MÜTAREKE DÖNEMİNDE FAALİYET GÖSTEREN KUVA-YI MİLLİYE’YE MUHALİF, İNGİLİZLERE MUHİB CEMİYETLERDEN İLÂ-YI VATAN CEMİYETİ

İlâ-yı Vatan Cemiyeti, Mondros Mütarekesi sonrasındaki karışık politik ortamda 19 Kasım 1919’da kurulan siyasi bir partidir. İlâ-yı Vatan Cemiyeti politik anlamda aynı görüşleri savunan İngiliz Muhibleri Cemiyeti ve Hürriyet ve İtilaf Fırkası gibi siyasi oluşumlarla ortak hareket etmiş ancak iktidar yolunda onları kendisine rakip olarak görmüş bir partidir. Bu noktada gücünü arttırabilmek için Hürriyet ve İtilaf ile işbirliği yapmaya, küçük partileri de kendi içerisinde eritmeye çalışmasına rağmen bunda başarılı olamamıştır. Parti’nin kendine özgü bir harekat tarzı olmayıp, Hürriyet ve İtilaf çizgisinden dışarı çıkmamıştır. Bununla birlikte İlâ-yı Vatan Cemiyetini Saltanat yanlısı diğer cemiyetlerden ayıran en önemli özelliği bütün İngiliz yanlısı ve Saltanatçı partileri bir araya toplayıp güç birliği yapmaya çalışması olmuştur. Bu amaçla gizli bir yeraltı örgütlenmesi olan Tarikat-ı Salâhiye’yi de kuran cemiyet Millî mücadeleye karşı tehlikeli bir siyasi hareket olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Mütareke dönemi, Milli Mücadele, cemiyetler, istihbarat, İlâ-yı Vatan

İLÂ-YI VATAN: AN ASSSOCIATION WHICH OPPONENT OF THE KUVA-YI MİLLİYE AND FRIENDLY TO THE BRITISH IN THE ARMISTICE PERIOD

İlâ-yi Vatan association is a political party founded on 19 November 1919 in unsettled political situation after the Armistice of Mondros. İlâ-yi Vatan Association is a party that has acted jointly with the İngiliz Muhibleri Association and Hürriyet ve İtilaf Party which advocates the same views in political terms, and political formations, but also has seen them as rivals in the path of power. Although the association tried to cooperate with Hürriyet and İtilaf and to dissolve small parties within itself in order to increase his power, it did not succeed in this. The Party did not have its own style of action and did not leave the line of Hürriyet and İtilaf. However, the most important feature that distinguishes the İlâ-yi Vatan Association from other pro-reign associations is that its attempt to gather all the pro-British and pro-reign parties together and try to cooperate. For this purpose,, which also founded the secret underground organization Tarikat-ı Salâhiye, became a dangerous political movement against the national struggle.

Keywords:

Armistice Period, National Struggle, associations, intelligence, İlâ-yı Vatan,

PDF

___

Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi ASLAN Çiğdem ve BOZOĞLU Nural (2001) “Osmânlı İ'lâ-yı Vatan Cem'iyyeti Ta'lîmât-ı Esâsiyesi ve Nizâmnâmesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S .27-28, s. 399-427. ATATÜRK, Mustafa Kemal (2006). Nutuk (Ed. E.Semih Yalçın), Ankara, Gazi Kitabevi. AYBARS, Ergun(1988). İstiklal Mahkemeleri Cilt I-II 1920-1927, Ankara, Bilgi Yayınevi. CRİSS, Bilge(2008). İşgal Altında İstanbul, Ankara, İletişim Yayınları ÇUKUROVA, Bülent (1989). M.M. Grubu Haberalma Raporlarında Grup Faaliyetleri ve Bazı Zararlı Cemiyetler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü. DAYI, Esin (2003). “Türk Teâli Cemiyeti”, Atatürk Dergisi, 3(4), s.251-264. GÖZTEPE, Tarık Mümtaz(1969). Osmanoğullarının Son Padişahı Vahdettin Mütareke Gayyasında, İstanbul, Sebil Yayınevi. KÜÇÜK, Cevdet Küçük,(1993). “Damad Ferid Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.8, s.436-439. MADEN, Fahri(2015). “Topkapı’da Bir Bektaşi Ocağı: Takyeci-Büyük Abdullah Baba Tekkesi ve Vakfiyesi”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, S.9, s.91-124. MADEN, Fahri (2018). “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Şahkulu Sultan Tekkesi ve Postnişinleri”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, S.15, s.153-202. ÖZKAN, Asaf, (2007). “Milli Mücadelenin sonlarına doğru işbirlikçi iki örgüt: Anadolulular Cemiyeti ve Anadolu-Osmanlı İhtilal Komitesi”, Atatürk Dergisi, 5(4), s.163-184. REYHAN, Cenk(2008). Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri Prens Sabahaddin (1877-1948), Ankara İmge Yayınevi. TUNAYA, Tarık Zafer (2010). Türkiye’de Siyasal Partiler. Mütareke Dönemi, C2, İstanbul, İletişim Yayınları TUNAYA, Tarık Zafer(1984). “Türk Devrimine Karşı İdeolojik Bir Muhalefet Girişimi Tarikat-ı Salâhiye Cemiyeti” ve Eylemleri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 38(3-4), s.257-265.