faaliyetlerinin niteliği ve yerleşim düzeni hakkında fikir vermesi bakımından da oldukça değerlidirler.

A Late Antique Rural Settlement and Wine Production Installation in Lampsacus

Recently, as a result of rescue excavations conducted by the Çanakkale Archaeological Museum, an important Late Antique wine production installation was unearthed in the vicinity of Lampsacus in the northerly part of Hellespont. The archaeological work was carried out for a season at this installation but was also extended to include its surroundings in the Lampsacus valley, nearly 3km to the west of Lampsacus itself, situated on the shores of Hellespont. The investigations revealed that this building is not simply a wine production installation but part of a complex of buildings with extensive holdings which had the necessary resources for the production of wine and for habitation. In addition, during the excavations, along with the wine installation, some simple tombs and some large walls, identified as belonging to a farmstead, were found. Thus it can be understood that wine production was a major source of income for the city of Lampsacus in Late Antiquity, while traces of an important rural settlement have been detected on the Anatolian shore of the strait. The unearthed remains are very valuable for providing an idea about the relationship between rural and urban communities in the region with regard to production activities and settlement patterns.

___

Columella Columella, De Re Rustica and De Arboribus (trans. H.B. Ash - E.S. Forster - E. Haffner), Loeb Classical Library. London. 1968.
Geoponica Geoponica, Farm Work. (trans. Andrew Dalby). Totnes: Prospect Books. 2011.
Plinius Plinius, Natural History (trans. H. Rackham), Loeb Classical Library. London. 1971.
O.D.B. Alexander P. Kazhdan (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press.1991.
Varro Varro, De Re Rustica (trans. W.D. Hooper - H.B. Ash), Loeb Classical Library. London. 1967.
Akyürek 1992 Akyürek, N.E., "Terra Sigillata aus dem Heiligtum des Apollon Smintheios", Asia Minor Studien 8. 1992. s:125-166.
Anognastakis 2005 Anagnostakis, I., "Byzantine winemaking: On Treading and Pressing grapes" (in Greek with English summary) = "???? ??????? ??? ?????????", ????????? ??? ?????????. ??? ???? ?????? ??? ?????????????? ???????????????, ????? ?????? IV, A????, 77-167.
Arbel - Ad 2014 Arbel, Y. - U. Ad, "Ganey Tal: Supplying Wine to the Byzantine World", Current World Archaeology 67, 36-40.
Arthur 2006 Arthur, P., Byzantine and Turkish Hierapolis (Pamukkale), An Archaeological Guide. İstanbul. 2006.
Aydınoğlu 2009 Aydınoğlu, Ü., Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları. İstanbul.
Aydınoğlu 2010 Aydınoğlu, Ü., "The Farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods", Adalya 13, 243-259.
Aydınoğlu - Alkaç 2008 Aydınoğlu, Ü. - E. Alkaç, "Rock Cut Wine Presses in Rough Cilicia", Olba 16, 277-290.
Aydınoğlu - Şenol 2010 Antikçağ'da Anadolu'da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi (ed. Ü. Aydınoğlu - A.K. Şenol). İstanbul. 2010.
Başaran vd. 1997 Başaran, C. - A .Y. Tavukçu - M. Tombul, "1995 Yılı Skepsis Aşağı Kent ve Nekropolü Kurtarma Kazısı", MKKS VIII, 551-584.
Ceylan 1995 Ceylan, A. "Denizli, Buldan, Kayran Mevkii Toplu Konut Alanı Kurtarma Kazısı", MKKS V, 221-228.
Diler 1993 Diler, A., "Akdeniz Bölgesi Antik Çağ Zeytinyağı ve Şarap İşlikleri", AST XI, 505-520.
Diler 1994 Diler, A., "Akdeniz Bölgesi Antik Çağ Zeytin ve Üzüm Presleri 1993", AST XII, 441-458.
Diler 1995 Diler, A., "The Most Common Wine-Press Type Found in the Vicinity of Cilicia and Lycia", Lykia II, 83-98.
Diler 2005 Diler, A., "Karya'da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi", Ramazan Özgan Anı Kitabı (ed. M. Şahin - İ.H. Mert), 79-86.
Diler 2010 Diler, A., "Oil and Wine production of the Halicarnassos Peninsula in Karia", Antikçağ'da Anadolu'da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi (ed. Ü. Aydınoğlu - A.K. Şenol), İstanbul, 135-174.
Diler v.d. 2015 Olive oil and wine production in Eastern Meditteranean during antiquity / Antikçağ'da Doğu Akdeniz'de Zeytinyağı ve Şarap Üretimi (ed. A. Diler - K. Şenol - Ü. Aydınoğlu), İzmir.
