Endüstri Mirasında Palimpsest İç Mekânların İstanbul Müze Örneklerinden İncelenmesi

Kent toplumunun tarihsel sürekliliğinde, sanayileşme karakteristik özelliğini mimari ile ortaya koymaktadır. İnsan ve zaman faktörüyle işleyen sanayi yapıları, toplum yaşayışı çerçevesinde devrim niteliğinde bir dönüşüm geçirmektedir. Eski sanayi mekânlarının tarihi değerler çerçevesinde koruma kaygısı, palimpsest iç mekânların oluşumunu sağlamıştır. Bu çalışmanın temel amacı; palimpsest mekânların yeniden işlevlendirilerek sergileme alanı olarak tasarlanmasında araştırmacılara yeni bir bakış açısı geliştirmektir. İlk olarak, çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturmada “fabrika, işlevlendirme, palimpsest ve sergileme alanı” kelimelerine odaklanılarak literatür taraması yapılmıştır. Fabrika yapılarının sergileme alanı olarak kullanılmasında gerekli prensipler endüstri mirası ve müzecilik çerçevesinde detaylı olarak açıklanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında literatürle desteklenen mekân organizasyonu ve sergileme alanı kriterleri kapsamında, İstanbul bölgesinde dört müze analiz edilmiştir. Bulgularda değerlendirme kriterleri çerçevesinde karşılaştırmalar Rahmi Koç Müzesi Mustafa V. Koç Binası, Cendere Sanat Galerisi, Bomontiada Ara Güler Müzesi, Müze Gazhane İklim Müzesi ve Bienal mekânları üzerine yapılmıştır. Araştırma sonucunda; tarihsel öneme sahip yapıların dönüşümünde, yapıya eklenen yeni işlevlerin bina niteliklerinin izin verdiği ölçüde başarılı olduğu ve mekânda bulunan palimpsest izlerin okunabildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Fabrika, Yeniden İşlevlendirme, Palimpsest, Müzecilik

Palimpsest Interiors in Industry Heritage and Examining with Museum Examples from Istanbul

In historical continuity of urban society, industrialization reveals its characteristic feature with architecture. Industrial buildings, which operate with factor of people and time, are undergoing a revolutionary transformation within framework of social life. Concern to protect old industrial spaces within framework of historical values has led to formation of palimpsest interior spaces. The aim of this study is to develop a new perspective for researchers in designing palimpsest spaces as exhibition spaces by refunctioning them. First, a literature review was conducted by focusing on the words "factory, functionalization, palimpsest and exhibition space" in forming the theoretical framework of the study. In the study, the necessary principles for using factory buildings as exhibition areas are explained in detail within the framework of industrial heritage and museology. In the second stage of the research, four museums in the Istanbul region were analyzed within the scope of space organization and exhibition area criteria supported by the literature. Comparisons were made within the framework of evaluation criteria in the findings, on Rahmi Koc Museum Mustafa V. Koc Building, Cendere Art Gallery, Bomontiada Ara Guler Museum, Museum Gasworks, Climate Museum and Biennial venues. The research indicates that in the transformation of historically important buildings, it has been determined that new functions added to build are successful to the extent allowed by building qualities and palimpsest traces in space can be seen.

Keywords:

