Yukarı Talas Gülbenkyan Yapılarında Ekolojik Kriterlerin İncelenmesi

İnsanoğlu yapay çevreyi şekillendirirken kültürünü ve yaşam biçimini de yansıtmaktadır. Bu durum, sanayi devrimi ile değişen yaşamın ve bunun da doğaya olan olumsuz etkilerinin giderek artması yönünde dönüşmüştür. Günümüzde, özellikle mimaride, ekoloji ve sürdürülebilirliğin popülerliğinin sebebi doğayla yeniden barışmanın ve doğadaki olumsuz değişiklikleri durdurma yönünde acil önlemler alınmasının gerekliliğidir. Bununla birlikte mekânlarda sürdürülebilirlik ve ekolojik tasarımların geliştirilebilmesi için tarihi süreçte şekillenen yapay çevrenin de ele alınması gereklidir. Çalışmada; Kayseri-Talas’ta 19. yüzyılda inşa edilen ve Talas’ın ünlü Ermeni ailesi Gülbenkyanlara ait olduğu bilinen üç adet konut yapısı, günümüzde geçerli olan ve konu üzerinde kabul gören ekolojik mimarlık kriterleri kapsamında incelenmiştir. Çalışma yapılırken uluslararası sertifikasyon sistemlerindeki kriterler yol gösterici olmuştur. Buna göre incelenen üç konutta; ekoloji, enerji, ekonomi, iç mekân çevre kalitesi, sağlık ve refah, inovasyon, yönetim, arazi kullanımı, ulaşım, yenilenebilir teknoloji, su, çevre kirliliği, CO₂ salınımı, malzeme ve atık kriterlerine uygunluk durumları araştırılmıştır. Sonuçta ele alınan tarihi konutlarda ekolojik yaklaşımların bulunduğu gözlemlenmiştir. Ulaşılan bulgulardan referansla, günümüz ve ilerisi için, ekolojik, doğayla barışık ve enerji etkin konutlar üretmenin zor olmadığı söylenebilmektedir. Çalışmanın bundan sonraki çalışmalara katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ekoloji, Mimari, Gülbenkyan, Talas.

Investigation of Ecological Criteria in Yukarı Talas Gulbenkian Buildings

While human beings shape the artificial environment, they also reflect their culture and lifestyle. This situation has turned into the changing life with the industrial revolution and its negative effects on nature gradually increasing. Today, especially in architecture, the reason for the popularity of ecology and sustainability is the necessity of reconciling with nature and taking urgent measures to stop the negative changes in nature. However, in order to develop sustainability and ecological designs in spaces, it is necessary to consider the artificial environment shaped in the historical process. In this study, three residential buildings, which were built in Kayseri-Talas in the 19th century and are known to belong to the famous Armenian family of Talas, Gulbenkians, were examined within the scope of ecological architecture criteria that are valid and accepted on the subject. The criteria in the international certification systems were guiding while the study was conducted. Accordingly, compliance with the criteria of ecology, energy, economy, indoor environmental quality, health and welfare, innovation, management, land use, transportation, renewable technology, water, environmental pollution, CO₂ emission, material and waste were investigated in the three houses examined. As a result, it has been observed that there are ecological approaches in the historical houses. With reference to the findings, it can be said that it is not difficult to produce ecological, nature-friendly and energy-efficient houses for today and the future. It is expected that the study will contribute to future studies.

Keywords:

