HATİB ET-TEBRİZİ – KADİM DOĞU'NUN TEBRİZ MUCİZESİ

Azerbaycan’ın kadim şehirlerinden biri olan Tebriz her zaman güzelliği, maddi ve manevi zenginliği ile meşhur olmuştur. Bu şehrin doğası ve mimarisi Orta Çağ seyyahlarının ve coğrafyacılarının ilgisini çekmiştir. Tebriz şehri ve bu şehrin önde gelen şahsiyetleri hakkında onlarca Orta Çağ kaynağı bilgi içermektedir. Yazıda kaynaklara dayanılarak Tebriz şehri ve bu şehrin XI. Yüzyılda yaşamış önde gelen şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Bu seçkin şahsiyetler arasında Hatib et-Tebrizi eşsiz bir zirvede duruyor. Ayrı ayrı kaynaklarda onun şiirlerine raslanılsa da o alim gibi daha çok bilinir. Alimin Doğu kültüründe en büyük hizmeti, kadim şiirden oluşmuş antolojilere ve şairlerin şiirlerine yazdığı yorumlardır. “Şerhu Divani Ebi Temmam”, “Şerhu Divani’l-Mütenebbi”, “Şerhu Sakti’z-zend”, “Şerhu’l-kasaidi’l-aşr”, “Şerhu İhtiyarati’l-Mufaddal” Hatib et-Tebrizi’nin meşhur eserleridir. “Şerhu Divani’l-Hamase”nin alimin yaratıcılığında özel bir yeri vardır. Bu eser üzerine onlarca filolog yorum yapsa da Hatib et-Tebrizi’nin yorumu üslubu acısından seçilmiş ve araştırmalarda sıklıkla müracaat olunmuştur. Makale, Ebu Tammam’ın “Şerhu Divani’l-Hamase” eserinin içeriğini, yorumcularını ve Hatib et-Tebrizi’nin hizmetlerini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan, Doğu, Tebriz, Hatib et-Tebrizi, edebiyat

PDF

___

Allahverdiyev, Q. (2004). XI əsr Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı məsələləri (Xətib Təbrizinin “Şərh əl-Həmasə” kitabı əsasında). Bakı: Şam nəşriyyatı
El-Baharzi (1993). Dumyat’l-kasr va usratu ehli’l-asr. C.1, Beyrut: Darü’l-ceyl
Əl-Bakuvi, Əbdürrəşid (1992). “Abidələrin” xülaləsi və qüdrətli hökmdarın möcüzələri. Bakı: Şur nəşriyyatı
Əzizov, E. (2004). IX əsr ərəb poeziyasında xürrəmilər hərəkatının əksi. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı
El-Hamevi (1977). Mucemü’l-büldan. C. 2, Beyrut: Dar sadir
İbn Hallikan (1977). Vefeyatü’l-ayan ve enbaü ebnai’z-zaman. C. 6, Beyrut: Dar Sadir İbn Hişam (1990). es-Siretü’n-nebeviyye. C. 2, Beyrut: Darü’l-kitabi’l-arabiyyi
İbn Makula (1993). el-İkmal. C. 1, el-Kahire: Darü’l-kitabi’l-islamiyyi Katib Çelebi. Keşf ü’z-zunun an esami’l-kütüb ve’l-fünun. C. 1, Beyrut-lubnan: Darü ihyai’t-turasi’l-arabiyyi
El-Kifti (1986). İnbahü’r-ruvat ala enbahi’n-nühat. C. 2, el-Kahire-Beyrut: Darü’l-fikri’l-arabiyyi - Muessesetü’l-kutubi’s-sekafiyye
Mahmudov, M. (1983). Ərəbcə yazmış azərbaycanlı şair və ədiblər (VII-XII əsrlər). Bakı: Elm nəşriyyatı
Mahmudov, M. (1972). Xətib Təbrizinin həyat və yaradıcılığı. Bakı: Elm nəşriyyatı
Mahmudov, M. (1982). Piyada... Təbrizdən Şama qədər. Bakı: Elm nəşriyyatı
Es-Safedi (2000). el-Vafi bi’l-vefeyat. C. 10, Beyrut: Darü ihyai’t-turasi’l-arabiyyi
Es-Semani’nin (1980). el-Ensab. C. 3, el-Kahire: Mektebe İbn Teymiyye
Es-Süyuti (1979). Bugyetü’l-vuat fi tabakati’l-lugaviyyin ve’n-nühat. C. 2, Darü’l-fikr
Es-Süyuti (1991). Lübbü’l-Lübab fi tahriri’l-Ensab. C. 2, Beyrut: Darü’l-kutubü’l-ilmiyye
Zakirqızı (Məmmədova), A. (2014). Türk düşüncəsi və türkçülük tarixi haqqında. Bakı: Elm və Təhsil nəşriyyatı
Zakirqızı (Məmmədova), Ü. (2022). Orta əsrlərdə mütəfəkkirlərin həsəd hissi ilə bağlı fikirləri. “Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalı, 2, 37-43