TOPLUMSAL DEĞER VE NORMLARIN AKTARIMINDA LAYLALARIN İŞLEVİ

Sözleri, müziği, bestesi ve icrası annelere özgü olan laylalar (ninniler) temelde; annelerin, bebeklerini sakinleştirmek ya da uyutmak amacıyla, belli bir ritim ve ahenkle söyledikleri manzumelerdir. Kendine has bir ezgi, konu ve şekil özelliklerine sahip olan bu beşik nağmelerine benzer olarak, Azerbaycan folklorunda okşamalar/nazlamalar, azizlemeler, beslemeler de bulunmaktadır. Ancak bu sözlü edebiyat ürünleri, bebeğe yakın olan diğer kadınlar -nineler, teyzeler- tarafından, bebek uyanıkken ve onu severken söylenebildiği hâlde, laylalar, bebeğe en yakın kişi olan annenin terennümleridir. Bu bağlamda, laylayı “layla” yapan, annenin sözleri, ezgisi ve performansıdır. Bebeğin duyduğu ilk ritmik sözler olan laylalar, toplum hayatının belli bir düzen ve uyum içerisinde sürdürülebilmesi için gerekli olan birtakım değer ve normları da bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla layla söyleyen kadın, bebeğini sakinleştirmek, gevşetmek ve uykusunu getirmenin yanı sıra, bazı toplumsal değer ve normları da bebeğine aktarmaktadır. Diğer bir ifadeyle, dünyayı, çevresini ve toplumu annesinin ezgili sözleriyle algılamaya, tanımaya ve anlamlandırmaya başlayan bebek, ilk günden, benimsemek ve uymak zorunda olduğu toplumsal değerleri ve normları duymakta, içselleştirmektedir. Makalede, Azerbaycan Türkleri laylalarının, toplumsal değer ve normları aktarma işlevi üzerinde, örnek metinlerden hareketle, durulmuştur. İnceleme sonucunda, Azerbaycan laylalarının; annenin bebeğine karşı sevgisi, onunla ilgili arzu ve isteklerinin yanı sıra, değerler ve normlar sisteminin öğretilmesi noktasında önemli bir işleve sahip olduğu görülmüştür. Aileye bağlılık, anne-baba sevgisi, anne-babaya saygı, ilgi, destek, yardım, hizmet, evlenip yuva kurma, çocuk sahibi olma, anne hakkı, yiğit, sabırlı, tok gözlü, ahlaklı olma gibi temaların laylalarda ön plana çıkarıldığı tespit edilmiştir.  

FUNCTION OF LULLABIES IN TRANSFERRING SOCIAL VALUES AND NORMS

Lullabies whose lyrics, composition and performance are specific to mothers, are basically poems sung by mothers to calm down or lull their babies with a particular rhythm and harmony. Similar to these cradle melodies having a specific tune, topic and formal features, loving/praising, indulging and nourishing are also available in Azerbaijan folklore. However, although these oral literary products can be performed by other women close to baby -grannies, aunts- while the baby is awake and caressing him, lullabies are sung by mother, the closest person to baby. Concordantly, mother's words, melody and performance are what make lullaby "the lullaby". The lullabies, first rhythmic words heard by baby, also embody some values and norms necessary to maintain the social life within a certain order and harmony. Therefore, the woman singing a lullaby calms down, relaxes and lulls her baby and also transfers some social values and norms to her baby. In other words, the baby starting to perceive, know and make sense of the world, environment and society with melodious words of his mother hears and internalizes social values and norms he has to adopt and obey since day one. In the article, Azerbaijani Turkish lullabies' function of transferring social values and norms is discussed based on sample texts. As a result of the examination, it is seen that Azerbaijani lullabies have an important function about teaching system of values and norms as well as mother's love, wish and desires to her baby. It is determined that the themes such as loyalty to family, parental love, respect to parents, interest, support, help, service, marriage, having a child, maternal rights, being valiant, patient, contented and ethical are brought to the forefront in lullabies.

___

  • ABDULLA, Bәhlul (2001). Azәrbaycan Şifahi Xalԛ Әdәbiyyatı (Antologiya) Birinci Kitab. Bakı: XXI- Yeni Nәşrlәr Evi.
  • ABDULLA, Bәhlul (2005). Azәrbaycan Folkloru (Mәktәblilәr üçün seçmәlәr). Bakı: “Şәrq-Qәrb”.
  • ADLER, Alfred (1994). İnsan Tabiatını Anlama. (Çev.: Ayda Yörükân), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • ALTAYLI, Seyfettin (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • ARSLANTÜRK, Zeki ve AMMAN, M., Tayfun (2008). Sosyoloji Kavramlar-Kurumlar Süreçler-Teoriler. İstanbul: Çamlıca Yayınları.