İSLAMİ DÖNEM TÜRK DESTANLARINDA “KÖTÜLÜĞÜN” MASAL UNSURLARI İLE TEMSİLİ: BATTALNÂME ÖRNEĞİ

“İyi” ve “kötü” kavramları, birbirinden bağımsız olarak değerlendirilemeyen ancak çoğu zaman da kesin çizgilerle birbirinden ayrılamayan kavramlardır. İnsanın kendisine ve çevresine zarar veren hususları ifade eden “kötü” ve “kötülük” kavramları, onun her zaman bundan kaçınmaya çalışmasına ve iyiliği aramasına neden olmuştur. Kaynağı pek çok farklı yerde aranan kötülük karşısında kaçınma ve iyiliğe ulaşma çabası içerisinde olan insanoğlu, kötülüğe dair algı ve kabullerini, ona karşı beslediği duygu ve tutumlarını, kendi hayatlarından, duygularından, düşüncelerinden, inançlarından, ideallerinden ve hayallerinden yola çıkarak meydana getirdiği sözlü anlatılara da yansıtmıştır. Sözlü anlatılar içerisinde “iyi-kötü” çatışmasından doğan ilk metinler, mitik metinlerdir. Onların bir devamı niteliğinde olan destanlar da bu mücadelenin farklı karakterler üzerinden çağlar boyunca işlendiği metinler olmuştur. Özellikle toplum hayatını derinden etkileyen yeni din kabulleri, İslamiyet’i kabul eden Türklerin anlatılarında da çeşitli algı ve kabullerin değişmesine veya farklı fonksiyonlar icra eden yeni motiflerin doğmasına neden olmuştur. İslamiyet’ten sonraki Türk destanlarından birisi olan Battal Gazi Destanı’nda (Battalnâme’de) da İslamiyet’in etkisi ile bu dini yayma gayesinden başka hiçbir amacı olmayan kahramanın, iyiliği sembolize ederken, karşısında savaştığı kâfir askerleri dışında, kötülüğü simgeleyen çeşitli fantastik-masalsı varlıklarla da mücadelelerine şahit olunur. Bu varlıklar, destan metnine sadece olağanüstülük katmakla kalmamış, aynı zamanda mitik metinlerden itibaren sözlü ürünlere yansıyan iyi-kötü çatışmasının örneklerini de oluşturmuşlardır.

Anahtar Kelimeler:

iyi-kötü, Battalnâme, Battal Gazi, masal, destan, kötülük

REPRESENTATIVES WITH THE FABLE ELEMENTS OF “EVIL” IN TURKISH LEGENDS IN THE ISLAMIC PERIOD THE EXAMPLE OF BATTALNAME

Concepts of “good” and “evil” are concepts that cannot be evaluated independent of one another but that most of the time cannot be separated from one another with certain lines. The concepts of “bad” and “evil”, which express matters that harm people themselves or their environment, have always led to attempts to avoid these and the seeking of goodness. Humanity, which is contained within the efforts to avoiding evil and reaching goodness whose sources are sought after in many places, reflects the perceptions and acceptances belonging to evil, the feelings and attitudes that it developed against that based on its own lives, feelings, thoughts, beliefs, ideals, and dreams towards the verbal narratives that it brought about. The first texts that emerged from the battle between “good and evil” within verbal narratives are mythical texts. Legends that are a continuation of these have become texts in which this battle rages on throughout the ages over different characters. Especially new religious assumptions that deeply affect the life of society cause various perceptions and acceptances in the narratives of Turks who had accepted Islam and caused the emergence of new motifs that perform different functions. In one Turkish legend after the conversion to Islam the Legend of the Battal Ghazi (Battalnâme), while the hero, who has no purpose other than the effect of Islam and the spread of this religion, symbolizes good, his battles with various fantastic-mythical entities that symbolize evil are witnessed, apart from the non-Islamic soldiers with whom he fights. These entities have not only added extraordinary significance to epic texts but have created examples of the battle between good and evil reflected in verbal products after the mythical texts.

Keywords:

Good and evil, Battalname, Battal Ghazi, fable, legend, evil,

PDF

___

AÇA, Mehmet (2016). “Tıva Kahramanlık Destanı “Kañgıvay-Mergen”de Kötülük Sorunu”. Türkiyat Mecmuası, 26/2, 1-9.ATMACA, Şule Gül (2015). İslamiyetten Sonraki Destanlarda (Battal-nâme, Dânişmend-nâme ve Saltuk-nâme) İslami Karakter ve Tipler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.BAKIRCI, Nedim (2014). “Eflatun Cem Güney’in “Masallar” Adlı Kitabında Yer Alan Metinlerde Mitolojik Unsurlar”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2 (4,), 37-52.BANARLI, Nihat Sami (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.BORATAV, Pertev Naili (1979). “Battal”. İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, II, 344-351.CUNBUR, Müjgân (1988). “Anadolu Gâzileri ve Edebiyatımız”. Erdem-Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 3/9, 777-807.DEMİR, Necati ve Mehmet Dursun ERDEM (2006a). Battal-name (Eski Türkiye Türkçesi). Ankara: Hece Yayınları.DEMİR, Necati ve Mehmet Dursun ERDEM (2006b). Battal Gazi Destanı. Ankara: Hece Yayınları.HANÇERLİOĞLU, Orhan (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.KÖKSAL, Hasan (1984). Battalnâmelerde Tip ve Motif Yapısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.OĞUZ, Gürsel Yaktıl (2011). “Aksiyon Filmlerinde İyi ve Kötünün Temsili: Die Hard Üzerine Bir İnceleme”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 7/1, 148-160.ÖGEL, Bahaeddin (2014). Türk Mitolojisi I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.ÖZTÜRK, Ali (1986). Türk Anonim Edebiyatı. İstanbul: Bayrak Yayıncılık.SARAR, İ. Ali (1997). Seyyit Battal Gazi Bildiriler. Eskişehir: Sarar Yayınları.SAY, Yağmur (2009). Türk İslam Tarihinde ve Geleneğinde Seyyit Battal Gazi ve Battalnâme. Ankara: T.C. Eskişehir Valiliği Yayınları.SÜMER, Faruk (1959). “Oğuzlar'a Ait Destanî Mahiyette Eserler I. Reşîdüddîn Oğuznâmesî”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 17/3-4, 359-455.ŞEN, Ürün (2012). Türk Romanında Kötülük (Başlangıçtan 1950’ye), Yayımlanmış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.TANER, Nuri (1993). “Masal Metinlerine Göre Devlerin Anatomik Yapıları, Yaşama Biçimleri ve Masallardaki İşlevleri”, Adana Valiliği-Çukurova Üniversitesi II. Uluslararası Karacaoğlan-Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu 20-24 Kasım 1991. 229-244, Adana Çukurova Üniversitesi Basımevi.TOGAN, Z. Velidi (1982). Oğuz Destanı, Reşidedddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Enderun Kitabevi.TDK (2011). Büyük Türkçe Sözlük. (Haz. Şükrü Haluk Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.