Ecology, Architecture, Gulbenkian, Talas,

PDF

___

App. (2023). Harita Uygulaması,
Arslan, N., Bozkaya, M. V., Terzi, F., Deliballı, Y., Tönük, S.. (2016). “Tarihi Çevrelerde Kamusal Mekânların Sürdürülebilirliği Doğrultusunda Kent Dokusuna Duyarlı Tasarım Yaklaşımları- Süleymaniye Örneği”, IV. Çevre Tasarım KongresiTarihi Çevrede Tasarım, 5-6 Mayıs, Kayseri, s. 97-114,
Ayten, M. A.. (2016). “Tarihi Çevrede Sosyal Sürdürülebilirlik Kavramı: Safranbolu Örneği”, IV. Çevre Tasarım Kongresi- Tarihi Çevrede Tasarım, 5-6 Mayıs, Kayseri, s. 49-60,
Barut A., Özcan, U.. (2022). “Arap Evinin Sürdürülebilirliği”, s. 19-43 Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Güncel Araştırmalar – I kitabı, Mart 2022, gece kitaplığı, ISBN: 978-625-430-045-5
Bozdoğan, B.. (2003). “Mimari Tasarım ve Ekoloji”. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s. 8-9
Citysurf. (2020). Kayseri Talas Harita
Cömert, H.. (2010). “19. Yüzyılda Talas”, Mazaka yayınevi, Kayseri
Çetin, S.. (2010). “Geleneksel Konut Mimarisinin Ekolojik Yansımaları: Burdur Örneği”, 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, 15-16 Nisan, İzmir, s. 1-9
Dedeoğlu, N.. (2002). “Ekolojik Mimarlık Kapsamında Konut Tasarımlarının İncelenmesi”, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul s. 5-10
Demir, C.. (2008). “Kayseri, Nevşehir, Niğde Üçgeninde Amerikan Board’un Eğitim Faaliyetleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri; s.194-195-225.
Eroğlu, Ö.. (2016). Talas'ta Geleneksel Konut Kültürü, Talas Belediyesi Yayını.
ERÜ. (2019). “Yukarı Talas Üniversite Sosyal Tesisleri Mimari Çizimleri”, Erciyes Üniversitesi Yapı İşleri Daire Başkanlığı, Proje Arşivi, Kayseri
Fletcher, S. (1999). Building in Layers, Eco Design Magazine Vol 8, No: 2
Gezer, H.. (2013). “Geleneksel Safranbolu Evlerinin Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23, s.13-31.
Google Earth. (2020). Koodinat: 38°41'13.64"K, 35°33'46.12"D.
Göksal, T. (2003). “Mimaride Sürdürülebilirlik Teknoloji ilişkisi: Güneş pili uygulamaları”, Arredamento Mimarlık Dergisi, Sayı 154
İmamoğlu, V.. (2001). “Kayseri Bağ Evleri,”, Türkiye İş bankası Kültür Yayınları, ISBN: 9789754582710 s. 69-92
İmamoğlu, V.. (2006). “Geleneksel Kayseri Evleri”, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri
İnanç, T.. (2010). Geleneksel Kırsal Mimari Kimliğin Ekoloji Ve Sürdürülebilirlik Bağlamında Değerlendirilmesi Rize Çağlayan Köyü Evleri Örneği, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Keleş, R., Hamamcı, C.. (2002). Çevrebilim, İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kıstır, M. R., Kurtoğlu, D.. (2018). “Geleneksel Konut Mimarisinin Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi: Ayvalık ve Oxford Evleri Örneği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9 (1), s. 83-90.
Kıyak, L., Özcan, U.. (2022). “Yeraltı Şehirlerinde Sürdürebilirlik”, s.1-19 Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Güncel Araştırmalar – I kitabı, Mart 2022, gece kitaplığı, ISBN: 978-625-430-045-5
Kolay, H.,. (2023). “Devir Köşküne Ait Sözlü Röportaj”
Kolay, H.. (2017a). “Devir Köşkü fotoğraf arşivi”
Kolay, H.. (2017b). “Devir Köşkü bahçesi yeni yapılan yapı mimari projeleri”
Közoğlu, H. G., Canan, F., Korumaz, M.. (2022). “Geleneksel Sille Evleri’nde Enerji Etkin Mimari Çözümlerin İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, s. 13-24,
Kudret, İ.. (1998). “İhsan Benimle Çalışır Mısın? Anılar”, İnkilap Kitabevi, İstanbul, ISNB: 975-10-1259-7. s 49-51
Nobahar, S., O. (2014). Mimarlıkta Sürdürülebilirlik Ve Enerji Korunumu Beykent Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
Okumuş, A.. (2014). “Kalust Sergiz Gülbenkyan Ve Türk Petrol Şirketi”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi İstanbul s. 8-19
(PABCFM). Papers of the American Board of Comissioners for Foreign Missions, Harvard University Library Special Collections, American Board Archives.
Parlak Biçer Z. Ö., Yağmur, Y., Ergüneş, F.. (2016). “Tarihi ve Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanların Sürdürülebilir Tasarım Kriterleri Açısından İncelenmesi Örnek Alan: Talas”, IV. Çevre Tasarım Kongresi- Tarihi Çevrede Tasarım, 5-6 Mayıs, Kayseri, s. 15-26,
