Banu MUSTAN DÖNMEZ, Koray İLGAR, Sibel POLAT

KÜLTÜRLENME OLGUSU BAĞLAMINDA ERZURUM’DA YAŞAYAN AHISKA TÜRKLERİNİN MÜZİK KÜLTÜRÜ

Bu çalışma, Erzurum’da yaşayan Ahıska Türklerinin kültürlenme olgusu bağlamındaki müzik kültürünün incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Erzurum’un merkezinde, ilçelerinde ve köylerinde yaşadıkları tespit edilen ve ulaşılabilen Ahıska Türklerine yönelik gerçekleştirilen alan araştırması sonucunda, Erzurum’un Oltu İlçesi Belediye Başkanlığı’nın desteğiyle 2013 yılında yayınlanan Oltu Türküleri (Halaylar) başlıklı CD albümünün içerisinde bulunan türkülerin genel bir değerlendirmesi yapılmış ve Erzurum’un Şenkaya ilçesinin Gaziler (Bardız) Köyü’nde 2’si anonim, 2’si de kişisel olmak üzere toplam 4 adet türkü derlenerek notaya alınmıştır. Daha sonra, derlenen bu türküler müziksel özellikleri açısından incelenmiştir. Ayrıca, Erzurum’da yaşayan Ahıska Türklerinin genel kültürel özelliklerine ilişkin değerlendirmeler de yapılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan tarama (survey) modeliyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, gerek araştırma konusu olan topluluğun tarihsel sürecini ve gerekse günümüzdeki mevcut durumunu betimlemeye yönelik çeşitli bilgilere yer verilmiş ve yapılandırılmamış görüşme tekniği kullanılarak araştırma konusuyla ilgili daha ayrıntılı verilere ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin çözümlenmesinde ise betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın evrenini Ahıska Türkleri, örneklemini ise Erzurum’da yaşayan Ahıska Türk topluluğu oluşturmuştur. Bu bağlamda çalışmada ‘amaçlı örnekleme’ modeli kullanılmıştır. Kültürlenme olgusu bağlamında Erzurum yöresinin kültürüyle etkileşime giren Ahıska Türklerine özgü eski gelenekler ve müzik kültürü ile bugünkü gelenekler ve müzik kültürü arasında bazı farklılıkların olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun da Ahıska Türklerinin göç ettikleri bölgelerdeki halklarla girdikleri kültürel etkileşimin sonucunda gerçekleştiği anlaşılmıştır. Çalışma konusu kapsamında, Ahıska Türklerine ve bu topluluğun müzik kültürüne yönelik kapsamlı bir alan araştırmasının gerçekleştirilmesi durumunda, konuya ilişkin daha fazla kayda değer veriye ulaşılabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, Ahıska Türkleri, kültürlenme, halk müziği, müzik kültürü

THE MUSICAL CULTURE OF MESKHETIAN TURKS LIVING IN ERZURUM IN THE CONTEXT OF ACCULTURATION PHENOMENON

This study was made with the aim of analyzing the musical culture of Meskhetian Turks living in Erzurum within the context of acculturation phenomenon. In accordance with this purpose, as a result of the area study conducted towards the Meskhetian Turks, who were determined to be living in the city center and villages of Erzurum and who could be reached, an overall evaluation of the folk songs in the CD album titled Oltu Folk Songs (Halays), which was published with the support of Erzurum’s Oltu District Municipality in 2013, was made and in Erzurum’s Şenkaya District Gaziler (Bardiz) village 4 folk songs, 2 of which are anonymous and 2 of which are personal, were compiled and notated. After this, these compiled folks songs were analyzed in terms of their musical features. Moreover, some evaluations about the general cultural characteristics of the Meskhetian Turks living in Erzurum were made. The study was made using the survey model, which is one of the forms of qualitative research. In the study, various information to depict both the historical process of the community, which is the research subject, and to depict their current state that we see today was given. After this, more detailed data regarding the research subject was obtained using the unstructured interview technique. To analyze the data obtained as a result of the study, descriptive analysis method was used. The population of the study is Meskhetian Turks and the sample of the study is the Meskhetian Turkish community living within the borders of Erzurum. Within this context, ‘purposeful sampling’ model was used in the study. As part of the acculturation phenomenon, the conclusion has been reached that there are some differences between the old traditions and musical culture pertaining to Meskhetian Turks and the traditions and musical culture today. It has also been inferred that this fact is a result of the cultural interaction Meskhetian Turks had with the communities they met in the areas they moved to. In the context of this research subject, it has been foreseen that a lot more significant data can be obtained on the subject in case detailed field study is conducted on Meskhetian Turks and the musical culture of this community.

