İSLAM DÜNYASINDA KİTAP KAVRAMI VE YAZMA METODOLOJİSİNİN OLUŞMASI

İslâmiyetin ortaya çıkışından kısa sayılabilecek bir süre sonra Araplarda sözlü aktarım geleneği yerini kısmen de olsa yazılı aktarıma bırakmış, yerleşik hayata geçiş, İslam medeniyetinin yükselmesi ve yazının yaygınlaşması gibi etkenlerle İslam dünyasında kitap kavramı ortaya çıkmış ve saygın bir yer kazanmıştır. Bu makalede Ortaçağ boyunca İslam dünyasının bilim dili olmuş Arapçada kitap kavramı, kitap kelimesi ile başlayan bu süreçte mushaf, telif, tasnif gibi kitap anlamına gelen kelimelerin ortaya çıkışı ve İslamiyet'te yazın faaliyetlerinin başlangıcı ele alınmıştır. Bu süreçte herşeyi ile İslam kültürünü yansıtan bir de yazma metodolojisi, inşa/kompozisyon yöntemi gelişmiştir. Günümüze ulaşan eserlerden yola çıkarak kitaplardaki İnşa düzeninin oluşması, standart bir kompozisyon düzeni içinde yazılmış eserlerde Besmele, Hamdele, Salvele Emmâ ba'd gibi kısımların kökenleri, ortaya çıkışları ve eserlerde nasıl kullanıldıkları üzerinde durulmuştur

The Book Concept in the Islamic World and the Emergence of Writing Methodology

After a short span of time from the emerge of Islam, the tradition of the written transfer has replaced the tradition of the oral transfer partially. The concept of “Book” has appeared in the Islamic world because of several factors like the transition to sedentary life style, the raise of Islamic civilisation, the spread of writing in arabic language, and gotten a respectable position.In this article, it has been dealt with the concept of book in Arabic language which had become the scientific language of Islamic world during Mediaeval Period, in this process which has begun with the word “Book” occuring some words which mean book like Mushaf, Ta’lîf, Tasnîf and the beginning of the literature activities. In this period the methodology of the literature, the method of composition which illustrates Islamic culture completely has been improved.From the point of view of the extant works it has been focused on how to occur the system of the composition in the books, the origins of the parts like Hamdala, Salvala, Amma Ba’d and how these expressions have been emerged. At the same time it has been highlighted how to be used in the literary works

PDF

___

el-Cessâs, Ahmed b. Alî er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, (Tah. Muhammed Sâdik Kamhâvî) Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût 1405/1985
el-Cevherî, İsmâ‘îl b. Hammâd, es-Sıhâh, Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’lArabiyye, Dâru’l-İlm l’il-Melâyîn, Beyrût 1987.
Ebu’l-Fidâ, İsmâil b. Umer b. Kesîr el-Kuraşî, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetu’ Ma‘ârif, Beyrût Tsz.
Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Musennâ, Mecâzu’l-Kur’ân (Tah. Fuad Sezgin), Mısır tsz.
el-Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kûb, Kâmûsu’l-Muhît, (Tah.Muhammed Na‘îm el-Irkasûsî), Muessesetu’r-Risâle, Beyrût 2005.
Gacek, Adam, Arabic Manuscripts A Vademecum for Reders, (Edited by: H. Altenmüller vd.) Brill, Leiden-Boston 2009.
Gully, Adrian, The Culture of Letter-Writing in Pre-Modern Islamic Society Edinburgh University Press, Edinburgh 2008.
el-Hâşimî Ahmed, Cevâhiru’l-Edeb, Muessesetu’l-Maârif, Beyrût, tsz. el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, Takyîdu’l-‘İlm, (Tah.Sa‘îd Abdulgaffâr Alî ) Dâru’l-İstikâme, el-Kâhire, 2008.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim, Cemâluddîn Lisânu’l- Arab, Dâr Sâdır, Beyrut h.1414/1991.
İbn Nedîm, Muhammed b. İshâk Ebu’l-Ferec, el-Fihrist, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrût 1978.
İbnu’l-Mu‘tezz, Kitâbu’l-Bedî‘ (Tah.Ignatius Kratchkovsky) Lubnân 1982.
İpek, Muhammet Selim, Klasik Dönem Arap Edebiyatında Nesir, Gece Kitaplığı, Ankara 2014.
el-İsfehânî, Ebu’l-Ferec, Kitâbu’l-Eğânî, (Tah.Semîr Câbir) Dâru’l-Fikr, Beyrut Tsz.
el-Kalkaşendî, Ahmed b. Ali, Subhu’l-A‘şâ fi Sinâ‘ati’l-İnşâ, (Tah. Yûsuf Ali Tavîl) Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1987.
el-Merzubânî, Ebû Ubeydillâh b. Muhammed, el-Muvaşşah fî Me’âhizi’lUlemâ’ ale’ş-Şuarâ’, (Tah.Muhammed Huseyn Şemsuddîn), Dâru’lKutubu’l-İlmiyye, Beyrût 1995.
el-Mûsîlî, Ziyâuddîn, el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâ‘ir, (Tah. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd), el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrût 1995.
Pedersen, Johannes, İslam Dünyasında Kitabın Tarihi, (Çev. Mustafa Macit Karagözoğlu) Klasik, İstanbul 2013.
es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek, Nusratu’s-Sâir Ala’l-Meseli’sSâir, (Tah: Muhammed Ali Sultânî) Şam 1971.
Safvet, Ahmed Zekî, Cemheretu Resâili’l-Arab, Beyrût 1937.
et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Suleymân b. Ahmed, Kitâbu’l-Evâ’il, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût1403/1983.
Tuzcu, Kemal vd. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu (II/I), Mustafa Çon A ve B Koleksiyonları, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No:402, Yazma Katalogları Serisi:I, Ankara 2008.
Tuzcu, Kemal vd., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu (I), Üniversite A ve Üniversite B Koleksiyonları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 2006.
Versteegh, Kees, The Arabic Language, Second Edition, Edinburgh University Press 2014.
Zevzenî, Şerhu’l-Mu‘allakâtu’s-Seb‘, Dâr Sâdır, Beyrût tsz.