Elton 2015 Elton, H., "Olive Oil and Wine Production in Isauria: Rusults from the Göksu Archaeological Project in Turkey", Olive oil and wine production in Eastern Meditteranean during antiquity / Antikçağ'da Doğu Akdeniz'de Zeytinyağı ve Şarap Üretimi (ed. A. Diler - K. Şenol - Ü. Aydınoğlu), İzmir, 41-50.
Ergürer 2012 Ergürer, H.E., Parion Roma Seramiği (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
Ergürer 2013 Ergürer, H.E., "Seramikler", Antik Troas'ın Parlayan Kenti Parion (ed. C. Başaran). İstanbul. 2013. s. 137-150.
Eyice 1996 Eyice, S., "Türkiye'de Bizans Yerleşimi Hakkında Notlar", Tarihten GünümüzeAnadolu'da Konut ve Yerleşme - Housing and Settlement in Anatolia a Historical Perspective (ed. Y. Sey). İstanbul, 206-220.
Foss 2002 Foss, C., "Life in City and Country", The Oxford History of Byzantium (ed. C. Mango). Oxford, 71-95.
Frankel 1997 Frankel, R., "Presses for Oil and Wine in the Southern Levant in the Byzantine Period", DOP 51, 73-84.
Frankel 1999 Frankel, R., Wine and oil production in antiquity in Israel and Other Mediterranean Countries, Sheffield Academic Press. 1999.
Frish 1978 Frish, P., Die Inschriften von Lampsakos. Inschriften Griechischer Stadte Kleinasiens 6, Bonn.
Gorny 1996 Gorny, R. L. "Viticulture and Ancient Anatolia", The Origins and Ancient History of Wine (ed. P.E. McGovern - S.J. Fleming - S.H. Katz). Amsterdam, 133-171.
Hayes 1963-64 Hayes, J.W., "Notes on Roman Pottery in Greece and The Aegean", RCRFActa V-VI, 30-36.
Hayes 1972 Hayes, J. W., Late Roman Pottery, London.
Hayes 1992 Hayes, J.W., Excavations at Sarachane in Istanbul, Volume 2: The Pottery. Washington.
Hayes 2008 Hayes, J.W., Roman Pottery Fine- Ware Imports, The Athenian Agora XXXII. Princeton.
Hirschfeld 1983 Hirschfeld, Y., "Ancient Wine Presses in the Park of Aijalon", Israel Exploration Journal 33/4, 207-218.
Ivison 2012 Ivison, E.A., "Excavations at the Lower City Enclosure, 1996- 2008", Amorium Reports 3. The Lower City Enclosure. Find Reports and Technical Studies (ed. C.S. Lightfoot - E.A. Ivison). İstanbul, 5-153.
İşler 2013 İşler, B., "Orta Likya'da Erken Bizans Dönemi Yerleşimleri ve Kırsal Konut Mimarisi", Adalya 16, 285-304.
Japp 2005 Japp, S., "Late Roman, Byzantine and Ottoman Pottery from Alexandria Troas", Çanak: Akdeniz ve Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği, Byzas 7 (ed. B. Böhlendorf-Arslan - A.O. Uysal - J. Witte-Orr), İstanbul, 55-72.
Kasapoğlu 2007 Kasapoğlu, H., "Parion Nekropolü Mezar Tipleri", Doğudan Yükselen Işık. Arkeoloji Yazıları. (ed. B. Can - M. Işıklı). İstanbul, 481-520.
Kasapoğlu 2013 Kasapoğlu, H., "Nekropol", Antik Troas'ın Parlayan Kenti Parion (ed. C. Başaran), İstanbul, 107-135.
Koçyiğit 2010 Koçyiğit, O., "Amorium'da Bulunan Yeni Veriler Işığında Bizans Dünyasında Şarap Üretimi", XIII. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (ed. K. Pektaş v.d.), Denizli, 393-402.
Leaf 1923 Leaf, W., Strabo on the Troad. Cambridge.
Lewit 2012 Lewit, T., "Oil and wine press technology in its economic context: Screw presses, the rural economy and trade in Late Antiquity", Antiquité Tardive 20. Mondes ruraux en Orient et en Occident I, 137-149.
Lightfoot 2003 Lightfoot, C.S., "Stone Screw Press Weights", Amorium Reports 2. Research Papers and Technical Reports (ed. C.S.Lightfoot), BAR International Series 1170. Oxford, 73-77.
McGovern 2003 McGovern, P.E., Ancient Wine, The Search for the Origins of the Viniculture. Princeton University Press.
Özden vd. 1994 Özden, Ö. - Ç. Türker - T. Kekeç, "1993 Yılı Skepsis Antik Kenti Kurtarma Kazısı", MKKS V, 365-386.
Özgenel 2006 Özgenel, Ö., "Late antique domestic architecture in Lycia: an outline of the archaeological and architectural evidence", III. Uluslararası Likya Sempozyumu (ed. B. Varkıvanç v.d.), İstanbul, 557-572.