Keywords:

Erzurum, Meskhetian Turks, acculturation, folk music, musical culture,

PDF

___

ARTUN, E. (2016). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Karahan, S. (Ed.), Adana: Karahan Kitabevi.
AVCI, O. (2012). Understanding the Culture of Ahiska Turks in Wheaton, Illinois: A Case Study, The Qualitative Report, 17 (44), 1-23.
AYDINGÜN, A., HARDİNG, B. Ç., HOOVER, M., KUZNETSOV, I., SWERDLOW, S. (2006). Meskhetian Turks - An Introduction to their History, Culture and Resettlement Experiences, D. A. Ranard (Ed.), Washington: Cultural Orientation Research Center / Center for Applied Linguistics
BÖKE, K. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Böke, K. (Ed.), Örnekleme içinde, 4. Bölüm, (s. 105-147), İstanbul: Alfa Yayınları.
CEMALOĞLU, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Tanrıöğen, A. (Ed.), Veri Toplama Teknikleri: Nicel-Nitel içinde, Bölüm VI, (s. 133-166) 4. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
DEMİRAY, E. (2012). Anavatanlarından Sekiz Ülkeye Dağıtılmış Bir Halk: Ahıska Türkleri, Turkish Studies Social Sciences - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (3), 877-885.
DEVRİSHEVA, F. (2006). Ahıska Türkleri (Sözlü Kültür Bağlamında), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
EMİROĞLU, K., AYDIN, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
ENGİN, İ. (1990). Süpürge Zanaatçısı Örneğinde İki Kültürel Süreç: Kültürleme ve Kültürlenme, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1-2), 165-169.
KARAKAYA, İ. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (4. Baskı). Tanrıöğen, A. (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde, Bölüm III (s. 57-83). Ankara: Anı Yayıncılık.
MUSTAN DÖNMEZ, B. (2019). Etnomüzikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Bağlam Yayınları.
MUSTAN DÖNMEZ, B., HAŞHAŞ, S. (2014), Konularına Göre Yapılmış Türkü Sınıflandırmalarının Geleneksel Türk Halk Müziği Nazariyatı Açısından Değerlendirilmesi, Turkish Studies Social Sciences-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5), 1619–1629.
ÖZÖZEN KAHRAMAN, S., İBRAHİMOV, A. (2013), Kafkaslar’dan Sürgün Bir Toplumun Bitmeyen Göçü: Çanakkale’de Ahıska Türkleri, Ege Coğrafya Dergisi / Aegean Geographical Journal, 22 (2), 77-90.
RAGİBOVA, İ. (2008), Kırgızistan’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Folkloru, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
SEFEROV, R., AKIŞ, A. (2008). Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Coğrafyaya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakış, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 393-411.
ŞEKER, B. D. (2006), Kente Göç Etmiş Bir Örneklemde Kültüre Uyum (Kültürlenme) Süreçleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3 (2), 1-31.
ŞEN, Ü. S., DELİCE, F. (2014). Ahıska Türklerinin Müzik Kültürlerine Yönelik Bir Araştırma, Turkish Studies Social Sciences - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5), 1849–1865.
TÜRNÜKLÜ, A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6 (4), 543- 559.
YILMAZ, A. (2006). Türk Romanında Ahıska Türklerinin Dramı: Aşka Son Bakış, Millî Folklor - Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi (69), 46-57.
ZEYREK, Y. (2006), Ahıska Araştırmaları, Ankara: Kozan Ofset.
ZEYREK, Y. (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara: Pozitif Matbaa.
İnternet Kaynakları:
* URL-1: “Ahıska Esir, Ahmediye Mahzun!” (2012, 4 Aralık), http://www.dogruhaber.com.tr/haber/60416-ahiska-esir-ahmediye-mahzun/ (Erişim: 24.01.2020)
* URL-2: ÇINAR, İ. (2008) Kafkas Jeopolitiği ve Ahıska, II. Uluslararası Kafkasya Tarih Sempozyumu, Kafkas Üniversitesi, http://www.egitisim.gen.tr/site/arsiv/64-sayi28/573-kafkas-jeopolitigi-ve-ahiska-2.html (Erişim: 17.02. 2020)
* URL-3: İZZETOĞLU, M. (2011, 13 Mart), “Ahıska’nın Tarihi Kronolojisi”, http://www.ahiska.net/makale/3416/38/ahiska-nin-tarihi-kronolojisi (Erişim: 23.01.2020)
* URL-4: İZBUL, Y. (t.y.). “Kültür ve Kültürel Süreçler-2”, http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/kultur/140_kultur-2.htm, (Erişim: 22.01.2020)
Sesli Kaynaklar:
Oltu Belediye Başkanlığı, (2013) Oltu Türküleri (Halaylar). ODE Prodüksiyon, CD. Kişisel Görüşmeler:
KK-1: Azim Çakmur, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler Köyü (Bardız) Halk Aşığı. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-2: Bayram Şahin Arpa, Erzurum’un Oltu İlçesi, İşletmeci. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-3: Emine Duran, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler (Bardız) Köyü, Ev Hanımı. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-4: Fatma Aydın, Erzurum’un Şenkaya İlçesinin Gaziler (Bardız) Köyü, Ev Hanımı. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-5: Murat Aydın, Erzurum’un Oltu İlçesi, Gazeteci. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-6: Necmi Öngüner, , Erzurum Merkez, Eczacı. (Görüşme: 01.04.2013.
KK-7: Nejdet Babacan, Erzurum’un Oltu İlçesi, Oltu Devlet Hastanesi'nden Emekli Hastane Müdürü. (Görüşme: 16.04.2013).
KK-8: Osman Coşkun, Erzurum’un Oltu İlçesi, Oltu Belediye Başkan Yardımcısı. (Görüşme: 16.04.2013).
KK-9: Salih Aydın, Erzurum’un Oltu İlçesi, Çiftçi. (Görüşme: 18.05.2013).
KK-10: Salih Irmak, Erzurum Merkez, Muhasebeci. (Görüşme: 01.02.2013).
KK-11: Temel Turabi, Memleketi: Erzurum’un Oltu İlçesi, Yaşadığı Şehir: Bursa, Halk Aşığı. (Görüşme: 11.08.2016).