İlhan Tekeli ve Selim İlkin’in Türkiye’de Yükseköğretim ile ilgili çalışmaları

Bu çalışma, Cumhuriyet dönemi iktisat tarihi başta olmak üzere, Türkiye’de sosyal bilim alanına çok büyük katkılarda bulunmuş olan İlhan Tekeli ve Selim İlkin’in yükseköğretim üzerindeki katkılarını, tarihsel bir bakış açısından, ana hatlarıyla incelemeyi ve onların çalışmaları açısından gözlem ve önerilerde bulunmayı amaçlamaktadır. Tekeli ve İlkin’in katkıları doğrultusunda bu yazı, Türkiye yükseköğretim sisteminin Batı’daki emsallerine kıyasla çok daha kısa bir geçmişe sahip olduğuna ve son dönemdeki atılımına karşın kimi önemli sorunlarla karşı karşıya olduğuna dikkat çekmektedir. Temel sorun alanları arasında âni ve hızlı genişleme, zaman zaman baskıcı bir kimlik de kazanan merkezi denetim, liyakat yerine belirli dünya görüşü temelinde kadrolaşma, etik sorunlar, fırsat eşitsizliği, atama ve yükseltme ölçütlerine ilişkin sorunlar ön plana çıkarılmakta ve bunların çözümüne ilişkin öneriler geliştirilmektedir. Çalışma, 2007 tarihli YÖK Yükseköğretim Strateji Raporu temelinde dış dünyadaki gelişmeleri gözeten, ancak ülke koşullarını esas alan ve öncelikle belirlenen sorun alanlarına yönelik köklü bir reform çağrısı yapmaktadır.

İlhan Tekeli and Selim İlkin’s studies about Higher Education in Turkey

The main purpose of this study is to highlight the main contributions of two prominent Turkish social scientists, İlhan Tekeli and Selim İlkin, in tracing the evolution of the Turkish system of higher education, identifying the main problem areas in historical perspective and developing policy recommendations for their solution. The study starts with a brief summary of the main approach of the two scholars to higher education on the basis of their main contributions in the field. It then traces the evolution of Turkish higher education from its Ottoman past to the present and identifies the main turning points. One point of emphasis is the late development of the Turkish system in comparison with its Western counterparts. Drawing on Tekeli’s and İlkin’s assessments, this study draws attention to the fact that the system has throughout its history been under foreign influence, with French, German, and more recently the American systems taken as models. The more recent sporadic attempts at reforming the system have had the same fate of being under foreign influence. Another characteristic of these reform attempts has been their overemphasis on basically administrative changes rather than drawing up a full-scale higher education strategy based on the structural features of the Turkish system. The only exception to this was the Higher Education Strategy drawn up by the Higher Education Council in 2007.