Sazanov 2014 Sazanov, A., "The Deposit of the end of the 6th Century AD from Chersonesos (Crimea) in Late Roman Coarse Wares", Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean (ed. N. PoulouPapadimitriou - E. Nodarou - V. Kilikoglou). BAR International Series 2616/1, Oxford, 411-423.
Sazcı 2013 Sazcı, G., "Maydos Kilisetepe Höyüğü Kazısı 2011 Sezonu Çalışmaları", KST 34/2, 45-64.
Scardozzi 2010 Scardozzi, G., "Oil and Wine Production in Hierapolis of Phrygia and Its Territory During Roman and ByzantineAges: Documentation from Archaeological Excavations and Surveys", Olive Oil and Wine Production in Anatolia During Antiquity (ed. Ü. Aydınoğlu - A.K.
Şenol), İstanbul, 284-294. Sivas 2003 Sivas, T.T., "Wine Presses of Western Phrygia", Ancient West-East 2/1, 1-18.
Şenol 2009 Şenol, A.K., "AETAM'da Bulunan Amphoraların Tipolojisi", AETAM'da (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi) Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz'de Ticaretin İzleri (ed. A.K. Şenol), Mersin, 100-319.
Şimşek1994 Şimşek, C., "Denizli, Buldan, Kayran Mevkii Toplu Konut Alanı Kurtarma Kazısı", MKKS IV, 457-465.
Tekkök-Biçken 1996 Tekkök-Biçken, B., The Hellenistic and Roman Pottery From Troia, Columbia. 1996.
Tekocak - Adıbelli 2010 Tekocak, M. - H.Adıbelli, "Tarsus-Sağlıklı (Bayramlı Köyü) Sakızlı Mevkii Şarap ve Zeytinyağı İşlikleri", Antikçağ'da Anadolu'da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi (ed. Ü. Aydınoğlu - A.K. Şenol), İstanbul, 53-75.
Texier 2003 Texier, C., Küçük Asya (çev. A. Suat), Ankara.
Türker 2008a Türker, A.Ç., "Çanakkale Boğazında Bizans Dönemine Ait Tarihi ve Arkeolojik Veriler", Çanakkale Tarihi I (ed. M. Demir), İstanbul, 515-583.
Türker 2008b Türker, A.Ç., "Gelibolu ve Biga Yarımadasında Bizans Dönemi Şehirleri", Gelibolu Değerleri Sempozyumu, Çanakkale, 133-140.
Türker 2008c Türker, A.Ç., "The Place and Importance of Madytos in Hellespont During the Byzantine Period", Eceabat Değerleri Sempozyumu, Çanakkale, 13-20.
Türker 2009 Türker, A.Ç., "Byzantine Architectural Sculpture from Akköy on the Middle Scamander Valley in Hellespontus", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26/1, 201-218.
Türker 2010a Türker, A.Ç., "Bizans Döneminde Çanakkale Boğazı ve Yerleşim Modelleri: Skamander Vadisi", Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 4, 53-94.
Türker 2010b Türker, A. Ç., "Hellespont in the Twelfth and Thirteenth Centuries", I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu (ed. A. Ödekan - E. Akyürek - N. Necipoğlu). İstanbul, 312-323.
Türker 2010c Türker, A.Ç., "Lampsacus in Byzantine Period", Bizans ve Çevre Kültürler - Prof. Dr. Yıldız Ötüken'e Armağan (ed. S. Doğan - M. Kadiroğlu), Ankara, 359-367.
Türker 2012 Türker, A.Ç., "Archaeological Survey of Early Christian and Byzantine Period on the Valleys that Reached the Hellespont: 2010 Research", AST XXIX, 401-428.
Türker 2014a Türker, A.Ç., "A Byzantine Settlement in Kalabaklı Valley in the Hellespontus: Kepez", Höyük 5, 69-82.
Türker 2014b Türker, A.Ç., "An Archaeological Survey of Early Christian - Byzantine Period on the Valleys that Reached the Hellespont: 2012 Research", AST XXXI, 186-206.
Türker 2015 Türker, A.Ç., "An Archaeological Survey of Early Christian - Byzantine Period on the Valleys that Reached the Hellespont: 2013 Research", AST XXXII (baskıda).
Varinlioğlu 2007 Varinlioğlu, V., "Living in a Marginal Environment: Rural Habitat and Landscape in Southeastern Isauria", DOP 61, 287-317.
Zelle 1990 Zelle, M., "Terra Sigillata von Assos", Asia Minor Studien 2, 97-137.
Zelle 2003 Zelle, M., "Funde spätantiker Sigillata inAssos", Römische Keramik Herstellung und Handel, Kolloquium Xanten (ed. B. Liesen - U. Brandl), Mainz, 77-106.