Parlak Bicer, Z. Ö., Akdağ, F., Ateşoğlu, E.. (2018). “Ecological Approaches In Historical Public Buildings; Talas Old American College”, Eurasian Journal of Civil Engineering and Architecture, 1 (2), s. 40-53.
Parlak Biçer, Z. Ö., Akdağ, F.. (2020), “Tarihi Yapılarda Ekolojik Yaklaşımlar; Talas Amerikan Koleji Kampüsü”, Online Journal of Art and Design, volume 8, issue 4, October 2020, http://www.adjournal.net/articles/84/8419.pdf, s. 322-346
Parlak Biçer, Z. Ö., Yağmur, Y., Bektaş, İ.. (2020). “Günümüz Ekolojik Tasarım Kriterlerinin İncelenerek Tarihi Yapılardaki Ekolojik İzler ile Karşılaştırılması: Talas-Kayseri Örnek Alanı”, Online Journal of Art and Design, volume 8, issue 3, July 2020, http://www.adjournal.net/articles/83/8312.pdf, s. 162-185
Parlak Biçer, Z., Ö.. (2022). “Talas Amerikan Koleji (Erciyes Üniversitesi Sosyal Tesisleri) Kişisel fotoğraf Arşivi”
Sergen, T.. (2017). “Talas Amerikan Koleji Yapılarına Ait Sözlü Röportaj”, Talas, Kayseri
Şenalp, M.. (2022a). “Gülbenkyan ailesi ve sahip oldukları Yapılara Ait Sözlü Röportaj”
Şenalp, M.. (2022b). “Gülbenkyan ailesine ait toplama fotoğraf arşivi”
Şenalp, M.. (2022c). “Gülbenkyan evi fotoğraf arşivi”
Talas Belediyesi. (2017). “Talas Belediyesi Etüt Proje Müdürlüğü Arşivi”
Taşçı, B., Pekdoğan, T., (2018). “Kozbeyli Kırsal Yerleşiminde Geleneksel Konut Mimarisinin Ekolojik Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi”, TÜBAV Bilim Dergisi, 11(1), s. 1-18.
Tavacıgil, Ö.. (2007a). “Gülbenkyan Evi Mimari Raporları”
Tavacıgil, Ö.. (2007b). “Gülbenkyan Evi Projeleri”
Tavacıgil, Ö.. (2007c). “Gülbenkyan Evi Kişisel Fotoğraf Arşivi”
Teke, S.. (2019). “Karaman ve Gülbenkyan aileleri ve sahip oldukları Yapılara Ait Sözlü Röportaj”
Tuna Taygun, G.. (2019). “Konutlar İçin LEED v.3 ve v.4.1 Sertifika Sisteminde Malzeme ve Kaynakların Diyarbakır Evleri Örneğinde İrdelenmesi”, MEGARON Dergisi, Sayı 14(4), s. 611-622.
Ulubaş, A., Kocabaş, A.. (2016). “Sürdürülebilir Kentsel Koruma Yaklaşımı Bağlamında Eyüp Tarihi Dokusunun İrdelenmesi”, IV. Çevre Tasarım KongresiTarihi Çevrede Tasarım, 5-6 Mayıs, Kayseri, s. 73-84,
Vural, N. (2016). Ekolojik Sürdürülebilirlik Çerçevesinde Cendere Vadisi Dönüşümünün Mimarlık Bağlamında Değerlendirilmesi Silahtarağa – Kağıthane Merkez Mahallesi Aksı Örneği. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Mühendislik Ve Fen Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul s 4
Yağmur, Y.. (2017). “Günümüz Ekolojik Tasarım Kriterlerinin İncelenerek Tarihi Yapılardaki Ekolojik İzler İle Karşılaştırılması: Talas – Kayseri Örnek Alanı”, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, syf: 65-69
Yavaşcan, E. E., Urak, G., Ayçam, İ., (2016). “Geleneksel Sokak Dokusunun Sürdürülebilirliği: Niğde Kadıoğlu Sokağı”, IV. Çevre Tasarım Kongresi- Tarihi Çevrede Tasarım, 5-6 Mayıs, Kayseri, s. 127-138,
Yılmaz, A. (ed.). (2016). “Ermeni Ve Rum Kültür Varlıklarıyla Kayseri”, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finase edilen proje kitabı, İstanbul
Yüksel, B.. (2022). “Arşag Alboyacıyan’ın Kayseri Ermenileri Tarihi Kitabının Kayseri Şehri (I. Cilt) Adlı Bölümünün Tercüme Ve Değerlendirmesi” Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eylül 2022, Nevşehir. s. 149-153
İnternet Kaynakları:
URL-1: https://www.agos.com.tr/tr/yazi/10193/bay-yuzde-besin-gercek-hikyesi, erişim tarihi: 15 aralık 2022
URL-2: https://islamansiklopedisi.org.tr/yaman-dede, erişim tarihi: 15 mart, 2023
URL-3: https://gulbenkian.pt/fundacao/calouste-sarkis-gulbenkian/origens-e-formacao/, erişim tarihi: 12 şubat 2023
URL-4: https://www.facebook.com/search/top?q=g%C3%BClbenkyan%20, erişim tarihi: 22 kasım 2022,
URL-5: https://web.archive.org/web/20070716162038/http://www.hurriyet.com.tr/pazar/4482680.asp?gid=59, erişim tarihi: 22 kasım 2022
URL-6: https://tr.wikipedia.org/wiki/Mari_Gerekmezyan, erişim tarihi; 15 aralık 2022
URL-7: https://gulbenkian.pt/fundacao/calouste-sarkis-gulbenkian, erişim tarihi; 10 mart 2023
URL-8: http://talasamerikankoleji.com/talastan-belgeler/i, erişim tarihi: 28 kasım 2022
URL-9: https://www.youtube.com/watch?v=1-fB_HBzE-U, erişim tarihi: 22 şubat 2023
URL-10: https://www.flickr.com/photos/efkansinan/13164106645, erişim tarihi: 22 şubat 2023
URL-11: https://mapio.net/pic/p-14723392/ , erişim tarihi: 22 şubat 2023