DOĞA KARŞISINDA GILGAMIŞ DESTANI VE KUYUCAKLI YUSUF: VAHŞİ ADAM/DOĞA ADAMI ARKETİPİ OLARAK ENKİDU VE YUSUF

Dünyanın bilinen ilk uzun edebî metni Gılgamış Destanı, edebî metinlerin büyük çoğunluğuyla ilişkilendirilebilecek çok yönlü, doğurgan, anahtar bir kök metindir. Destanın dünyanın en eski medeniyetleri tarafından benimsenip yeni yorumlar eklenerek zenginleştirilen sembolik düzlemi oldukça zengin olan hikâyesi, insanlığın genetik olarak sahip olduğu zihinsel ve duygusal mekanizmayı ortaya koyan, bireysel ve toplumsal psikolojisinin özetini veren ilk arketipleri barındırır. Bu arketiplerin en önemlilerinden vahşi adam/doğa adamı arketipi yüzyıllar boyunca destan, masal, efsane ve tiyatrolarda kendine yer bulur ve Ortaçağ boyunca da tekrar edilip buradan hikâye ve romanlara ve yedinci sanatın doğuşuyla birlikte de filmlere aktarılır. Sabahattin Ali’nin 1937’de yayımlanan ve çoğunlukla destan türüyle ilişkilendirilen Kuyucaklı Yusuf romanındaki Yusuf’un destan kahramanına benzerliği dışında en çok vurgulanan özelliği, Berna Moran başta olmak üzere bazı araştırmacılarca soylu vahşi olarak değerlendirilmesidir. Romanın temelini oluşturan kişi olarak farklı bakış açılarıyla ele alınması, romantizmin doğa anlayışının doğurduğu soylu vahşi kavramı içine hapsedilmemesi gereken Yusuf, ilk örneği Gılgamış Destanı’ndaki Enkidu karakteriyle beliren vahşi adam arketipinin kolektif bilinçdışı yoluyla 20. yüzyıla ulaşan bir yansımasıdır. 7000 yıllık hikâyesi olan Gılgamış Destanı’nın 20. yüzyıla kadar uzayan etkisini ortaya koymanın, Kuyucaklı Yusuf’u yeni bir yaklaşımla analiz etmenin hedeflendiği ve değerlendirmelerin arketipsel inceleme metoduyla karşılaştırmalı olarak yapıldığı bu makalede iki karakterin doğa ve çevre ile ilişkileri benzerlik ve farklılıklarıyla ele alınmakta; Enkidu’nun doğa adamı/vahşi adam arketipi başta olmak üzere kurban, yetim, masum ve çocuk arketipleri bakımından Yusuf’un protitipi/ilk örneği ve Yusuf’un Enkidu’nun arketipsel bir türevi olduğu iddia edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Gılgamış Destanı, Kuyucaklı Yusuf, Enkidu, vahşi adam arketipi, doğa

EPIC OF GILGAMESH AND KUYUCAKLI YUSUF IN TERMS OF NATURE SITUATION: ENKIDU AND YUSUF AS A WILD MAN ARCHETYPE

The world's first known long literary text, Epic of Gilgamesh, is a comprehensive, multidirectional, fertile, key root text that can be associated with majority of literary texts. The story of epic with a very rich symbolic system, which is embraced by the oldest civilizations of the world and enriched by adding new interpretations, contains the first archetypes revealing the mental and emotional mechanism of human genetics and summarizing the individual and social psychology of him. The archetype of the wild man, one of the most important of these archetypes, settles in epics, fairy tales, legends and theaters for centuries and it is repeated throughout the Middle Ages and transferred from here to stories, novels and comes into films with the emergence of cinema. Sabahattin Ali's novel of Kuyucaklı Yusuf, which is published in 1937 and mostly is associated with the genre of epic, has basic character Yusuf. Other than Yusuf's resemblance to the epic hero, the most emphasized feature of him is that he is considered a noble savage by Berna Moran and some other researchers. Yusuf, who must be analyze from different perspectives as the basis of the novel, who should not be imprisoned in the concept of noble savage created by the understanding of nature of romanticism, is the reflection of the archetype of wild man, whose first example appeared with the character of Enkidu in Epic of Gilgamesh, reaching the 20th century. This article, which is used archetypal criticism and comparative literature method; is aimed to reveal the effect of Gilgamesh Epic, which is a 7000-year story, that extends until the 20th century, to analyze Kuyucaklı Yusuf with a new approach. And ın this study are analyzed attitude towards nature and the environment of the two characters with their similarities and differences; ıt is claimed that Enkidu is the prototype of Yusuf in terms of the archetype of the wild man, as well as the archetypes of the victim, orphan, innocent and children, and that Yusuf is an archetypical derivative of Enkidu.