Factory, New Function, Palimpsest, Museology,

PDF

___

Akyurtlaklı, S. (1997). Bomonti Bira Fabrikası Restorasyon Projesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Apaydın, B. (2019). Palimpsest Kavramı ve Mekânsal Dönüşüm. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC Dergisi, 9 (2), 90-103.
Arabacıoğlu, F. P., Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. Megaron Dergisi, 2 (4), 204-212.
Architektur+Wettbewerbe, (1985). Umnutzung und Folgekosten gebauter Anlagen-Reuse and Subsequent Costs of Buildings, Architektur+ Wettbewerbe, 121, Stuttgart.
Atagök, T. (2000). Sanayi Mekânlarından Sanat Mekânlarına. Dosya: Endüstri Arkeolojisi, 292, 9-14.
Atagök, T. (2002). Müzelerin Anlaşılır Kılınması, İç Mekân ve Sergi Tasarımları. Mimarist. (4), 55-59.
Belcher, M. (1991). Exhibitions in Museums. Leicester: Smithsonian Institution Press.
Dinç, P. (2002). Problem Araştırmasından Mimari Değerlere Geçişte Bina Programlama. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 17 (3), 101-109.
Erbay, M. (2011). Müzelerde Sergileme ve Sunum Tekniklerinin Planlanması. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Ercivan, A. (2004). Gazhanelerin Yeniden İşlevlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Föhl, A. (1995). Bauten der Industrie und Technik, Schriftenreihe des Deutschen Nationalkomitees für Denkmalschutz, 47, Bonn. Almanya: Deutsches Nationalkomitee für Denkmalschutz.
Gökçen, T. (1994). Hasanpaşa. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt. 3, s. 568). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Göker, K. M. (2002). “İçmimarlık-Tasarım”da Aydınlatma; İlke-Sistem-Tasarım Bağıntısı. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Gür, Ş. Ö. (2002). Palimpsest: Örselenmiş Parşömen ya da Tablet-1. Yapı Dergisi, 245, 60-65.
İbişoğlu, S. V. (1991). Lengerhane Restorasyon Projesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Karaoğlu Can, M., Altuncu, D. (2021). Sergi Mekânlarında Yapay Aydınlatma Uygulamaları. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 6 (2), 673-694.
Kaşlı, B. (2009). İstanbul’da Yeniden İşlevlendirilen Korumaya Değer Endüstri Yapıları ve İç Mekân Müdahaleleri: Santralİstanbul Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Kayar, A. (1998, 19 Kasım). İstanbullular’ın nostaljik mekânı Bomonti Bira Fabrikası mezbeleye döndü, bakımsızlıktan yıkılacak. Hürriyet Gazetesi.
Kılıç Sirel, H. (1992). Müze Sergileme Vitrinleri ve Aydınlatılması. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
Köksal, T. G., Ahunbay, Z. (2006). İstanbul’daki Endüstri Mirası İçin Koruma ve Yeniden Kullanım Önerileri. İ.T.Ü. Dergisi / A, 5 (2), 125-136.
Kuloğlu, N. (1994). Konuttaki İşlevsel Değişimin Tarihi Çevrelerin Korunmasında Oluşturduğu Güçlükler ve Çözüm Önerileri. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Locker, P. (2013). Stant Tasarımı ve Sergileme. İstanbul: Literatür Yayınları.
Mazbaşı Berktay, H. (2012). Kadıköy Hasanpaşa Bölgesi’nin Tarihi Çevre Analizi ve Sıhhileştirme Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Molajoli, B. (1963). Müzelerin Teşkilatlanması-Pratik Öğütler. UNESCO, ICOM Türkiye Millî Komitesi Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ökçün, G. (1997). Osmanlı Sanayii, 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki, Tarihi İstatistikler Dizisi. Cilt 4. Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
Pamuk, Ş. (2003). 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: K Kitaplığı.
Pekol, B. (2010). İstanbul’da Yeni İşlevlerle Kullanılan Tarihi Yapıların Üslup Sorunsalı. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Saner, M. (2012). Endüstri Mirası: Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye’deki Yaklaşımlar. Planlama Dergisi, 62 (52), 53-66.
Sayın, Ş. (2001). Ortaköy-Sarıyer Arasındaki Bazı Örneklere Dayanarak Yalıların Bugünkü Durumunun Saptanması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Tanyeli, G. (1995). Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi. Arredamento Dekorasyon Dergisi, (66), 114-121.
Tanyeli, G. ve İkiz, D. (2009). İstanbul’da Bir Endüstriyel Miras Örneği: Bomonti Bira Fabrikası. TÜBA-KED, 109-121.
Terece, T. (2013). Restorasyon Projelerinde İşlevsel Dönüşümün İç Mekân Kararları Üzerine Bir Sorgulama. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi, İstanbul.
Tümer, G. (2008). Beş Mimarlık: Bir: Palimpsest Mimarlık. Arkitera, URL’si https://v3.arkitera.com/k237-bes-mimarlik.html Erişim tarihi: 03/12/2022.
Uçar, B. (2013). Endüstriyel Miras ve Yeniden İşlevlendirme Kavramları Kapsamında Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası’nın İrdelenmesi (Yayımlanmamış̧ Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
Venedik Tüzüğü. (1964). ICOMOS (International Council on Monuments and Sites), URL’si http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf Erişim tarihi: 15/01/2023.
Yarımbaş, D. (2015). Enkaz/Yıkıntı: Yeniden Üretim. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Yıldırım, G. (2009). Mekânların Dönüşüm Potansiyeli ve Mimarlıkta ‘Palimpsest’ Kavramı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
İnternet Kaynakları
URL-1. https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/palimpsest Erişim tarihi: 01/12/2022.
URL-2. https://grants.fnl.org.uk/codex-zacynthius Erişim tarihi: 01/12/2022.
URL-3. https://www.flickr.com/photos/elzopilote/52265941096/sizes/h/ Erişim tarihi: 01/12/2022.
URL-4. http://www.hasmatik.com.tr/project-esma-sultan-yalisi.html Erişim tarihi: 20/12/2022.
URL-5. https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/ Erişim tarihi: 26/12/2022.