PDF

___

AĞIR, S. (2013), “The Evolution of Grain Policy Beyond Europe: Ottoman Grain Administration in the Late Eighteenth Century,” Journal of Interdisciplinary History, XLIII (4), İlkbahar, s. 571-98.
ARAS, N. K., DÖLEN, E. ve BAHADIR, O. (der.) (2007), Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi (1861-1961), Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.
BERKES, N. (1972), “Ekonomik Tarih ile Teori İlişkileri Açısından Türkiye’de Ekonomik Düşünün Evrimi”, Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine der. F. Görün, içinde, ODTÜ İdari ilimler Fakültesi Yayın No.20, s. 39-55.
DENKEL, A., KAĞITÇIBAŞI, Ç., PAK, N. K. ve PAMUK, Ş. (2002), Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Uluslararası Yayın Performansı, TÜBA: Ankara.
GÜRÜZ, K. (2003), Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri, ÖSYM, Ankara.
GÜRÜZ, K.(2008), 21. Yüzyılın Başında Türk Milli Eğitim Sistemi, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
GÜRÜZ, K., SHUBİ, E., ŞENGÖR, C. TÜRKER, K. ve YURTSEVER, E. (1994), Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim, Bilim ve Teknoloji, TÜSİAD, İstanbul.
İLKİN, S. (1972), “1920-1960 Döneminde Türkiye’deki İktisat ve Ticaret Eğitimi ile İlgili Kuruluşların Gelişimi Tarihi Üzerine Bir Deneme”, Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine der. F. Görün, içinde ODTÜ İdari ilimler Fakültesi Yayın No.20, s. 3-38.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (1979), Üniversiteler Yasası Taslağı, Ankara
ÖZGÜR, M. E. ve GENÇ, H. (2011) “An Ottoman Classical Political Economist: Sarantis Archigenes and His Tasarrufat-ı Mülkiye”, Middle Eastern Studies, 47(2), s. 329-342.
ŞENSES, F. (2004) “Difficulties and Trade-offs in Performance Evaluation in Social Sciences- A Turkish Perspective”, Evaluation of Performance in Social Sciences, İ. Tekeli ve N. Teymur (der.), Turkish National Commission for UNESCO, Ankara içinde, s. 83-105.
ŞENSES, F. (2007), “Uluslararası Gelişmeler Işığında Türkiye Yükseköğretim Sistemi: Temel Eğilimler, Sorunlar, Çelişkiler ve Öneriler”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ekonomik Araştırma Merkezi, Çalışma Raporu, 2007-05.
ŞENSES, F. (2007a), “İktisat Alanında Eğitim ve Araştırma Sorunları: Mevcut Durum, Beklentiler ve Öneriler", İktisat Öngörü Çalışması 2003-2023, Türkiye Bilimler Akademisi Raporları, F. Şenses (der.), Sayı 17, TÜBA: Ankara, 2007, içinde, s. 27-54.
TEKELİ, İ. (1964), “Toplum Kalkınması Yerine Köy Enstitüleri”, Sosyal Adalet, 2, (19), Nisan.
TEKELİ, İ.(1980), ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nün Programının Yeniden Düzenlenmesi Üzerine Düşünceler, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Ara Yayınları, Ankara.
TEKELİ, İ.(1980a), “Toplumsal Dönüşüm ve Eğitim Tarihi Üzerinde Konuşmalar”, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara, Şubat, Tekeli (2010) içinde, s. 163-176
TEKELİ, İ.(2002), “Bilgi Toplumuna Geçerken Farklılaşan Bilgiye İlişkin Kavram Alanı Üzerinde Bazı Saptamalar”, Bilgi Toplumuna Geçiş Sorunsallar/Görüşler, Yorumlar/Eleştiriler ve Tartışmalar, İ. Tekeli, S. Ç. Özoğlu, B. Akşit, G. Irzık, A. İnan (der.) içinde, TÜBA: Ankara, s. 15-46.
TEKELİ, İ.(2003), Eğitim Üzerine Düşünmek, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara: TÜBİTAK Matbaası, Eylül.
TEKELİ, İ.(2003a), “Sosyal Bilimcilerin Performanslarının Değerlendirilmesinde Kullanılan Ölçütleri Tartışmaya Açmak”, Toplum ve Bilim, 95, Kış, 2002-2003, 159-70.
TEKELİ, İ.(2007),”YÖK’ün Yükseköğretim Stratejisini Geliştirme Süreci Üzerine”, İ. Bircan (der.), Türkiye’de Yükseköğretimin 2023 Vizyonu, Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara içinde.
TEKELİ, İ.(2008), “Siyasetin Diliyle Değil, Eğitim Tarihinin Diliyle 1933 Üniversite Reformu”, Tarih Vakfı tarafından 18 Aralık 2008’de İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde düzenlenen “75. Yılında 1933 Üniversite Reformu: Görüşler ve Anılar” toplantısında sunulan metin. Tekeli (2010) içinde, s. 127-162
TEKELİ, İ.(2009), “Türkiye’de Üniversitelerin YÖK Sonrasındaki Gelişme Öyküsü (1981-2007)”, T. Elik ve İ. Tekeli (der.), Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi II (1961-2007), Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.
TEKELİ, İ.(2010), Tarihsel Bağlamı içinde Türkiye’de Yükseköğretimin ve YÖK’ün Tarihi, İlhan Tekeli Toplu Eserler-14, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
TEKELİ, İ.(2011), Türkiye İçin Eğitim Yazıları, İlhan Tekeli Toplu Eserler-21, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
TEKELİ, İ. ve TEYMUR, N. (der.) (2004), Evaluation of Performance in Social Sciences, Turkish National Commission for UNESCO, Ankara.
TEKELİ, İ. ve İLKİN, S. (1999), Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. VII. Dizi- Sayı 154, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
UNCTAD (2011), Trade and Development Report 2011, UNCTAD Cenevre
UNCTAD(2012), Trade and Development Report 2012, UNCTAD Cenevre. YÖK (Yükseköğretim Kurulu) (2007), Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi, YÖK: Ankara.