Keywords:

Epic of Gilgamesh, Kuyucaklı Yusuf, Enkidu, wild man archetype, nature,

PDF

___

AKDEMİR, Ferhat (2010). "Aydınlanma ve Modernitenin Romantik Eleştirmeni: Jean Jacques Rousseau". Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 14, Sayı: 44 (Yaz 2010), 61-72. ALİ, Sabahattin (2002). Kuyucaklı Yusuf. İstabul: Yapı Kredi Yayınları. BERNHEIMER, Richard (1952). Wild men in the Middle Ages. Cambridge : Harvard University Press. BOTTERO, Jean (2013). Gılgamış Destanı: Ölmek İstemeyen Büyük İnsan. (Çev.:Orhan Suda), İstanbul: YKY. CAMPBELLl, Joseph (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.: Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları EVREN, Mehmet (2015). "Locke ve Rousseau’nun Doğa Durumu ve Mülkiyet Anlayışlarının Karşılaştırılması". Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , Sayı / No: 6, Ekim, 31-44. FRYE, Northrop (2000). Anatomy of Criticism: Four Essays. Princeton U.P. JUNG, Carl Gustav (2001). Anılar, Düşler, Düşünceler. (Çev.: İris Kantemir), İstanbul: Can Yayınları. JUNG, Carl Gustav (2005). Dört Arketip. (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları. KILIÇ, Yavuz (2015). "Hobbes Locke ve Rousseau’da Doğa Durumu Düşüncesi". Temaşa,1, 97-117. KUDRET, Cevdet. "Sabahattin Ali Üzerine Notlar II". Varlık, Sayı: 663. MADEN, Sait (2018). Gılgamış Destanı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları MORAN, Berna (2001). "Soylu Vahşi Olarak Kuyucaklı Yusuf". Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İstanbul: İletişim Yay., 21-45. NAYERİ, Kamran (2018). "Culture and Nature in The Epic of Gilgamesh". Our Place in The World: A Journal of Ecosocialism, 1-20. NOVAK, Maximillian E. (1972). Wild man within : an image in western thought from the renaissance to. Pittsburgh: Univercity Of Pittsburgh Press. ÖZERKMEN, Necmettin (2002). "İnsan Merkezli Çevre Anlayışından Doğa Merkezli Çevre Anlayışına". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 42,1-2, 167-185. SAYDA, M. Bilgin (2005). "Sunuş". Carl Gustav Jung: Nesnel Ruh'un Şamanı Dört Arketip. (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları, 17-41. SEZEN, Gülşen (2016). "Gılgamış Destanı’nda Suyun İzdüşümü". International Journal of Languages’ Education and Teaching, Year 4, Issue 2, August 2016, 143-157. ELEKTRONİK KAYNAKLAR BARRON, Patrick (2002). "The Seperation of Wild Animal Nature and Human in Gilgamesh". https://www.academia.edu/10178340/ 377-394. (Erişim: 11.12.2019) URL-1: "Archetyp". https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B1%CF%81%CF (Erişim: 15.12.2019) URL-2: Carl Gustav Jung. https://books.google.gr/ (Erişim: 18.12.2019) URL-3: "Physis". http://felsefiyat.com/felsefe-sozlugu/physis-nedir/.html (Erişim: 9.12.2019) URL-4: "Antroposen". https://tr.wikipedia.org/wiki/Antroposen (Erişim: 10.12.2019) URL-5: "Lidyalılar". https://tr.wikipedia.org/wiki/Lidyal%C4%B1lar)(Erişim: 14.12.2019) URL-6: "Wild Man". https://en.wikipedia.org/wiki/Wild_man#cite_note-1 (Erişim: 17.12.2019)